Mehdi Chebil / Hans Lucas

"C'est du Belge": 6 jaar na bloedbad in Parijs, start grootste Franse terreurproces ooit (mét Belgische rand)

In Parijs start vandaag onder gigantische veiligheidsmaatregelen het proces rond de aanslagen van 13 november 2015, waar 130 slachtoffers het leven lieten. Vooral in concertzaal Bataclan richtten terroristen een bloedbad aan. Salah Abdeslam zal zich samen met 19 anderen moeten verantwoorden voor een speciale rechtbank voor terreurzaken. En hoewel het een Frans proces is, heeft het toch een serieuze donkere Belgische rand. 

1. Wat is er nu weer exact gebeurd?

Vrijdag, 13 november 2015, 21.16 uur. Aan het voetbalstadion Stade de France, net buiten Parijs, weerklinkt een eerste explosie. Op dat ogenblik spelen het Duitse en het Franse elftal een vriendschappelijke match. Eén omstander komt om het leven door de ontploffing van de bom. Het blijkt helaas nog maar een voorproefje van wat er later die avond nog zal volgen. 

Tien terroristen houden een moordende raid in de Franse hoofdstad langs terrassen van restaurants en bars én in de Bataclan, waar op dat moment een concert van Eagles of Death Metal aan de gang is. Pas rond half 1 's nachts kan de politie binnenvallen, ze treft er een bloedbad aan. "Une vraie scène de guerre", noemen de agenten het, "een echte oorlogssituatie". De tol van de avond is loodzwaar: 130 mensen komen om het leven. 

We nemen je in deze video van 2,5 minuten mee door de avond vol terreur in Parijs:

Videospeler inladen...

2. Wie staat er allemaal terecht?

De meeste daders van het bloedbad zullen niet terechtstaan op dit proces, om de eenvoudige reden dat ze dood zijn. Ze hebben zichzelf opgeblazen of zijn (later) doodgeschoten. Salah Abdeslam, uit Molenbeek, is de enige dader die nog leeft en zich dus zal moeten verantwoorden. Toch staan er in de rechtbank in totaal 20 beschuldigden terecht. Zij moeten zich verantwoorden omdat ze de daders geholpen hebben voor of na de aanslagen. 

Wie staat er dit proces allemaal terecht en waarom? We gieten het voor jou in een overzicht (klik op de foto's voor meer informatie over de persoon): 

overzicht aanslagen parijs
Naam:
Geboortedatum:
Nationaliteit:

▼ Zullen aanwezig zijn

▼ Zullen niet aanwezig zijn

▼ Omgekomen daders

Een aantal mensen die in het dossier voorkomen, moeten niet terechtstaan, omdat ze intussen gestorven zijn bij andere aanslagen of bij een politieactie: Mohamed Belkaid, Najim Laachraoui en de broers El Bakraoui. We hebben hen dan ook niet opgenomen in het overzicht. 

3. Een Frans proces? Of toch eigenlijk een Belgisch?

Het proces mag zich dan wel in Parijs afspelen, eigenlijk kunnen we dit gerust een Belgisch proces noemen. 

Ik herinner mij nog altijd zijn woorden. Hij zei: "Frédéric, c'est du belge"

Frédéric Van Leeuw - federaal procureur

Dat blijkt al meteen na de aanslagen. Federaal procureur Frédéric Van Leeuw krijgt in het midden van de nacht een telefoontje van zijn collega uit Parijs. "Ik herinner mij nog altijd zijn woorden. Hij zei: "Frédéric, c'est du Belge, j'aurai besoin de toi"." 

Bekijk hier hoe de procureur in ons land de nacht van de aanslagen in Parijs beleefde:

Videospeler inladen...

In een achtergelaten auto hadden de speurders immers een huurcontract gevonden op naam van Salah Abdeslam, uit Molenbeek. 

Hoe kwamen de speurders zo snel op de Belgische link uit? Bekijk hier het interview met de toenmalige Franse federale procureur François Molins:

Videospeler inladen...

Op dat moment weten we dat nog niet, maar Abdeslam zal in de maanden die volgen de meest gezochte man worden. Hij is de enige dader die de aanslagen overleefde, en dus willen de speurders hem koste wat het kost spreken. Maar hij is spoorloos. 

