Wat is het verschil tussen de raad van bestuur van een intercommunale en van een privé-bedrijf?

Het is belangrijk om eerst een duidelijk onderscheid te maken tussen de twee. Een intercommunale is een vereniging van twee of meer gemeenten met een gemeenschappelijk belang, zoals nutsvoorziening (gas, water of elektriciteit) of huisvuilverwerking. Zo heb je bijvoorbeeld de afvalintercommunale ILvA, die de afvalophaling rond Aalst, Ninove en Geraardsbergen regelt.

De wet bepaalt dat er in de raad van bestuur van een intercommunale ook gemeenteraadsleden moeten zetelen, zodat zij toezicht kunnen houden op de beslissingen die er gemaakt worden. In ruil daarvoor krijgen ze een vergoeding, die wettelijk geplafonneerd is. Zo mogen die intercommunales niet meer dan 205 euro bruto per vergadering uitkeren.

De vergoedingen die leden in de raad van bestuur in een privé-bedrijf krijgen, zijn dan weer niét geplafonneerd. Ook de aanwezigheid van politici is daar niet verplicht, toch zien heel wat onder hen het als een aardige bijverdienste.

Waarom zetelen politici eigenlijk in adviesraden, raden van bestuur en intercommunales ?

Politici strijken vaak (toren)hoge bedragen op voor een zitje in een raad van bestuur. Maar dat is lang niet de enige reden. De kernwoorden zijn volgens Carl Devos (UGent) macht en invloed.

Politici van grote partijen vinden het namelijk niet onbelangrijk om vertegenwoordigd te zijn in de raden van besturen van belangrijke bedrijven. “Er moeten geen waterdichte beschotten zijn tussen politiek en bedrijfsleven. We kunnen veel van elkaar leren”, getuigde CD&V-politica Marianne Thyssen daarover enkele jaren geleden in onze krant.

“Al kunnen we alleen maar hopen dat die bestuurders ook op hun competentie worden geselecteerd, en niet alleen op hun politieke kleur”, vertelt politicoloog Carl Devos (UGent).

Waar houden ze zich dan vooral mee bezig?

”Een politicus heeft een uitgebreid netwerk waar het bedrijf in kwestie nuttig gebruik van kan maken. Een bedrijf heeft ook een maatschappelijke functie - werkgelegenheid om er maar eentje te noemen - waar de politicus zijn stempel op kan drukken”, aldus Marianne Thyssen.

Het komt er dus vooral op neer dat politici de vinger aan de pols houden en met die info eventueel aan de slag gaan in de Wetstraat. Zo ontstaat er interessante wisselwerking, waarin bovendien heel wat kennis wordt uitgewisseld.

Waarom komen politici nu plots in nauwe schoentjes te staan, nu het gaat over hun bestuursmandaat?

Wat intercommunales betreft, is er weinig discussie. De vergoedingen die politici daarin krijgen zijn wettelijk vastgelegd en zelfs geplafonneerd (zie boven).

Maar PubliPart, de holding waarmee de bal afgelopen weekend aan het rollen ging, is juridisch gezien géén intercommunale, ook al deed het soortgelijk werk.

De vergoedingen waren daardoor niét geplafonneerd en zo kon PubliPart ongemeen hoge bedragen uitkeren aan zijn bestuursleden. Zo kregen ze ongeveer 1.600 euro per vergadering. Royale en deontologish moeilijk te verantwoorden sommen.

Het heeft de voorbije dagen ook een discussie op gang getrokken over de vergoedingen die politici krijgen met hun zitjes in raden van bestuur. En zo de perceptie van poenschepper krijgen. “Tegen die perceptie kun je onmogelijk winnen”, zei Kamervoorzitter Siegfried Bracke, die om die reden dinsdagavond ontslag nam uit de adviesraad van Telenet.

Deontologisch en ethisch rijzen er dus steeds meer vragen op wat betreft die goedbetaalde bestuursmandaten. Het is net daarom dat er een grote vraag komt naar meer transparantie. Iets waarop een aantal politici de voorbije dagen hebben geantwoord door ofwel hun loon openbaar te maken, of - zoals in het geval van Bracke en eerder Tom Balthazar (SP.A) - ontslag te nemen.

Is het de eerste keer dat er kritiek komt op bestuursmandaten van politici?

Neen, het is al jarenlang een oud zeer. In 2010 was er bijvoorbeeld heel wat te doen om het zitje van oud-premier Jean-Luc Dehaene (CD&V) bij AB InBev. In januari van datzelfde jaar zat de brouwerij met een stevig sociaal conflict als gevolg van herstructureringen.

De vakbonden hadden onder meer kritiek op de raad van bestuur, die ondanks besparingen vlijtig jaarbonussen bleef opstrijken. Ook Dehaene had een onafhankelijk zitje in die raad van bestuur en kreeg daarvoor een jaarlijkse vergoeding van ongeveer 75.000 euro. Volgens velen onverantwoord.