Vlaanderen gooit de mondmaskers af: ‘Dit is een berekend risico’

“Is het echt? Helemaal officieel?” Achter de toog van het Gentse café Damberd zien we ogen vol ongeloof bij Kim Delarea (22), boven het mondmasker dat al anderhalf jaar bij het vaste meubilair hoort. Het nieuws van het Overlegcomité was er nog niet binnengesijpeld, maar het maakt de reactie des te spontaner. “Ik ben dat masker helemaal zat”, zegt ze. “De logica ervan was me toch wat ontglipt. Ik ben dubbel gevaccineerd, ik ga naar dansfeesten, en toch moet ik hier soms helemaal alleen in het café staan met een mondmasker op.

Vanaf 1 oktober zullen mondmaskers niet meer verplicht zijn in de winkels en de horeca. Ook in de Veldstraat raakt het een gevoelige snaar. “Een verademing”, zegt een verkoopster. Niet alleen voor het comfort, ook voor de “dagelijkse misverstanden met klanten”. 

De nonchalance in het Gentse centrum spreekt boekdelen: niemand wil nog ‘neuten’ over een mondmasker. Vrijdag stond het dan ook bovenaan op de agenda van het Overlegcomité. Premier Alexander De Croo (Open Vld) liet eerder deze week al weten dat het voor hem mogelijk was om de mondmaskerplicht af te schaffen “op plaatsen waar afstand mogelijk is en waar men weet dat het overgrote deel van de mensen gevaccineerd is”. Vanuit Vlaanderen kwam hetzelfde signaal. 

In de omgeving van minister-president Jan Jambon (N-VA) viel te horen dat de mondmaskers alleen nog verplicht mochten worden in erg specifieke situaties. Dat blijft voorlopig het geval op het openbaar vervoer, op de luchthaven, in zorginstellingen en bij contactberoepen, zoals kappers.

Federale sokkel

In kapsalon Kaprijke heerst best wat frustratie over die afweging. “Natuurlijk zijn we teleurgesteld, hoe zou je deze situatie ooit gewend kunnen raken? Laatst zei een klant dat ze het masker altijd zou blijven dragen. Ik dacht echt: what the hell?”

Zoals wel vaker het voorbije anderhalf jaar bleven vooral de wetenschappelijke experts van de GEMS op hun hoede. In hun advies uitten ze hun bezorgdheid over de nakende herfst- en wintermaanden, en hielden ze een duidelijk pleidooi voor mondmaskers op drukke plaatsen waar je niet weet of anderen gevaccineerd zijn.

Ook minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) zat op deze voorzichtige lijn. En hij kreeg steun vanuit Brussel. Minister-president Rudi Vervoort (PS) zei vrijdagochtend al dat een opheffing van de mondmaskerplicht wat hem betrof ondenkbaar was. Brussel kampt met een lage vaccinatiegraad, waardoor de stad met knikkende knieën de winter ingaat.

Uiteindelijk werd gekozen voor een ‘federale sokkel’ voor de mondmaskers. Die bepaalt waar ze sowieso nog echt nodig zijn. De regio’s mogen nu zelf kiezen of ze daarnaast extra regels aanhouden of opleggen. Vlaanderen zal dat niet doen. Brussel en Wallonië wel.

Jambon was na afloop van het Overlegcomité “heel erg tevreden met deze héél grote stap naar het rijk van de vrijheid”. Niet iedereen op het terrein is daar even enthousiast over. Zo blijft Lisa De Brouwere (32) van het Gentse restaurant Steamy Windows met een dubbel gevoel achter: “Is het niet een beetje vroeg? We weten wat de gevolgen zijn van te snelle beslissingen. Een maandje langer op de tanden bijten, dat had voor mij het verschil niet gemaakt.”

Coronapas

In de aanloop naar het Overlegcomité had de federale regering voorgesteld om het horeca- en winkelpersoneel nog wel mondmaskers te laten dragen, maar verschillende bronnen stellen dat Jambon bij de start van het Overlegcomité meteen liet verstaan dat hij versoepelingen wilde. Daarop werd, op voorzet van federaal minister Vincent Van Quickenborne (Open Vld), het huidige compromis uitgewerkt.

Een politieke bron: “Het besef is er: in Brussel zijn te weinig mensen ingeënt; en in Luik gaan de besmettingscijfers de foute kant op. Dat terwijl Vlaanderen het wel heel erg goed doet. Daarom is beleid in twee snelheden te verantwoorden.” Premier De Croo was erg scherp na het Overlegcomité. “Deze epidemie wordt stilaan een epidemie van de niet-gevaccineerden. Dat kunnen we als samenleving niet aanvaarden. We kunnen niet aanvaarden dat er mensen zijn die de keuze maken om andere mensen in gevaar te brengen.”

Over het gebruik van de coronapas hakte het Overlegcomité geen knopen door. De bal ligt daarvoor in het kamp van de deelstaten. Het uitgangspunt van minister-president Jambon is, na enkele dagen onduidelijkheid, dat de coronapas in Vlaanderen niet nodig is, behalve op een aantal speciale plekken. In de eerste plaats gaat het dan om de rand rond Brussel, waar veel interactie is met de hoofdstad. “Begin volgende week zullen we hierover beslissen”, zegt Jambon.

Volgens viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven) is het een “berekend risico” dat Vlaanderen nu het mondmasker afgooit, gezien de hoge vaccinatiegraad. “Niemand wil de mondmaskerplicht straks weer invoeren mocht het weer fout lopen. Zo’n jojo-effect wil niemand. Maar ik heb wel begrip voor deze politieke beslissing. De mensen waren die maskers beu.” 

Dat Vlaanderen een ander beleid gaat voeren dan Brussel of Wallonië is volgens Van Ranst “minder elegant”. “Maar ik denk niet dat er heel veel mensen zullen zijn die vanuit Brussel de verplaatsing naar Vlaanderen gaan maken om te komen winkelen zonder mondmasker.”