Open Monumentendag onder het motto "Erfgoed is voor iedereen": hier kan je naartoe

De 33e editie van Open Monumentendag verloopt weer helemaal in het echt. Vorig jaar waren er wegens corona veel digitale activiteiten, maar de echte ervaring kan daar toch niet aan tippen. Wel moet je op veel plaatsen reserveren en zitten sommige wandelingen of rondleidingen al vol. Maar er is nog genoeg spontaan te beleven, afhankelijk van je humeur, het weer of je gezelschap. Een overzicht van alle locaties en activiteiten vind je hier.

Het Europese thema voor de monumentendag is “inclusief erfgoed”, dat betekent erfgoed waar iedereen welkom is en waar iedereen zich in herkent. Dat alle activiteiten altijd gratis zijn, betekent dat de grootste drempel al is weggewerkt. 

Maar er zijn nog obstakels: hoe inclusief is ons erfgoed voor iemand die slechtziend is, voor iemand met een migratieachtergrond, voor een rolstoelgebruiker? Daar wordt aan gewerkt, zegt Matthias Francken, directeur van Herita, de erfgoedorganisatie die de Open Monumentendag in Vlaanderen organiseert. “Plaatselijke organisatoren en vrijwilligers doen er alles aan om de locaties zo toegankelijk mogelijk te maken.” Zij het dat het fysiek, door de aard van de gebouwen met soms steile trappen en smalle gangen niet eenvoudig is.

Een inclusieve meezinger is zeker het K3-liedje “Alle kleuren van de regenboog” dat zondag om 10 uur zal weerklinken uit meer dan 50 beiaarden in Vlaanderen en Nederland. Ontdek hier waar precies.

Een paar tips voor Open Monumentendag, per Vlaamse provincie en ook voor Wallonië, dat er traditiegetrouw een volledig monumentenweekend van maakt, onder de vlag “Femmes et patrimoine”.

Brugge blijft in transitie. Op verschillende plaatsen krijgen oude gebouwen een nieuwe bestemming. Het Provinciaal Hof op de Markt was een gesloten burcht, maar wordt een open huis voor de provincie, met veel aandacht voor bezoekers met een beperking. De oude kazerne Weyler, het vroegere klooster van de zusters van Karmel en ook de Sint-Godelieveabdij zijn op weg naar een nieuw leven, bijvoorbeeld als woonzone.

Bekijk hier een verslag uit het Journaal over de Sint-Godelieveabdij:

In Stene bij Oostende zie je monumentenwachters in actie, terwijl ze de staat van een oude molen inspecteren. Kinderen kunnen zelf in de touwen klimmen.

Op verschillende plaatsen in West- en Oost-Vlaanderen is er aandacht voor de 200e geboortedag van Jean-Baptiste Bethune, architect van de neogotiek die flink wat kerken ontwierp, onder meer in Sint-Amandsberg, Vivenkapelle of Dadizele.

Dé blikvanger is de monumentale Boekentoren van de Universiteit van Gent van architect Henry Van de Velde, die na negen jaar restauratie weer toegankelijk is. Helaas zijn de rondleidingen tot in de Belvedère op de 20e verdieping volzet op Open Monumentendag, maar ook daarna is een bezoek mogelijk. Niet te missen. 

Hier kun je al een rondleiding volgen met hoofdbibliothecaris Dries Moreels en projectleider restauratie Tineke De Backer:

In Sint-Niklaas is de Paterskerk uit 1925 een bezoekje waard. Toen daar de laatste paters vertrokken, herbestemde de stad de ruimte voor cultuur en verenigingsleven, met drie verschillende zalen.  In Machelen-aan-de-Leie is de kapel te bezoeken die helemaal werd beschilderd door Roger Raveel.

In Rupelmonde legt de molenaar uit hoe zijn molen werkt op het getij van de Schelde. Gidsen leiden je door de bovenkamers van het indrukwekkende gebouw en kinderen kunnen tussendoor koekjes bakken. De deuren van de nabijgelegen Graventoren, waar Mercator ooit gevangen zat, openen voor de eerste keer sedert het begin van de coronacrisis.  Nog meer molenaarsverhalen in de watermolen van Wetteren, met rondleidingen en maaldemonstraties en aandacht voor alle zintuigen: “voelen aan het graan, proeven van het meel, luisteren naar het ruisende waterrad en het geklikklak van de speleman”.

