In gammele bootjes, met gevaar voor eigen leven: hoe migranten aan de Franse Opaalkust beginnen aan "race van hun leven"

Op weg naar de Franse Opaalkust rijden we voorbij de ingang van de Kanaaltunnel, nabij Calais. Daar zie je meteen waarom zoveel migranten sinds 2018 met bootjes proberen in het Verenigd Koninkrijk te geraken, waarom ze kiezen voor die levensgevaarlijke oversteek over het Kanaal.

Alle autosnelwegen, parkings, op- en afritten in de wijde omgeving van de tunnelingang zijn afgesloten met metershoge hekken. Die zijn gefinancierd door de Britten en moeten voorkomen dat migranten op voorbijrijdende vrachtwagens richting Verenigd Koninkrijk springen of zich onder de treinstellen verbergen. Ook de havens van Calais en Duinkerke zijn op die manier beveiligd.

Het is dus quasi onmogelijk geworden om zo in het VK te geraken. Vandaar dat ze het nu massaal met bootjes proberen. In 2021 zijn er al 15.400 pogingen geregistreerd, in 2020 waren dat er nog 9.500.

Aanvankelijk gebeurde dat vanop de stranden rond Calais en Duinkerke, maar ook daar zijn de patrouilles opgedreven, onder impuls van de Britten.

Steeds meer migranten beproeven daarom hun geluk verderop langs de Opaalkust. Op het strand tussen Wimereux en Ambleteuse bijvoorbeeld, waar ze niet gewoon zijn aan die tientallen jonge Syriërs, Afghanen, Soedanezen… in hun straten. Tot voor kort was migratie voor hen een item in het journaal. Nu is het een realiteit.

Vele inwoners hebben medelijden en tonen begrip. Een gepensioneerde vrouw uit Ambleteuse die aan het Fort Mohan van de laatste zomerzon geniet, vertelt me dat haar hart brak toen ze een moeder met haar kindje naar de duinen zag sjouwen. “Die migranten doen ons geen kwaad. Geen idee trouwens hoe ze het precies doen, die oversteek, want ik loop ’s nachts niet op het strand.”

Maar er zijn ook mensen met bezorgdheden. “Toen er dinsdagmorgen een paar honderd migranten vlakbij de school verzamelden, moest ik ingrijpen”, zucht de burgemeester van Ambleteuse, Stéphane Pinto. Hij heeft hen allen op bussen richting Calais gezet. Daar (over-)leven de meesten van hen in geïmproviseerde kampen, die om de haverklap worden afgebroken.

Pinto weet als geen ander hoe gevaarlijk de oversteek is, want hij was dertig jaar visser vóór hij politicus werd. “Als je met zo’n klein bootje naast een containerschip vaart, dan is dat als naast een flatgebouw staan. Zij hebben je nooit gezien en remmen lukt al helemaal niet. Zie je dat schip daar in de verte? Dat schip is nu al aan het remmen voor de haven van Duinkerke.”

Volgens Pinto vallen er trouwens veel meer doden dan de bijna twintig (sinds 2018) die nu in de statistieken staan. “De zee gooit de lichamen ooit terug op het strand, zegt men, maar niet de kleine lichamen van kinderen of baby’s.”

Ze blijven nooit lang, trouwens. In Wimereux zien we een groep Afrikanen in de late namiddag van de lijnbus stappen. Ze lopen recht naar de Carrefour, waar ze proviand inslaan voor de nacht en voor de oversteek. Dan stappen ze geroutineerd naar de Dunes de la Slack, een uitgestrekt natuurgebied tussen Wimereux en Ambleteuse.

Als er geen politie in de buurt is, schieten ze plots de duinpaadjes in, op zoek naar een geschikte schuilplaats.

Dat vertellen ons enkele Soedanezen – die in de schaduw van de kerk wachten op hun vrienden die de inkopen doen. Cameraman Abdel Ali Khoulali spreekt Arabisch, dat communiceert vlotter, in het geval van de Soedanezen. 

