‘Het politiek leiderschap maakte de zaken vaak zelfs erger’: WHO uit scherpe kritiek op aanpak pandemie

Ongeveer een jaar geleden besliste de Europese tak van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een panel samen te stellen van gezondheidsexperts, (ex-)politici en wetenschappers. Zij moesten de corona-aanpak van de overheden in de hele Europese regio (en niet enkel de EU-lidstaten) tegen het licht houden, om er lessen uit te trekken.

“We kunnen niet toelaten dat een nieuwe pandemie de wereld nog eens op de knieën dwingt”, vindt Hans Kluge, Europese directeur van de WHO. Hij gaf het speciale comité twaalf maanden om met een rapport te komen. Dat is nu klaar en is in de eerste plaats snoeihard voor de 53 overheden in de Europese regio.

Gebrek aan planning

Zij lieten volgens de experts te veel steken vallen. “De verwoestende gevolgen van Covid-19 toonden aan hoe onvoorbereid veel landen in de regio waren”, schrijven ze. Wat volgt, is een waslijst aan tekortkomingen. “Er was overduidelijk een gebrek aan planning. Zelfs landen met een plan hadden dat onvoldoende geactualiseerd of voorbereid. De technische capaciteit van overheden was vaak zwak. Met toezicht- en reactiesystemen die er niet in slaagden waarschuwingssignalen tijdig op te pikken en die geen passende antwoorden konden bedenken of uitvoeren. En dan was er het politiek leiderschap. Dat was vaak zwak, ontbrak volledig of maakte de zaken zelfs nog erger.”

“Er was geen excuus voor deze mislukkingen”, klinkt het. “Er waren veel waarschuwingen in het verleden. Er waren uitbraken van ebola, zika, SARS en de varkensgriep. Al die gebeurtenissen onderstreepten het belang van een goede voorbereiding en paraatheid.” De experts waarschuwen dus opnieuw. “Er komt een nieuwe pandemie, daar kunnen we zeker van zijn. We kunnen het ons niet veroorloven om dan opnieuw dezelfde fouten te maken.”

Maggie De Block

Een expert die meeschreef aan het kritische rapport, is ex-minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld), de enige Belg in het panel. Ze onderschrijft de boodschap. “Iedereen in onze regio heeft zich miskeken op het virus”, zegt ze. “Niemand was goed voorbereid.”

Niettemin erkent De Block dat ons land mee kopje onder ging. “Wat mij bij de start van de crisis vooral frappeerde, was hoe snel de solidariteit binnen Europa verdampte.” Dat is meteen een van de belangrijkste conclusies van het expertenpanel van de WHO: er moet op alle niveaus meer samengewerkt worden.

Het expertenpanel pleit voor een Pan-Europese Raad voor Gezondheidsbedreigingen, die in eerste instantie moeten opvolgen hoe alle landen zich voorbereiden op de volgende pandemie. Waar nodig zou druk gezet kunnen worden op overheden.