‘Sex Education’: waarom een Netflix-reeks ons meer bijbrengt over seks dan de lessen seksuele opvoeding op school

Een uiterst gedetailleerde uiteenzetting over hoe je anale seks het best aanpakt, een spoedcursus vingeren voor beginners, een praktische handleiding voor het gebruik van dirty talk in de slaapkamer. Geen onderwerp te gênant, geen taboe te groot voor de Netflix-reeks Sex Education. Die draait om Otis Milburn, de puberende zoon van een beroemde seksuologe die op de middelbare school zijn thuis opgedane kennis te gelde maakt bij zijn seksueel onzekere medestudenten. 

Al draait het in de reeks niet alleen om louter technische zaken. Ook het belang van communicatie binnen een relatie en het omgaan met verschillen en seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn terugkerende thema’s.

De cocktail valt duidelijk in de smaak bij een breed publiek. Het eerste seizoen was volgens cijfers van Netflix na amper een maand al goed voor 40 miljoen kijkers. Ook het tweede en het vorige week gelanceerde derde seizoen werden op enthousiasme onthaald. 

Alle geaardheden

Zeker bij wie professioneel begaan is met seksuele opvoeding en alles wat daarbij komt kijken, zo blijkt. “De reeks behandelt precies de onderwerpen waar jongeren vandaag de dag mee bezig zijn”, klinkt het bij Sensoa, het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid. “Bovendien herken je de diversiteit die je op het scherm ziet ook in de Vlaamse klaslokalen.”

Wat dat laatste betreft doet Sex Education het stukken beter dan de traditionele seksuele opvoeding die de meeste middelbare scholieren nog steeds voor de kiezen krijgen. “In de leerplannen vertrekt men nog altijd voornamelijk vanuit het heteroseksuele koppel”, verduidelijken Tara De Laet en Eline Lodewyckx van Sensoa. “Terwijl de werkelijkheid een stuk diverser is.” 

In de gangen van Moordale High, de fictieve school waar de reeks zich afspeelt, vind je inderdaad zowat alle mogelijke geaardheden en relatievormen terug. Met alle vragen en problemen die daarbij horen. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als je, zoals Adam, de bullebak van de school, plotseling ontdekt dat je op jongens valt? Wat doet dat met je imago? En word je daardoor minder ‘man’? 

In het derde seizoen duikt met Cal een non-binair persoon op Moordale op. Wat tot de nodige problemen met schooluniformen en kleedkamers leidt. Voorbeeldstudente Vivienne probeert een langeafstandsrelatie warm te houden en neemt daarvoor haar toevlucht tot het sturen van pikante berichtjes. Maar ook dat blijkt moeilijker dan verwacht.

Seks is leuk

Ook Goedele Liekens, seksuologe en al jaren voorvechter voor een betere seksuele opvoeding in binnen- en buitenland, out zich als fan van de reeks. “Omdat seks er als leuk wordt voorgesteld, als iets waar genot bij komt kijken”, legt ze uit. Alweer een duidelijk verschil met de traditionele aanpak, waar de focus vooral ligt bij de gevaren verbonden aan geslachtsverkeer allerhande. 

Liekens: “Het gaat dan over ongewenste zwangerschappen en hoe die te vermijden. Of seksueel overdraagbare aandoeningen en hun gevolgen. Maar die aanpak werkt niet. Dat weet toch iedereen die ervaring met pubers heeft? Als je hen zegt dat ze niet te hard mogen rijden met hun brommertje, weet je dat de gashendel opendraaien het eerste is wat ze doen als ze de hoek om zijn. Wat gevaarlijk is of niet mag is net datgene wat ze het leukst vinden. Wil je die jongeren echt bereiken, dan moet je het ook over de positieve aspecten van seks hebben.” 

Ook seksuoloog Wim Slabbinck vindt dat de focus in het traditionele lessenpakket bijgesteld moet worden. “Het is toch absurd dat we jongeren eerst om de oren slaan met alle gevaren van seks, om hen dan pas te vertellen over het plezier dat daarbij komt kijken?”

Dat was ook de bedenking die Laurie Nunn, die de reeks bedacht en schreef, zich maakte. In een interview met The Guardian omschrijft ze de seksuele opvoeding die zij op school kreeg als ‘zo goed als onbestaande’. “Er werd totaal niet over vrouwelijk genot gesproken. Pas nu, als dertiger, krijg ik het gevoel dat ik daar op de juiste manier over kan praten. Ik heb al vaak gedacht: had ik dat maar op mijn twintigste geweten.” 

