Anne Hidalgo wil president Macron van zijn troon stoten: ‘Als ik Europese leiders vertel hoe hij te werk gaat, trekken ze grote ogen’

Zeven maanden voor de Franse presidentsverkiezingen lijkt de strijd al los te barsten. In Une femme française zet Anne Hidal­go niet alleen haar politieke program­ma uiteen, maar gunt ze de lezer ook een blik in haar privéleven. Bij de aftrap van haar campagne in Rouen, vorige zondag, heeft ze de grote lijnen uitgezet, maar het blijft de vraag of het haar zal lukken de versplinterde linkerzijde weer te verenigen en de marsrichting aan te geven.

Het is een hele uitdaging, maar Hidalgo is strijdvaardig en heeft een duidelijk project uitgetekend, met veel aandacht voor de scheiding van Kerk en Staat, het milieu en de werkgelegenheid. Ze zal het moeten opnemen tegen zittend president Emmanuel Macron, die alomtegenwoordig is, maar evenzeer verdeeldheid zaait bij de bevolking.

Anne Hidalgo kan rekenen op de steun van Carole Delga, zwaargewicht in het zuiden, Johanna Rolland, burgemeester van Nantes, en Mathieu Klein, voorzitter van de Métropole du Grand Nancy. Hidalgo wil af van wat ze de ‘hyperpresidentialisering’ van het beleid noemt, zonder de macht van de instellingen te willen ondergraven, en ze hekelt de infantilisering van de bevolking. Het lijkt wel alsof ze haar imago van ideologische scherpslijper als burgemeester van Parijs wil omturnen. Ze heeft nog tijd: de eerste ronde van de presidentsverkiezingen vindt plaats op 10 april 2022.

U vindt het absoluut noodzakelijk dat politici rekening houden met de mensen. Doet u dat zelf ook?

“De regering heeft de infantilisering van de bevolking helaas tot stelregel verheven. Wie niet denkt zoals de meerderheid, wordt genegeerd. Die houding is nefast gebleken voor onze samenleving. Veel landgenoten blijven ook in de illegaliteit steken of zijn onzichtbaar. Het sociale discours is verhard en de minachting neemt toe, onder andere voor de zwaarste en slechtst betaalde jobs, waarvan we tijdens de crisis nochtans hebben gezien dat we niet zonder ze kunnen.”

Kunt u een voorbeeld geven van die infantilisering?

“Macron regeert het land in de overtuiging dat de Fransen niet in staat zijn om voor zichzelf te denken, of om een besluit te nemen zonder daarvoor eerst raad te vragen aan hun vakbonden, verenigingen of lokale verkozenen.”

Hij is de laatste tijd toch voorzichtiger?

“Misschien heeft hij eindelijk begrepen dat dat niet zo handig was van hem. zeker niet op een moment dat ons land er zo slecht voor staat.

“Toen hij met de beweging van de gele hesjes werd geconfronteerd, heeft hij niet eens een begin van een duurzame oplossing voor die crisis kunnen forceren.

“Ik ben zelf arbeidsinspecteur geweest: ik kom uit een omgeving waarin je onderhandelt en de dialoog probeert aan te gaan om te voorkomen dat er een crisis losbarst. Als je er a priori van uitgaat dat het middenveld en de vakbonden nutteloos zijn, hoef je niet verbaasd te zijn dat je nog moeilijk gesprekspartners vindt.

“Neem nu het relanceplan: de president besloot op eigen houtje miljarden toe te kennen aan deze of gene stad. Vindt u het normaal dat dat op zo’n manier wordt aangepakt in een democratisch land? Als ik dat aan andere Europese leiders vertel, zoals António Costa (premier van Portugal, red.), zetten ze grote ogen op. Zij hebben de kaart van de werkgelegenheid getrokken en hebben overleg gepleegd met de bedrijven, de vakbonden en de lagere overheden. Kijk eens hoe president Joe Biden het stimuleringspakket in de Verenigde Staten uitrolt: hij doet dat in samenwerking met de steden en de federale staten, omdat hij weet dat ze een dragende rol spelen.

“Als je gelooft dat jij alleen de problemen kunt oplossen en dat naar believen doet, behandel je de anderen als kleuters. Dat bedoel ik met infantilisering.”

Moet de regering meer rekening houden met de antivaxers en tegenstanders van het coronapaspoort, die elke zaterdag demonstreren in Frankrijk?

“Ik ben helemaal geen voorstander van de standpunten van die bewegingen, maar je mag die mensen niet de mond snoeren. Je ziet nu net hetzelfde gebeuren als ten tijde van de gele hesjes, en we kunnen ons niet nog eens zo’n crisis veroorloven. Het coronapaspoort is erdoor gedrukt zonder overleg in het parlement, en nog minder met de gemeenten, om nog te zwijgen van de handelaars of de restaurateurs. Iedereen vraagt de prefecten om een verduidelijking van wat de president heeft gezegd, maar zij hebben ook alleen maar op televisie gehoord en gezien wat hij heeft beslist, samen met ons. Denk je dat we Frankrijk anno 2021 nog op die manier kunnen besturen? Kunnen we niet eens twee minuten rond de tafel gaan zitten en proberen te discussiëren?”