In de dagen, weken en maanden die volgen, proberen de onderzoekers een reconstructie te maken van de feiten. Telkens opnieuw stuiten ze op Belgische elementen. De ogen van de wereld zijn op ons land gericht. Vijf van de tien terroristen - teruggekeerde Syriëstrijders - hebben banden met ons land: ze groeiden hier op of woonden hier. De voorbereidingen van de aanslagen gebeuren (grotendeels) in België. Zo vertrekken de broers Abdeslam samen met Mohamed Abrini de dag voor de aanslagen uit Molenbeek. In drie huurauto's rijden ze naar een pand in Charleroi waar de rest van de terreurcel op hen wacht. Vervolgens vertrekken ze naar Parijs, waar ze een dag later een bloedbad aanrichten.

Pas op 18 maart wordt Salah Abdeslam gevat in een huis in Molenbeek, in ons land dus. Vier dagen later vinden in ons land de aanslagen van 22 maart plaats, een volgend hoofdstuk in de terreurgolf - door daders van hetzelfde terreurnetwerk, die vaak ook geholpen hebben met de voorbereiding van de aanslag in Parijs. 

Bekijk hier hoe de aanslagen in Parijs nauw verweven zijn met ons land:

Videospeler inladen...

Niet alleen de daders, ook de mededaders hebben veelal een link met ons land. Naast Abdeslam groeiden nog 11 van de 20 beschuldigden op in ons land. Ze vervoeren de daders, bezorgen hen valse papieren of helpen hen onderduiken. Op het proces wordt een groot deel van de beschuldigden dan ook bijgestaan door een Belgische advocaat, eventueel zij aan zij met een Franse. Sven Mary (de advocaat van Abdeslam tijdens zijn vorige proces in België) zal er niet bij zijn. Abdeslam wordt bijgestaan door de Franse advocaten Olivia Ronen en Martin Vettes. 

Salah Abdeslam zou zelf gekozen hebben voor de 31-jarige Olivia Ronen. Ronen zou Abdeslam al verschillende keren ontmoet hebben in de gevangenis van Fleury-Mérogis, waar hij vastzit. Ronen is nog jong, maar heeft al heel wat kilometers op de teller. Zo verdedigde ze al verschillende geradicaliseerde jongeren en leden van extreemrechts. Aan de Franse nieuwszender France Info vertelde ze dat ze niet lang heeft moeten nadenken toen de vraag kwam: "We moeten de tragische realiteit van 13 november in gedachten houden, maar iedereen heeft recht op een verdediging die niet louter een façade is".

Martin Vettes en Olivia Ronen - de twee advocaten van Salah Abdeslam

4. Hoe zal het proces verlopen?

20 beschuldigden (van wie er 14 aanwezig zullen zijn), 330 advocaten, honderden journalisten en 1.800 burgerlijke partijen. Het hoeft niet gezegd te worden dat dit een proces hors catégorie zal zijn. Over de hele wereld zal het proces - het grootste dat Frankrijk ooit gekend heeft - met argusogen gevolgd worden. 

Dit proces is ook een goede graadmeter voor het proces over de aanslagen van 22 maart, dat (waarschijnlijk) volgend jaar in ons land zal plaatsvinden. Naar het evenbeeld zal het proces van 22 maart het grootste zijn dat óns land ooit gekend heeft. Ook hier wordt een zaal (de oude NAVO-site) omgebouwd, het proces zal even nauwgezet gevolgd worden en een deel van de beschuldigden van Parijs zal ook in Brussel terechtstaan. Procureur Van Leeuw beseft dat hij veel zal kunnen leren van zijn Franse collega's: "Een proces van deze omvang hebben wij nog niet gehad, noch in Frankrijk, noch in België. We gaan heel goed bekijken wat er zich allemaal afspeelt."

In Frankrijk bestaat er al een tijd een speciale rechtbank voor terreurprocessen. Niet langer een volksjury, maar vijf rechters (en vier vervangers) die gespecialiseerd zijn in terreurzaken moeten oordelen over de schuld of onschuld van de beschuldigden. De 65-jarige Jean-Louis Périès zal als voorzitter alles in goede banen moeten leiden. Périès is een ervaren rot, met 40 jaar ervaring en al verschillende terreurprocessen op zijn conto. Voor dit proces kreeg hij een heel jaar voorbereidingstijd.

