Ook u betaalt mogelijk voor schoolboeken die niet eens nodig zijn. Een aantal scholen onderneemt actie

“Ik moest voor mijn dochter vorig schooljaar een twintigtal kleine boekjes kopen voor het vak wiskunde. Aan het einde van het schooljaar had ze daar zeker de helft niet van gebruikt. Toen ik dit jaar zag dat die boekjes opnieuw op de bestelbon stonden, stak dat toch. Ik ga wel in het oog houden of die dit jaar wel gebruikt worden. Anders is dat toch een grote kostprijs die verloren gaat?”

Elk jaar aan het einde van de zomervakantie stelt Anne Dehullu (46) zich dezelfde vraag: waarom moeten schoolboeken zo duur zijn? “Ik weet dat ik in juli en augustus telkens zo’n 600 euro opzij moet houden om de boeken van mijn zoon en dochter te kunnen betalen”, zegt ze. Toch hoest ze elk jaar dat bedrag op. “Ja, ik stel me daar vragen bij. Maar eerlijk, ik heb er de school nog nooit op aangesproken. ‘Het is wat het is zeker?’”

In het Heilig Hartinstituut in Heverlee stelden ze zich die vraag wel. De school stapte in een traject bij vzw Krijt, een organisatie die zich specifiek op kostenbeleid van scholen en schuldproblematiek richt. Elk jaar begeleidt de vzw zo’n dertig scholen bij diezelfde oefening.

Bevraging handboeken

Een van de grote aandachtspunten bleek de prijs van schoolboeken te zijn. Dus nam de school de proef op de som: hoeveel van de hand- en werkboeken gebruikten leerkrachten en leerlingen nu écht? Ze vroegen alle leerlingen van de tweede en derde graad tijdens het schooljaar 2018-2029 om aan te geven hoe vaak ze schoolboeken gebruikten: regelmatig, af en toe of zelden of nooit. Ook gingen ze na hoeveel extra kopieën leerlingen kregen.

De school maakte per vak een analyse. “Als 75 procent van de leerlingen zegt het boek te gebruiken, dan wordt het handboek als ‘goed’ aangeduid”, zegt Kristien De Mot, directeur financiën bij de school. “Is dat tussen de 75 en 50 procent, dan stellen we ons ernstig de vraag of dat boek nog op de kooplijst moet staan. Zegt minder dan de helft van de leerlingen een boek te gebruiken, dan plaatsen we er grote vraagtekens bij.”

“Onderschat de rol die uitgeverijen hebben niet”, zegt De Mot. “Door bijvoorbeeld vooral boeken aan te bieden die maar een jaar bruikbaar zijn, zoals invulboeken. Dat is echt een pest.” De school nam overigens ook andere delen van haar werking onder handen. Zo zet het komend schooljaar nog meer in op een solidariteitsfonds om zo elke leerling toe te laten deel te nemen aan buitenschoolse activiteiten, ook als dat moeilijker is voor bepaalde huishoudens.

Door de oefening schrapten leerkrachten van de tweede en derde graad enkele boeken. Maar de grote impact was er vooral in de eerste graad. “Op dat moment voerden we net de modernisering door in de eerste jaren, waardoor we heel wat van de leermiddelen moesten veranderen”, zegt De Mot. Resultaat: de schoolfactuur woog plots 70 euro minder in de eerste graad.

“Zeventig euro? Dat is best veel”, zegt Nele Havermans, senior onderzoeker van het HIVA (KU Leuven). Samen met collega’s maakte ze in 2019 een onderzoek naar de gemiddelde kostprijs van een schooljaar in het secundair onderwijs. In de eerste graad was de mediaanprijs voor schooldrukwerk (boeken én kopieën) 300 euro. Voor de tweede graad (294,83 euro) en derde graad (200 euro) schommelt die kostprijs afhankelijk van aso, tso, bso of kso. Ook tussen scholen kan een fiks verschil zitten. “In de school van mijn dochter schommelde de kostprijs steevast rond de 200 euro, bij mijn zoon was dat rond de 300 euro”, zegt Dehullu.

Stijgt de prijs van schoolboeken? “Dat hoor je inderdaad vaak van ouders”, zegt Havermans. “Ze wijzen op de invulboeken die steeds talrijker worden en het feit dat er steeds minder tweedehands boeken verkocht worden. Maar eigenlijk hebben we geen gegevens om zo’n vergelijking door de tijd te kunnen maken. We weten dus niet of dat klopt.”

Boekencheck

 Vzw Krijt hoopt dat meer scholen hun boekenbeleid tegen het licht houden. “Het is waarschijnlijk de grootste kost die scholen kunnen drukken”, zegt Colette Victor van de vzw. Volgende week organiseert de vzw haar jaarlijkse Boekencheck, een sensibiliseringsactie waarin ze scholen oproept bij te houden of leerlingen zonder boeken naar school komen.

Zouden koepels scholen niet moeten verplichten om allemaal dezelfde oefening te doen? Zowel het katholiek onderwijs als Gemeenschapsonderwijs (GO!) laten weten dat zo’n verplichting niet mogelijk is. Wel dringen ze er naar eigen zeggen bij scholen op aan om na te denken over hun kostenplaatje en wisselen ze goede voorbeelden uit. “Ook zetten we het thema vaak op de agenda van beleidsmakers, bijvoorbeeld door te pleiten voor een maximumfactuur in het secundair onderwijs”, zegt Nathalie Jennes, woordvoerster van het GO!

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) toonde zich eerder al geen grote voorstander van dat idee. Op zijn kabinet wijst men naar de vele initiatieven die men wel neemt om kosten te drukken, zoals de financiering van vzw Krijt, projecten in de lerarenopleiding om leerkrachten in spe bewust te maken van armoedebestrijding en de invoering van de Robin-pas, die 20.000 kinderen de mogelijkheid geeft schoolgerief te kopen via een afbetalingsplan.