De meesten volgen de instructies die ze krijgen van een "passeur", een mensensmokkelaar. De Soedanezen hebben hem per persoon 2.000 euro betaald om hen te helpen bij hun oversteek.

Enkele weken na de betaling stuurt hij hen – via Whatsapp meestal - de exacte locatie van hun schuilplaats in de duinenen en wanneer ze daar verwacht worden. Daar ligt dan een bootje, meestal een Zodiac, ingegraven in het zand of verscholen in het struikgewas, samen met een buitenboordmotor.

We verkennen overdag de duinen en verlaten de wandelpaden. In een duinpan zien we zo’n bootje liggen. Ik denk: "Hier kunnen maximaal acht migranten op", maar later zal ik horen dat ze daar met wel twintig mensen in passen.

De politie heeft kennelijk twee grote sneden gemaakt in de drijvers, de opblaasbare delen van de bootjes. Onbruikbaar dus. Omdat dat steeds vaker gebeurt, leveren de "passeurs" die bootjes nu ’s nachts. Ze rijden langs de duinen met bestelwagens en slagen erin om de bootjes ongezien in de duinen te deponeren.

Het is aan de migranten om de rest van het werk te doen: de boot oppompen (de voetpomp is inbegrepen in de prijs), de buitenboordmotor installeren en de boot door de duinen en over het strand naar de zee slepen.

Eenmaal op het water kunnen ze zich richten op de vuurtoren van Dover, waarvan het licht bij goed weer vanaf de Franse kust te zien is.

Het is de afstand tussen de duinen en de zee die de rest van hun leven kan bepalen. Een paar honderd meter bij laagwater, een tiental meter bij hoogwater. Het is dán, op dat moment, dat ze de race van hun leven lopen. Want tussen duinen en zee staat de politie en die heeft als opdracht: migranten tegenhouden. De Britten betalen daarvoor een smak geld.

Kunnen ze de zee bereiken en hun boot aan het varen te krijgen, dan kan de politie hen niet meer tegenhouden. Het lijkt wel "Schipper, mag ik overvaren", bedenk ik me, maar de inzet is groot. 

Alle migranten die we spraken, een twintigtal, zijn uitgeprocedeerde asielzoekers, zwerven soms al drie jaar rond in Europa, en zien het Verenigd Koninkrijk als de ultieme laatste strohalm, waar ze een nieuw leven kunnen opbouwen. Waar ze zonder papieren kunnen wonen en werken, en dan eindelijk geld naar huis kunnen sturen, hun schulden afbetalen.

Daarom lopen ze op die stomme strook zand tussen duin en zee de race van hun leven.

De Fransen hebben overigens het recht om migranten uit zee te plukken. Maar ze doen dat niet omdat dat te gevaarlijk is. Een groep migranten in een overbeladen rubberboot dwingen op de boot van de kustwacht te stappen, op volle zee, is te riskant, vinden de Fransen.

Alleen als ze in gevaar zijn of er zelf om vragen, worden ze gered. En dat zo goed als elke dag.

Als er geen onmiddellijk gevaar is, mogen ze naar Engeland varen. Meer nog, de Fransen hebben al af en toe migrantenbootjes begeleid tot in Britse wateren, om hen te beschermen tegen grote vrachtschepen. Nogal wat Britse politici worden daar razend van.

Als de nacht valt, besluiten cameraman Abdel en ik om een wandeling te maken in de duinen en langs het strand. We merken niet één migrant op. "Ze zijn meester in het zich schuilhouden", weet een politieman met al wat jaren op de teller.

"Hoe slagen ze erin om hun boten ongezien in de duinen te krijgen?" vraag ik, "Jullie zijn alomtegenwoordig!" "Maak je geen zorgen", zegt hij en hij wijst in de verte, "ze zijn in staat om hun boten vijf kilometer ver door de duinen te dragen, en niet langs de wandelpaden…"

We zien politiewagens af en aan rijden tussen de verschillende parkings in het duingebied. Er staan ook anonieme wagens met agenten, merken we. Ze focussen zich op bestelwagens die boten of buitenboordmotoren afleveren.

