Dochter veroordeelde held van ‘Hotel Rwanda’: ‘België en VS mogen niet toelaten dat Kagame mijn vader het zwijgen oplegt’

De autoriteiten verwijten de 67-jarige activist dat hij een rebellengroep steunt die dodelijke aanvallen heeft uitgevoerd. Tegen Rusesabagina was een levenslange celstraf geëist. De oud-hotelmanager werd eerder op de dag schuldig bevonden, maar het was nog niet duidelijk wat zijn straf zou worden.

Als directeur van het befaamde Hôtel des Mille Collines in Kigali redde Rusesabagina, zelf een Hutu, meer dan 1.000 mensenlevens tijdens de genocide van 1994. Bij de genocide door aanhangers van het vroegere Hutu-regime vielen ruim 800.000 doden, vooral Tutsi’s.

Samen met een twintigtal andere mensen stond de 67-jarige Rusesabagina van februari tot juli terecht in Kigali. Hij werd onder meer aangeklaagd voor terrorisme. Bekend is dat hij betrokken was bij de oprichting van oppositiepartij MRCD. Bij aanslagen van de rebellengroep FLN, de gewapende arm van de MRCD, zijn negen doden gevallen. Rusesabagina ontkent echter elke betrokkenheid. 

Tijdens het proces kwamen er tegenstrijdige verklaringen over Rusesabagina’s rol bij die aanslagen. “Het hof meent dat Rusesabinga een rol speelde bij de financiering van een terroristische groepering die op Rwandees grondgebied aanslagen heeft gepleegd,” verklaarde de rechter maandag uiteindelijk.

De advocaten van Rusesabagina benadrukken dan weer dat hij geen eerlijk proces heeft gekregen. “Het enige bewijs dat nu tegen hem gebruikt wordt zijn verklaringen, die hij op 31 augustus vorig jaar heeft afgelegd”, zegt Kate Gibson, een Australische advocate die hem bijstaat. “Die verklaringen zijn onder dwang afgelegd, vlak nadat hij in Rwanda aankwam en heeft hij nadien weer ingetrokken.” 

Rusesabagina is met een list naar Rwanda gelokt en daar bij aankomst meteen gearresteerd. Tijdens het proces had hij geen toegang tot zijn advocaten. In Rwanda kreeg hij zelf nieuwe advocaten toegewezen, die hij niet kon kiezen. Hij mocht ook geen documenten hebben om zijn zaak voor te bereiden, aldus Gibson. “Elementaire rechten zijn dus niet gerespecteerd”, zegt Vincent Lurquin, de Belgische advocaat van Rusesabagina. “Dit is een politiek proces geweest, geen gerechtelijk.” 

Minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) deelt die mening. “Aan het einde van deze gerechtelijke procedure - en ondanks herhaalde oproepen van België - moet worden vastgesteld dat de heer Rusesabagina geen eerlijk en billijk proces heeft gekregen, in het bijzonder wat de rechten van de verdediging betreft. Ook het vermoeden van onschuld werd niet gerespecteerd. Deze elementen stellen de facto het proces en het vonnis ter discussie”, oordeelt de vicepremier.

De verdediging van Rusesabagina vindt ook dat de Belgische regering dringend in actie moet schieten. België moet volgens de advocaten aan Rwanda vragen dat hij wordt uitgeleverd. Het Belgische gerecht kan dan een onderzoek voeren naar wat hem ten laste wordt gelegd. Minister Wilmès verblijft momenteel in New York voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. In de marge daarvan zal ze een ontmoeting hebben met haar Rwandese ambtgenoot Vincent Biruta.

Kritiek op Kagame

Sinds 1996 verbleef de vroegere hotelbaas in ballingschap in België en de Verenigde Staten. Hij verkreeg ook de Belgische nationaliteit. Door zijn bekendheid, als de held van Hotel Rwanda, kon hij op het internationale podium kritiek geven op de autoritaire wijze waarop president Paul Kagame Rwanda al meer dan twintig jaar leidt. 

De Belgische regering drukte al haar bezorgdheid uit over de omstandigheden waarin Rusesabagina werd opgepakt en over het verloop van het proces. Maar de verdediging van Rusesabagina vindt dat de regering veel te stil is gebleven over deze zaak. Het Belgische parlement nam ook een resolutie aan, die vroeg om bij het Rwandese regime aan te dringen om Rusesabagina te repatriëren. 

“Het Belgische parlement heeft al een resolutie gestemd over mijn vader, nu moet de regering ook haar verantwoordelijkheid nemen”, zegt Carine Kanimba, de dochter van Rusesabagina in een reactie aan De Morgen. “Mijn vader kwam op voor mensenrechten. Als België en de VS in mensenrechten geloven, dan mogen ze niet toelaten dat Kagame mijn vader het zwijgen oplegt. Anders schept dit een gevaarlijk precedent.” 

In de Kamer betoogt voorzitster van de commissie Buitenlandse Zaken Els Van Hoof (CD&V) dat België de relaties met het Rwanda van president Paul Kagame moet herbekijken. “Rode lijn na rode lijn wordt overschreden, toch blijft ons land focussen op stille diplomatie en hopen op beterschap. We moeten ook eens luid en duidelijk durven zijn en het beleid van intimidatie en repressie veroordelen”, zegt Van Hoof. “De zaak-Rusesabagina is geen geïsoleerd geval, maar een voorbeeld van een bredere en systematische problematiek in het Rwandese rechtssysteem.”