Dat gebrek aan dialoog en die verdeel-en-heerspolitiek is juist wat u als burgemeester van Parijs geregeld wordt verweten.

“Ik werd verkozen en herkozen voor mijn programma, en dat voer ik uit. Als je een duidelijk programma hebt en je wordt verkozen, zeg je wat je gaat doen en doe je wat je hebt gezegd. Dat betekent natuurlijk niet dat je geen overleg kunt plegen of je programma niet kunt aanpassen. In Parijs praten we over alles. Wat het parkeren betreft, hebben we bijvoorbeeld maatregelen uitgewerkt voor de handelaars, zorgverleners en bezoekers.”

Hoe moeten we de titel van uw boek, Une femme française, interpreteren?

“Een Franse vrouw is iemand die vrij is, die werkt en die haar rechten heeft veroverd – het recht op abortus bijvoorbeeld. Het is ook een verwijzing naar wat we zijn: de Fransen hebben verschillende achtergronden en vormen samen een ​​volk dat universele waarden uitdraagt.”

Is die titel ook geen poging om afstand te nemen van Parijs?

“Burgemeester zijn van de hoofdstad van Frankrijk is iets bijzonders. Ik ben vereerd dat de Parijzenaars twee keer hun vertrouwen in mij hebben gesteld. Als je Victor Hugo (beroemde Franse schrijver en staatsman uit de 19de eeuw, die ook vandaag nog zeer invloedrijk is red.) leest, als je de rol van Parijs ziet in de vorming van de identiteit van de Republiek en haar rol in onze geschiedenis, dan zie ik geen reden om een onderscheid te maken tussen Parijs en Frankrijk.”

De tegenstelling tussen Parijs en de rest van Frankrijk leeft wel nog zeer sterk, of die tussen de gecentraliseerde staat en de lagere overheden. Daarvan getuigt het sociale oproer van de voorbije jaren.

“Die vraag zou je eigenlijk aan de president moeten stellen, want veel heeft te maken met de manier waarop hij het presidentschap ziet en hoe zijn regering werkt. Als Victor Hugo over Parijs spreekt, heeft hij het over een Parijse bevolking die in harmonie met de andere Fransen leeft. Als we het hebben over het jakobinisme (een politieke stroming in Frankrijk, met roots in de Franse Revolutie, die naar een sterk centraal gezag streeft, red.), is het niet de stad Parijs waar het om gaat. Het gaat om de centrale macht, die niet meer in staat is om de verzuchtingen van het volk te horen. Toen de gele hesjes in Parijs demonstreerden, was dat tegen het symbool van de macht.”

In Une femme française probeert u uw Parijse trekjes van zich af te schudden. Een van uw voorgangers, Jacques Chirac, had een provincialer imago dan u.

“Ik vertel gewoon mijn verhaal. Ik ben geboren in Spanje, ik kwam in Frankrijk aan toen ik ­tweeënhalf jaar oud was en ik ben opgegroeid in Lyon. Ik ben naar Parijs gekomen omdat ik er wilde wonen, zoals zovelen. Ik ben blij en trots dat ik een Parisienne ben. Sacha Guitry (Franse acteur (1885-1957), red.) zei: ‘Parijzenaar zijn betekent niet in Parijs geboren zijn, maar daar herboren worden.’ Als ik mensen ontmoet, praten ze nooit met mij over Parijs, maar over hun dagelijkse leven en hoe ze met hun moeilijkheden omgaan.”

In uw boek hamert u op jobs als de beste manier voor mensen om zich op te werken. Is niet elke politicus daarmee begaan, in de eerste plaats president Macron?

“Ik zie niet waar de president op dat vlak resultaten heeft geboekt. Er wordt weleens gezegd dat de arbeidsmarkt te rigide is, maar ik denk niet dat dat een belemmering is. Het is niet meer dan correct dat werknemers een fatsoenlijk salaris ontvangen, onder degelijke arbeidsvoorwaarden kunnen werken en een zekere bescherming genieten in het geval van een ontslag.

“Wat wel klopt, is dat de arbeidswetgeving niet is aangepast aan wat we nu meemaken. In 2022 zullen we werk moeten maken van een arbeidswetgeving die werkbaar is in een omgeving waarin veel jobs op de tocht staan, bedrijven als Uber de verhoudingen door elkaar hebben geschud en de schijnzelfstandigheid welig tiert. Tegelijk is het telewerken in zwang geraakt. Het zou verstandiger zijn geweest om in 2017 na te denken over een arbeidswet die daarop inspeelt, in plaats van rekeningen te willen vereffenen over achterhaalde omstandigheden.

“We moeten met z’n allen weer over werk praten. Toen mijn vader en mijn oom, allebei bouwvakkers, me de huizen lieten zien die ze hadden gebouwd, waren ze trots. We moeten het ook over de lonen durven te hebben. Veel mensen uit de middenklasse en de lagere klassen staat het water aan de lippen, en dat zal uiteindelijk tot ernstige problemen voor onze economie leiden.”

