In België telt een doorsnee gemeente 28 procent niet-gevaccineerden. In die groep zitten niet alleen vaccinweigeraars, maar ook inwoners die niet in aanmerking komen voor een vaccin. Denk bijvoorbeeld aan kinderen jonger dan twaalf. In de afgelopen 14 dagen kwamen er in ons land 240 besmettingen per 100.000 inwoners bij.
De Waalse gemeente Doische zit zowel qua aandeel niet-gevaccineerden als qua besmettingen per inwoner pal op het Belgische gemiddelde. Maar de verschillen tussen gemeenten zijn groot. Sint-Jans-Molenbeek heeft de meeste niet-gevaccineerden van het hele land, en telt erg veel coronabesmettingen. In Koksijde daarentegen zijn er erg weinig besmettingen. De kustgemeente heeft de hoogste vaccinatiegraad van het land.
De andere gemeenten in het land zitten daartussenin. Elk stipje staat voor een Belgische gemeente. Op de grafiek ontbreken twee uitbijters. Weismes heeft met 181 nieuwe gevallen op 7.417 inwoners in de voorbije veertien dagen, een besmettingsgraad die tien keer boven het Belgische gemiddelde ligt. Mogelijk zijn de besmettingen gelinkt aan vier lokale feesten. In de piepkleine gemeente Herstappe is minder dan een derde van de bevolking ingeënt. Het dorp telt minder dan honderd inwoners.
Wat meteen opvalt, is het verband tussen vaccinatiegraad en besmettingen vandaag. Een gemeente die veel niet-gevaccineerden telt, had door de band genomen meer besmettingen in de afgelopen 14 dagen.
Verrassend is dat niet. Uit de jongste cijfers van Sciensano blijkt dat niet-gevaccineerden vandaag 5,4 keer meer kans lopen om besmet te zijn. In de praktijk ligt de besmettingsgraad in een gemeente waar weinig prikken gezet zijn nog hoger dan we op basis van die cijfers van de vaccins zou verwachten. Dat illustreert mogelijk een clustereffect: gevaccineerden lopen een groter risico als er meer niet-gevaccineerden in de buurt zijn. Omgekeerd genieten niet-gevaccineerden bescherming als meer buren ingeënt zijn.
Verrassend is dat niet. Uit de jongste cijfers van Sciensano blijkt dat niet-gevaccineerden vandaag 5,4 keer meer kans lopen om besmet te zijn. In de praktijk ligt de besmettingsgraad in een gemeente waar weinig prikken gezet zijn nog hoger dan we op basis van die cijfers van de vaccins zou verwachten. Dat illustreert mogelijk een clustereffect: gevaccineerden lopen een groter risico als er meer niet-gevaccineerden in de buurt zijn. Omgekeerd genieten niet-gevaccineerden bescherming als meer buren ingeënt zijn.
De vaccinatiegraad speelt een belangrijke rol, maar het is te kort door de bocht om de besmettingen vandaag daar volledig aan toe te schrijven. Want het aantal besmettingen in een gemeente vandaag valt ook te verklaren door het aantal besmettingen in de eerste en tweede golf. Hebben twee gemeenten dezelfde vaccinatiegraad, dan telt de gemeente die meer viruscirculatie had in het verleden, vandaag waarschijnlijk ook meer besmettingen.
‘Dat toont dat er intrinsieke kenmerken zijn op gemeenteniveau die verklaren waarom er een lage vaccinatiebereidheid én een hogere besmettingskans is’, zegt Marius Gilbert, professor epidemiologie (ULB). ‘Denk bijvoorbeeld aan een lager gemiddeld inkomen, een jongere bevolking, een hogere bevolkingsdichtheid of meer inwoners per woning.’
‘Dat toont dat er intrinsieke kenmerken zijn op gemeenteniveau die verklaren waarom er een lage vaccinatiebereidheid én een hogere besmettingskans is’, zegt Marius Gilbert, professor epidemiologie (ULB). ‘Denk bijvoorbeeld aan een lager gemiddeld inkomen, een jongere bevolking, een hogere bevolkingsdichtheid of meer inwoners per woning.’
Er is een opvallend verschil tussen de drie gewesten: nagenoeg alle gemeenten met weinig niet-gevaccineerden en weinig besmettingen liggen in Vlaanderen. Alle gemeenten met veel niet-gevaccineerden en veel besmettingen liggen in Brussel. De Waalse gemeenten liggen daartussenin.
Het verschil in vaccinatiegraad en viruscirculatie verklaart waarom de gewesten coronamaatregelen lossen met verschillende snelheden.
Het verschil in vaccinatiegraad en viruscirculatie verklaart waarom de gewesten coronamaatregelen lossen met verschillende snelheden.
Zoomen we in op Vlaanderen, dan stellen we ook hier vast dat gemeenten met veel niet-gevaccineerden doorgaans meer besmettingen tellen.
Opvallend is dat de Vlaamse gemeenten met een lage vaccinatiegraad en hoge viruscirculatie nagenoeg allemaal in de Vlaamse Rand rond Brussel liggen. 'Hier is het effect van Brussel duidelijk merkbaar', zegt viroloog Steven Van Gucht (Sciensano).
Ook Antwerpen en Voeren combineren een lage vaccinatiegraad met een hoger aantal besmettingen.
Opvallend is dat de Vlaamse gemeenten met een lage vaccinatiegraad en hoge viruscirculatie nagenoeg allemaal in de Vlaamse Rand rond Brussel liggen. 'Hier is het effect van Brussel duidelijk merkbaar', zegt viroloog Steven Van Gucht (Sciensano).
Ook Antwerpen en Voeren combineren een lage vaccinatiegraad met een hoger aantal besmettingen.
In Wallonië valt vooral Luik op. Nagenoeg alle gemeenten met veel besmettingen liggen in die provincie. Daarbij zitten ook de gemeenten die zwaar getroffen werden door de overstromingen, zoals Theux en Pepinster.
In de provincie Luik wordt er bovendien het minst getest. In verhouding tot het aantal besmettingen test West-Vlaanderen ruim drie keer meer dan Luik.
In de provincie Luik wordt er bovendien het minst getest. In verhouding tot het aantal besmettingen test West-Vlaanderen ruim drie keer meer dan Luik.
In het Hoofdstedelijk Gewest is er, net als in de rest van het land, een tweedeling volgens gemiddeld inkomen. In de 10 procent armste gemeenten van het land zijn er meer besmettingen en meer niet-gevaccineerden.
Welke les moeten we trekken uit deze cijfers?
Voor Marius Gilbert is de conclusie helder. ‘Ondanks de beperkingen is vaccinatie het beste middel om iedereen te beschermen’, besluit de professor epidemiologie.
Bekijk hiernaast de vaccinatie- en besmettingsgraad per gemeente. Hoe groter de bol, hoe meer inwoners de gemeente telt.
Bekijk hiernaast de vaccinatie- en besmettingsgraad per gemeente. Hoe groter de bol, hoe meer inwoners de gemeente telt.