Sheriff Tiraspol, de duistere debutant in de Champions League

Zo heeft Moldavië ook een allereerste vertegenwoordiger op het kampioenenbal. Of toch niet? Tiraspol ligt staatkundig gezien in Moldavië, maar volgens de eigen inwoners horen ze bij de onafhankelijke republiek Transnistrië. Dat alleen al maakt de deelname van dit team aan een competitie met de Europese elite merkwaardig.

Transnistrië en zijn hoofdstad Tiraspol zijn een pro-Russische doorslag van de Sovjet-Unie aan de Moldavische grens met Oekraïne. De Sovjet-geschiedenis wordt er nog verheerlijkt, getuige de Lenin-standbeelden die het straatbeeld sieren. Transnistrië riep in 1991 de onafhankelijkheid uit, maar die onafhankelijkheid wordt door geen enkel land erkend, zelfs niet door Rusland. 

“Dertig jaar geleden stuikte de USSR in elkaar en Moldavië leek van de Russische invloedssfeer weg te glijden naar het Westen. Om dat te voorkomen hebben de Russen ingespeeld op de pro-Russische sentimenten van de bevolking van Transnistrië. Ze stoken dan dat vuur op. Uit vergelijkbare conflicten weten we hoe de Russen dit doen: door bijvoorbeeld undercoveragenten en wapens te sturen, en een frauduleus referendum te organiseren. Dan wordt het een bevroren conflictgebied”, zo leert ons Fleur de Weerd, journaliste bij de Volkskrant, die al een paar keer ter plaatse is geweest.

Etterende wonde

Een bevroren conflictgebied of frozen conflict laat zich volgens Wim van Meurs, hoogleraar Europese politieke geschiedenis van de Radboud Universiteit, door het volgende kenmerken: “Er vallen nooit slachtoffers, dus ook niet in Transnistrië. En je moet echt geen verwachtingen koesteren dat de status quo verdwijnt. De vredesmissie daar zit muurvast. Als er iets lijkt te veranderen, maken de Russen weer een nieuw probleem over een bepaalde weg of brug en dan wordt er eindeloos over onderhandeld.”

“Rusland maakt zo bewust een wond die het al drie decennia laat etteren”, voegt De Weerd toe. “En omdat het conflict nooit opgelost raakt, kan Moldavië zich nooit binden aan bijvoorbeeld de EU of multilaterale verdragen ondertekenen.”

Sheriff Tiraspol is voor de groepsfase uitgeloot tegen Sjachtar Donetsk, Inter en Real Madrid. Dat betekent dat Rode Duivels Eden Hazard en Thibaut Courtois binnenkort voet op Transnistrische grond zetten. Mocht Hazard na een glansprestatie nog zin hebben in een nachtelijke hamburger kan hij het schudden volgens De Weerd. “Er zijn geen westerse producten, winkelketens of restaurants. Die heb je natuurlijk wel in Rusland of in Oekraïne. In Tiraspol zijn er zelfs geen reclameborden van Coca-Cola.”

Het monopolie van Sheriff

Geen McDonald’s voor Hazard, maar hij kan zich misschien laten verrassen door de Russische keuken van de Sheriff-kantines. Sheriff is niet alleen de naam van de voetbalclub, het is alomtegenwoordig in de Transnistrische hoofdstad. Dat vergroot natuurlijk de duistere reputatie van de Champions League-deelnemer, weet ook professor Van Meurs. 

“Sheriff is een conglomeraat. Het beschikt over bouwbedrijven, over tankstations en casino’s. Alles waarvan je denkt: daar zit geld in, daar prijkt de naam Sheriff op. Ze verdienen waanzinnig veel en doen dat niet hoofdzakelijk in Tiraspol zelf met de horeca of de casino’s; daarvoor is de elite te klein en is het land te arm. Ze doen dat wel met de industrie die er al was in Sovjet-tijden. Zo kunnen ze producten exporteren naar het buitenland, en dat doen ze onder de radar. Ze betalen allerlei zaken niet en hoeven zich niet aan restricties te houden zoals milieurichtlijnen of arbeidsveiligheid. Er bestaan ook verhalen dat die kleine gegoede elite in de drugs- en wapenhandel zit. In Transnistrië heeft het Russische leger namelijk een garnizoen gehad en daar veel wapens achtergelaten. Dat Sheriff die lucratief doorverkoopt, lijkt me een redelijke aanname.”

Dat de voetbalclub Sheriff Tiraspol een budget van 10 miljoen euro heeft, wat evenveel is als KV Oostende, doet wenkbrauwen fronsen. Het budgettaire verschil tussen Sheriff en de andere clubs in de Moldavische eerste klasse is straffer dan de kloof die in de Ligue 1 in Frankrijk is ontstaan tussen PSG en de rest. Ze kunnen spelers contracten aanbieden waar clubs in België jaloers op zijn. Bovendien heeft Tiraspol geïnvesteerd in een moderne voetbaltempel. Het Stadionul Sheriff was de thuisbasis van onze landgenoot Ziguy Badibanga tussen 2017 en 2019, heeft een vijfsterrenhotel en een kostenplaatje van 145 miljoen euro.

Minstens 16 miljoen erbij

De club kan misschien een deel van die centen recupereren in de Champions League, waar het al zeker is van 16 miljoen euro inkomsten. Al liggen ze daar bij het bedrijf Sheriff niet wakker van, stelt Van Meurs. “Ik denk dat die 16 miljoen verre van de absolute jackpot voor die kleine elite is. Met de handel waar ze zich mee bezighouden naast het voetbal verdienen ze genoeg. Het grote voordeel van de Champions League is dat het hun internationale prestige versterkt.”

Dat bedrag kan wel nog stijgen als Tiraspol in de Champions League overwintert. Maar de verwachting is dat Sheriff vierde en laatste in de groep zal eindigen. De allereerste Champions League-campagne start met het bezoek van Sjachtar Donetsk. Laat dat nu net een team zijn dat ook in een bevroren conflictgebied ligt. De zelfuitgeroepen Volksrepubliek Donetsk verklaarde zich in 2014 onafhankelijk van Oekraïne. Dat gebeurde in de nasleep van de oorlog in Oost-Oekraïne tussen het Oekraïense leger en pro-Russische separatisten. Net als in het geval van Transnistrië wordt de onafhankelijkheid door niemand erkend.

Dat die teams net tegen elkaar spelen is een toeval waar Van Meurs wel humor in ziet. “Wist je dat er een soort tegenhanger van de Olympische Spelen bestaat en er zelfs een WK voetbal is voor niet-erkende staten? Als je het wereldwijd neemt, dan kun je inderdaad een aardig toernooi opzetten. Een voetbalmatch tussen Donetsk en Tiraspol zou ook in die context gespeeld kunnen worden.”

Er zijn duidelijke raakvlakken tussen de teams. Maar er is ook één wezenlijk verschil: in tegenstelling tot Sheriff Tiraspol is Sjachtar Donetsk een ontheemde club. Sinds de oorlog wijken ze verplicht uit naar andere Oekraïense steden: eerst naar Charkov, Lviv en nu spelen ze al een paar jaar in het Olympisch Stadion van Kiev. Uitsupporters zijn in theorie weer welkom, maar die van Sjachtar Donetsk zijn zo versnipperd dat men geen bezoekende fans verwacht in Tiraspol. 

Ook zonder de vocale steun van uitfans mag Sheriff Tiraspol puur sportief geen probleem vormen voor Sjachtar Donetsk. De deelname alleen al van Sheriff Tiraspol is een stunt op zich.