Benieuwd hoe de restauratie van het gigantische oud gerechtshof in Antwerpen opschiet? Neem een kijkje achter de schermen.  Na een periode van niet minder dan 16 jaar renovatie is het sprookjesachtige belle époque-​gebouw van het Rijksarchief in Antwerpen eindelijk weer open voor het publiek. 

Voor waaghalzen zonder hoogtevrees: in Mechelen kun je op de stellingen bij de Predikherenkerk op werfbezoek. De dakkap van de Sint-Romboutstoren is ook uitzonderlijk toegankelijk.

Mol-Achterbos zet de sociale woonwijk Egelsvennen in de kijker, een groene parkwijk met modernistische architectuur, in 1973 tot mooiste wijk van België uitgeroepen en nu toe aan restauratie.  Aan de rand van een beschermd natuurgebied in Boechout-Vremde staat een moderne, ontwijde Don Bosco-kapel. Daar komt een inclusieproject “De Kiem” van vrijwilligers van Natuurpunt met volwassenen met een mentale beperking. En in Wortel-Kolonie, deze zomer uitgeroepen tot Unesco-werelderfgoed, zijn er gegidste wandelingen.

Passend in het inclusieve thema van deze Open Monumentendag is er in  Leuven een wandeling langs plekken die belangrijk waren voor de LGBTQ+-geschiedenis. In het Scouts- en Gidsenmuseum in de oude Sint-Geertrui-abdij is er aandacht voor de Akabe-werking van de scouts, voor kinderen en jongeren met een beperking.

In Kessel-Lo kun je wandelen of joggen langs moderne architectuur uit het interbellum en van vlak na de Tweede Wereldoorlog. Je ontdekt er werk van gerenommeerde én van plaatselijke architecten, van privéwoningen over sociale woonwijken tot scholen en sportcomplexen.

Het stadspark van Tienen heeft een interessante geschiedenis. Het was ooit een exotische privétuin. De historische serre is voor het eerst sinds lang weer open voor het publiek.  

In Borgloon is de Sint-​Odulphuskerk en haar crypte gerestaureerd; die kun je met een gids ontdekken.  Op de nieuw aangelegde binnenkoer zijn er vertellingen over de vrije, vrome vrouwen van Borgloon, zoals Christina de Wonderbare. Bijzonder is ook de middeleeuwse stoel van de heilige Lutgard, die sinds kort op de Vlaamse Topstukkenlijst staat. Het oudste zitmeubel van ons land, waar generaties vrouwen op gingen zitten in de hoop zwanger te raken.

Bekijk hier een verslag uit het Journaal over de Sint-Odulphuskerk van Borgloon:

In Genk krijg je een unieke inkijk in de Oekraïens-​orthodoxe kerk van de Heilige Aartsengel Michaël Archistrateeg. De parochie ontstond in 1947 en bouwde in de jaren 80 een eigen kerk, het eerste gebouw in Kievse barokstijl in West-​Europa, met een schitterende iconencollectie.   

In Oud-Rekem wordt de geschiedenis van het “Rijkskrankzinnigengesticht” in ket kasteel d’Aspremont-Lynden uit de doeken gedaan.

"Femmes et patrimoine" is het thema van de Open Monumentendagen in Wallonië, die het hele weekend duren. Er is aandacht voor vrouwenkloosters, scholen die door vrouwen werden geleid, voor kerken gewijd aan Maria of aan vrouwelijke heiligen, maar ook voor vrouwen die als heksen werden beschouwd. Voorts komen vrouwelijke architecten, verzetsstrijdsters en activistes voor stemrecht aan bod. Maar ook de naamloze vrouwen die elke week samenkwamen aan de wasplaats in het dorp. Alle info in een digitale brochure of via een interactieve website. Reservatie is in Wallonië overal verplicht.