Om alles en iedereen een plaats te geven op dit proces, moest er ook een speciale zaal gebouwd worden in het bestaande historische Justitiepaleis in hartje Parijs, pal op Île de la Cité. De zaal is 45 meter lang en 15 meter breed en biedt plaats aan 550 mensen. Maar liefst een jaar lang is er aan de zaal gewerkt. Het kostenplaatje? 7,5 miljoen euro. Daarnaast zullen er ook meer dan 10 zalen opengesteld worden om het proces te volgen. 

In de immense zaal staat ook een glazen kooi, waar 11 beschuldigden - omringd door politie - zullen plaatsnemen. 3 anderen, die in afwachting van hun proces vrijgelaten werden, zullen voor die glazen kooi gezet worden. 

Geschat wordt dat het proces 8 maanden tijd in beslag zal nemen - het onderzoeksdossier telt maar liefst 542 mappen. Elke week van dinsdag tot en met vrijdag zullen de zittingen plaatsvinden. De maandagen zijn voorbehouden als buffer, in het geval er (grote) vertragingen zijn. Rond 13 november - de dag van de aanslagen - zullen er geen zittingsdagen zijn en vermoedelijk zal er ook in de kerstvakantie gepauzeerd worden. 

Hoe ziet de planning er (ruwweg) uit? 

De eerste dagen van het proces staan in het teken van de burgerlijke partijen - op dit ogenblik zijn dat er al 1.800. Zij zullen allemaal moeten bevestigen dat ze wel degelijk burgerlijke partij zijn. Wie zich tot nu toe nog geen burgerlijke partij gesteld heeft, zal dat nu nog kunnen doen. Op de derde dag is er voorzien dat de akte van beschuldiging voorgelezen wordt. 

Daarna krijgen de slachtoffers volgens Franse media zeker vijf weken de tijd om hun verhaal te doen. Voor de slachtoffers en nabestaanden van de Bataclan wordt minstens vier weken voorzien. Daarnaast komen ook overlevenden en nabestaanden van de aanslagen bij het Stade de France en op de terrassen in Parijs aan het woord. 

Pas begin november zullen de 14 beschuldigden waarschijnlijk (als er geen vertraging is red.) ondervraagd worden. Ook hun omgeving zal dan mogen komen getuigen. 

De meeste opvallende getuige op dit proces zal ongetwijfeld François Hollande zijn, die op het moment van de aanslagen president van Frankrijk was. Zijn getuigenis is voorzien voor 10 november. Ook de ex-minister van Binnenlandse Zaken, de procureur en andere (ex)-chefs zullen dan moeten getuigen. Zij moeten komen vertellen wat de geopolitieke context was waarin Frankrijk op dat ogenblik leefde. 

Rond de jaarwisseling is het dan de beurt aan de onderzoekers en de experten. Elke beschuldigde zal dan ook ondervraagd worden over zijn specifieke rol bij de aanslagen. 

De eerste pleidooien van de advocaten zijn volgens het schema voorzien voor begin april: eerst die van de burgerlijke partijen, dan de aanklacht van de advocaat-generaal van het parket en dan die van de verdediging. 

Eind mei moet dan - als alles goed gaat - een uitspraak volgen. Dat Abdeslam levenslang krijgt, ligt in de lijn van de verwachting. Of en wat de rest van de beschuldigden krijgt, dat is af te wachten. Hoe dan ook zal een deel zich enkele maanden na dit proces opnieuw moeten verantwoorden voor de aanslagen van 22 maart. 

In en rond het justitiepaleis zullen er al die tijd draconische veiligheidsmaatregelen gelden. Zo wordt er een veiligheidszone ingesteld rond het gebouw, waar voetgangers noch voertuigen mogen komen. Iedereen die binnen wil, zal gefouilleerd en gecontroleerd worden. Hoe de gevangenen dagelijks overgebracht zullen worden, blijft voorlopig een goed bewaard geheim. Maar dat het onder gigantische bewaking zal gebeuren, staat vast. 

Blijft de vraag wat we mogen verwachten van dit proces. Voor de slachtoffers en nabestaanden is dit hét moment waarop ze hun verhaal gaan kunnen doen. Of er ook echt antwoorden zullen komen? De kleinere vissen op dit proces zullen mogelijk wel praten. Maar alle blikken zullen op Salah Abdeslam gericht zijn en het is nog maar de vraag of hij zal praten. Als we afgaan op het vorige terreurproces waar Abdeslam terechtstond, lijkt die kans bijzonder klein. Mais on verra. 

Meest gelezen