Spaanse jongeren staan in wachtmodus. ‘Thuiswonen op je dertigste is echt frustrerend’
Spanjaarden blijven lang thuiswonen, stichten laat een gezin en krijgen weinig kinderen. En daar hebben opeenvolgende economische crises alles mee te maken.
Twee jaar lang woonde de 33-jarige Jorge Fernandez op zichzelf, met twee vrienden in een gedeeld appartement aan de rand van het centrum. Het was een periode waarin hij zich even echt onafhankelijk voelde. Maar nu is hij alweer een jaar terug bij zijn ouders. Fernandez wil namelijk niet eeuwig een kamertje in een gedeeld appartement huren, maar een eigen plek kopen. En daarvoor moet gespaard worden.
“Ze laten me mijn eigen gang gaan”, zegt Fernandez lachend. “Maar dat heb ik ze ook op het hart gedrukt: laat mij maar mijn eigen boodschappen doen en zelf koken. Toch is het vreemd hoor, om voorbij je dertigste thuis te wonen.”
Tijdelijke contracten stapelen zich op
Fernandez en zijn 29-jarige vriendin Laura Rodriguez staan in het park langs de Manzanares, de rivier die Madrid doorkruist, waar hij zijn hond uitlaat. Aan het einde van de middag, nu de temperaturen wat zakken, is het hier een komen en gaan van mensen: hardlopers, fietsers, wandelaars. Fernandez wijst naar de relatief goedkopere appartementen aan de zuidkant van de rivier: die zijn pakweg 800 euro per maand, ongeveer de helft van zijn salaris van 1.700 euro als basisschoolleraar. Aan de noordkant van de rivier, waar hij met zijn vrienden woonde, bedraagt de huur meer dan 1.000 euro per maand. “Dat zit er voor mij alleen echt niet in”, verzucht hij.
En samen? “Zou misschien kunnen”, zegt Rodriguez. Maar, legt zij uit, haar inbreng is beperkt: een opeenstapeling van tijdelijke contracten voor haar werk in de marketing. “Van mijn vriendinnen heeft er maar één een vast contract. Heb je dat niet, dan mislukt een hypotheekaanvraag of zelfs maar een poging om een appartement te huren.”
De opstapeling van economische onzekerheid na de crisis van 2008 en de huidige crisis heeft serieuze gevolgen voor Spanje. De prijzen van huur- en koopwoningen zijn relatief hoog, de arbeidsmarkt onzeker. In de groep van 25 tot en met 29 jaar oud woont pakweg twee derde nog thuis bij de ouders. En dat is ook merkbaar in de vervolgstappen die jongeren nemen.
Na 2008 kelderden de geboortecijfers. Spaanse vrouwen worden gemiddeld pas op hun 31ste voor het eerst moeder, in de EU is dat relatief laat, en ze krijgen ook relatief weinig kinderen – gemiddeld 1,23 kind per moeder volgens statistiekbureau Eurostat, na Malta is dat het laagste cijfer van Europa.
‘We proberen te sparen’
“Op je dertigste thuiswonen is echt frustrerend voor jongeren”, vertelt hoogleraar psychologie José Luis Sancho van de universiteit Comillas Pontifical over de telefoon. “Ik heb het beter gekregen dan mijn ouders. Dat is voor mijn kinderen echt de vraag. Dit is een situatie die onze jongeren wanhopig maakt. Ze weten gewoon niet waar het naartoe gaat.”
Volgens de psycholoog verergert de financiële onrust van twee crises de algemene onzekerheid onder jongeren, waardoor zij zich minder snel ontwikkelen in vergelijking met hun evenknieën in andere Europese landen. De gevolgen hiervan, zoals dat lage Spaanse geboortecijfer, vallen de regering ook op. De linkse minister voor Sociale Zaken Ione Belarra stelde dat het krijgen van kinderen ‘armoede riskeren’ betekent. Daarom diende zij deze zomer een wetsvoorstel in dat toekomstige ouders meer zekerheid moet bieden, via langer ouderschapsverlof en een extra ouderschapsuitkering.
Langs de Manzanares-rivier wordt de situatie bevestigd in anekdotes. Aan een rek onder een brug doen twee broers sportoefeningen. De oudste, de 30-jarige Francisco Fernandez, vertelt dat zijn vriendin en hij wachten met kinderen. “Ik woon met mijn jongere broers thuis, kinderen zouden daar niet bij passen. We sparen, maar het gaat traag.” Iedereen vertelt hetzelfde verhaal: de huren zijn hoog, de koopprijzen hoger, en de arbeidsmarkt onzeker. Dus een gezin stichten moet maar even wachten.
Terug bij familie
Terug bij Jorge Fernandez is hij intussen vergezeld door zijn ouders, die ook voor een avondwandeling de flat zijn uitgekomen. “Hij vermoordt mijn planten als we op vakantie zijn”, zegt moeder Mercedes Seral, 66, liefkozend over haar zoon. “Maar we zijn blij hem dichtbij te hebben. In Spanje is de familie belangrijk hè.” Vader Manuel Fernandez, 68, beaamt dat. “Toen hij op zichzelf woonde, kwam hij heel vaak even op de koffie, even avondeten. Zo gaat dat hier.”
Maar ondanks die hechte familiebanden stelt ook Fernandez levensstappen uit. “In de tijd van mijn ouders was het misschien anders, maar ik wil een eigen plek voordat ik aan kinderen denk.” Zijn vader schudt zijn hoofd. “Ze wachten steeds langer”, mompelt hij. “Steeds iets later.”
Al met al heeft Fernandez vrede met de situatie. “Vroeger hadden mijn ouders nog energie om het gevecht aan te gaan. Nu zijn ze milder. Dus het is fijn zo.” Zijn vriendin Rodriguez, die een aantal jaar in Engeland werkte maar nu ook weer bij haar ouders woont, voegt toe: “Het is moeilijk hier, maar vergeet niet, het eten is goed en het is lekker weer. Dat had ik in Engeland niet.”