De groenen pleiten voor de vierdaagse week, en anderen aan de linkerzijde verdedigen het basisinkomen. Dan staan de neuzen toch niet in dezelfde richting.

“Er moeten verschillen en nuances zijn. Maar laat dit duidelijk zijn: arbeid heeft nog een toekomst in Frankrijk, en er moet loon naar werken zijn. We zouden daarnaast kunnen brainstormen over een vergoeding voor wie thuis zijn ouders of een ziek kind verzorgt, of wie zich nuttig maakt voor de samenleving. Het grote probleem is dat de middenklassers de voorbije vijf jaar hebben ondervonden dat ze, ook al werken ze hard, hun kinderen niet langer een betere toekomst kunnen garanderen. Op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting zal ik zeer duidelijke voorstellen doen om de republikeinse belofte van gelijkheid opnieuw na te komen.”

Kan links ook met één stem spreken als het over secularisme gaat?

“Mijn standpunt is duidelijk: ik wil een project dat iedereen verenigt rond de waarden van de Republiek. En het project waarin ik mezelf herken is links, humanistisch, republikeins en ecologisch.”

Ziet u mogelijke compromissen, bijvoorbeeld over het secularisme?

“De scheiding van Kerk en Staat is een kernwaarde van Republiek. Dat is wat ons in staat stelt om samen te leven. Dat kader opgeven zou gevaarlijk zijn.”

Hoe staat u tegenover de wokebewegingen: strijden zij voor een rechtvaardige zaak?

“Het is heel belangrijk dat journalisten de publieke opinie informeren over die bewegingen, maar ik zal er geen campagne rond voeren.”

Kunnen republikeins links, het opstandige Frankrijk en de groene kopstukken Julien Bayou en Éric Piolle zich vinden in één enkele kandidatuur?

“Weet je, tegenwoordig definiëren burgers zichzelf niet langer met een partijkaart, maar op basis van waarden. Dat is wat ons moet samenbrengen.”

Bevindt La France Insoumise-voorman Jean-Luc Mélenchon zich nog steeds in het linkse kamp? Velen in uw politieke familie durven dat te betwijfelen.

“Ik ga geen etiketten op mensen plakken. Er is een extreemlinkse factie die kritisch zal staan tegenover een linkse regering, maar dat moet kunnen: het maakt deel uit van het democratische debat. Jean-Luc Mélenchon beweert links te zijn, maar hij zou niet op dezelfde manier regeren als de linkerzijde waartoe ik behoor. Het zij zo. Ik ben een milieubewuste sociaaldemocraat, feminist en republikein. Maar we kunnen elkaar natuurlijk wel overtuigen om samen verder te gaan.

“Ik zal u een voorbeeld geven: Gisèle Halimi was een feministe die brak met SOS Racisme en de Mouvement contre le Racisme et pour l’Amitié entre les Peuples (MRAP) ten tijde van de hoofddoekenaffaire in de Franse scholen in 1989. Maar vandaag wordt haar nalatenschap door iedereen erkend.”

Wat zou u hervormen aan de instellingen?

“We moeten de presidentiële macht inperken. Het staatshoofd heeft nu veel te veel macht, zelfs in vergelijking met de president van de Verenigde Staten. Hij heeft een buitensporige benoemingsbevoegdheid. We moeten het parlement veel meer bij het beleid betrekken. Maar de president is paradoxaal genoeg ook erg zwak. De president moet de figuur zijn die een visie voor het land en zijn plaats in de wereld belichaamt. Het is niet zijn rol om de details van ons leven te bepalen. Er zal een institutionele hervorming nodig zijn, waarbij de burgers worden betrokken en gerespecteerd.”

Het staatshoofd heeft de bevoegdheid om het parlement te ontbinden. Overweegt u om dat te veranderen?

“Ik ben niet voor de oprichting van een Zesde Republiek. De Vijfde heeft haar degelijkheid bewezen. Maar de Republiek moet niet per definitie centraal bestuurd worden. Die interpretatie is er de afgelopen jaren aan gegeven, en vooral de voorbije vijf jaar, waarin de macht is gehypercentraliseerd. We hebben een andere interpretatie van de Vijfde Republiek nodig, en moeten meer bevoegdheden overdragen.”

Op het einde van uw boek bevestigt u uw kandidatuur voor de Franse presidents­verkiezingen: ‘Ik zal op de afspraak zijn.’ ­Wie of wat heeft u overtuigd om de verkiezingsstrijd aan te gaan?

“Een jaar geleden, na de gemeenteraadsverkiezingen, dacht ik helemaal niet aan de presidentsverkiezingen, dat is waar. Maar mensen uit alle lagen van de bevolking kwamen naar me toe en zeiden me: ‘We hebben je nodig.’ Maar het duurt wel even voor zo’n ingrijpende beslissing kan rijpen in je hoofd, terwijl het land de ene crisis na de andere moet doorstaan. Het is een besluit dat grote gevolgen voor mij heeft. Maar Lionel Jospin (voormalig Frans premier, red.), die me altijd heeft gesteund, gaf me een goede raad: ‘Wat je ook beslist, alleen jij kunt die beslissing nemen.’”