De vzw Krijt, die strijdt voor betaalbaar onderwijs, zegt dat haar ‘boekencheck’ twee jaar geleden aan het licht bracht dat 2 procent van de scholieren bij het begin van het schooljaar zonder boeken zit. Voor dit schooljaar zijn er nog geen cijfers, maar volgens leverancier Iddink - een grote speler op de markt van schoolboeken - zit het fenomeen in stijgende lijn. “Corona heeft de armoede doen toenemen”, luidt het.

Iddink werkt met een lijst om achterstallige betalingen in kaart te brengen. Wie op die lijst staat, krijgt zijn boeken niet. Momenteel is dat “minder dan 3 procent” van de scholieren.

LEES OOK. Duizenden leerlingen wachten nog op schoolboeken omdat ouders op zwarte lijst staan

Elke leerling heeft recht op schoolboeken. Dat zegt Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Voor elke leerling willen we het beste onderwijs. De toegang tot kwaliteitsvol schoolmateriaal is daarbij van groot belang. De kost van studieboeken mag nooit een hindernis vormen voor leerlingen”, benadrukt directeur-generaal Lieven Boeve. Leveranciers mogen volgens Lieven Boeve terecht verwachten dat ze voor hun diensten betaald worden, maar dat mag niet ten koste gaan van leerlingen. “Als netwerkorganisatie begeleiden we onze scholen om de kosten voor ouders laag te houden. Ook ondersteunen we de jaarlijkse sensibiliseringsactie van vzw Krijt tegen het achterhouden van schoolboeken wegens onbetaalde facturen”, aldus Boeve.

Politiek verontwaardigd

Uit politieke hoek komen verontwaardigde reacties. “Het kind van de rekening is hier wel héél letterlijk te nemen. Dit mogen we niet accepteren!”, reageert Vlaams parlementslid Katrien Schryvers (CD&V). “Er is dringend nood aan een oplossing. Alle leerlingen moeten een gelijke start kunnen nemen.”

Voor Hannelore Goeman (Vooruit) ligt de schuld bij de commercialisering van het onderwijs. “Waar blijft uw ethisch charter met de uitgeverijen en distributeurs?”, vraagt ze aan Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts. Zelf wil haar partij een verbod op zwarte lijsten en het inzetten van incassobureaus in het onderwijs.

“We doen er alles aan om te vermijden dat kinderen de dupe worden”, zegt minister Weyts. “Het budget voor de schooltoelage is fors opgeschroefd. We begeleiden scholen om de kosten te beheersen en betalingsproblemen te voorkomen. En we verzamelen alle partners in de keten, zoals uitgeverijen en distributeurs, om oplossingen uit te werken op maat van financieel kwetsbare gezinnen, zoals bijvoorbeeld fikse kortingen of gespreide renteloze betalingen.”

Ook van buiten de politiek komen er scherpe reacties. “Kinderen en jongeren mogen nooit het slachtoffer worden van onbetaalde schoolfacturen”, zegt de Vlaamse Jeugdraad, die zich achter de vzw Krijt schaart. Die pleit voor een model waarbij de leverancier de boeken standaard aan de school bezorgt, waarbij de school betaalt en indien nodig een afbetalingsplan met de leerlingen afspreekt.

Onderwijsexpert Dirk Van Damme heeft het dan weer over een “schrijnend en steeds erger wordend probleem dat recht op kwaliteitsvol onderwijs ondergraaft”. Maar een maximumfactuur vindt hij geen oplossing. “Duurzame aanpak vergt een andere productiewijze. Open source-leermiddelen hebben in tal van landen kost helpen drukken.”