Eerder vanavond zagen we zelf ook een auto vertragen. Een man met een rugzak sprong uit de wagen en dook de duinen in. Volgens de politie zitten er die nacht honderden migranten in de duinen verscholen.

Zelf blijven ze op de weg en op het strand. "Onze taak is migranten beletten in zee te gaan", zegt een politieagente die wél voor de camera wil spreken (al haar collega’s verwijzen naar de prefectuur en het commissariaat voor interviews).

In de praktijk betekent dat boten en buitenboordmotoren onklaar maken, desnoods tijdens hun sprint naar de zee. "Hen arresteren is niet onze opdracht", zegt ze formeel.

Een andere politieagent (die met de jaren op de teller – en die alleen off the record veel te vertellen heeft) vult aan: "De stranden opruimen is ook niet onze job". Hij verwijst naar de tonnen afval (verpakkingen, vernielde boten, zwemvesten, slaapzakken) die in de duinen en op het strand blijven liggen. De politie of de gemeenteambtenaren, ze zijn er nog niet uit wie moet opruimen, zo blijkt.

De burgemeester van Ambleteuse bevestigt dat zowel ambtenaren als politie nu veel extra werk hebben bovenop hun gebruikelijke activiteiten. "De politie komt amper nog aan het echte politiewerk toe", klaagt hij.

Na middernacht installeren we ons op het strand, in het zachte zand, vóór een duin. Twee Franse journalisten van "Infomigrants", een onderdeel van France 24, zitten er pizza te eten. Ze zaten hier zonet nog met Soedanezen.

"Ik stelde hen een stuk pizza voor," lacht de journaliste, "maar dan besefte ik dat ik een pizza jambon, varkensvlees dus, had besteld…" Het zijn dezelfde Soedanezen, zo blijkt, die wij ook al spraken in Wimereux. Kleine wereld.

Onze collega’s gaan een paar uur slapen en komen morgenochtend terug, om 5 uur. De Soedanezen hebben hen verteld dat ze dan vertrekken naar Engeland. Ik kan dat moeilijk geloven, want dan is het eb, dan is de zee ver. Waarom verder lopen? Wij blijven stoer zitten. 

Een nacht op het strand, met rustig schuimende golven, een goed gesprek, een blikje lauw bier en een heldere sterrenhemel is overigens een geweldige ervaring. Tot je om het half uur wordt verstoord door de felle lichtbundel van een politiezaklamp in je ogen… "Carte de presse, svp…"

Om wakker te blijven wandelen we een stukje. Het is aangenaam warm, er is geen wind, amper golven. Ideale omstandigheden voor de oversteek, maar de duinen blijven stil. Het moet de politieaanwezigheid zijn.

Vijf uur, het gouden uur volgens de Soedanezen. Twaalf extra politieagenten komen het strand op. Ze verspreiden zich over de kustlijn en scannen met hun krachtige zaklampen de duinen af. Ze hebben ook warmtecamera’s bij zich, maar ze zien geen beweging.

Zeven uur, het wordt langzaam licht. Kleine groepjes migranten dalen de duinen af en druipen ontgoocheld af, terug naar Wimereux en Ambleteuse, terug naar de kampen in Calais en Duinkerke misschien.

We spreken enkelen van hen aan. De meesten hebben de fut niet meer om veel uitleg te geven, of willen niet gefilmd worden. Drie Ethiopiërs willen wel. We leren dat ze pas vertrekken als het licht wordt omdat de sprint over het strand te moeilijk is in het donker. Bovendien worden de boten meestal pas rond vier uur geleverd.

Ze hebben al talloze keren geprobeerd om over te steken, maar ook vandaag is dat niet gelukt. Vandaag bleven ze in de duinen zitten. "Veel te veel politie". Het mooie weer trekt meer migranten aan, maar ook meer agenten.

"Ik zal blijven proberen", verzekert hij me, "tot het lukt." En dan verdwijnt hij. Er zullen die dag bijna 500 migranten de overkant bereiken, vanop verschillende Franse stranden. Geen van die bootjes hebben wij zien vertrekken.