Sex Education is haar poging om daar wat aan te doen. Net daarom zitten in de reeks heel wat scènes waarin de personages duidelijk aangeven wat hun bedgenoot moet doen om het nodige genot te verschaffen. 

Een belangrijk signaal, vindt Liekens. “Dat genot en hoe ze het hun partner moeten bezorgen is met voorsprong het onderwerp waar jongeren zich de meeste vragen over stellen. En helaas bestaan daar heel wat misverstanden over. Veel jongens zijn er, met dank aan de porno-industrie, bijvoorbeeld van overtuigd dat ze hun partner geen groter plezier kunnen doen dan door klaar te komen in hun gezicht. Dat is toch schrijnend?”

Los van de diversiteit van het seksuele aanbod en de aandacht voor genot zien ze Sex Education bij Sensoa nog op een ander vlak voorsprong nemen op de traditionele voorlichting. “Die laatste is vaak erg toegespitst op het biologische aspect van seksualiteit”, leggen De Laet en Lodewyckx uit. “Terwijl jongeren vaak met heel wat andere vragen zitten. Zij willen bijvoorbeeld weten hoe je flirt, wat je doet als je vriendje of vriendin je om pikante foto’s vraagt, en of hun lichaam wel aan de norm voldoet.” Allemaal zaken die in de één of andere vorm in Sex Education aan bod komen.

En dan hebben we het nog niet over de volwassenen gehad die in de reeks rondhossen. Ook zij worstelen op allerlei manieren met zichzelf. Met wat dat betreft een glansrol voor Jean Milburn, de moeder van Otis, die op heerlijk onderkoelde manier gespeeld wordt door Gillian Anderson. Zij mag als seksuologe beroepshalve dan wel alles weten over seks, op het vlak van de liefde gaat ze meer dan eens grandioos de mist in. 

Zij is niet het enige meerderjarige personage dat worstelt met zichzelf. Michael Groff, de hopeloos ouderwetse directeur van Moordale High, ziet zijn huwelijk op de klippen lopen wanneer zijn vrouw haar seksuele lusten herontdekt. En bij het lerarenkoppel Mr. Hendricks en Mrs. Sands is er behoorlijk wat zoekwerk en advies van Otis nodig voor ze elkaar in de slaapkamer ter wille kunnen zijn. 

“Dat vind ik net zo mooi aan de reeks”, zegt Slabbinck. “Ze laat zien dat we allemaal op bepaalde momenten weleens worstelen met relaties en seks. En dat daar helemaal niks mis mee is.” 

Ook dat is een boodschap die Nunn als scenariste expliciet in haar reeks wou verwerken. “Ouders liggen, als je het mij vraagt, vaak even hard met zichzelf in de knoei als hun kinderen. Ik geloof echt dat we op dat vlak niet zo veel verschillen van onze 17-jarige zelf.”

Kijkmarathon

Als we de experts mogen geloven, doet Sex Education op heel wat vlakken dus beter dan de klassieke voorlichting zoals die nog steeds in het merendeel van de Vlaamse klaslokalen wordt geserveerd. De oplossing lijkt voor de hand te liggen: waarom die verplichte uren seksuele opvoeding niet gewoon vervangen door een kijkmarathon? 

Zo simpel is het niet, waarschuwt Slabbinck. “Je leerlingen voor een televisiescherm zetten en ze een paar uur later weer oppikken, zal echt niet volstaan. Het moet wat meer zijn.”

Bij Sensoa horen we eenzelfde verhaal. “Een reeks als Sex Education schuift inderdaad heel wat thema’s naar voren die eigenlijk in het leerplan zouden moeten zitten. Maar je leerlingen er gewoon naar laten kijken is veel te passief om de lessen seksuele opvoeding te vervangen.” 

Wat niet betekent dat de serie geen rol kan krijgen op school. “Je kunt de reeks – of een paar scènes eruit – bijvoorbeeld gebruiken als vertrekpunt voor een groepsgesprek”, stellen De Laet en Lodewyckx voor. 

Ook Slabbinck ziet heil in die aanpak. “Het kan een perfecte aanleiding zijn om jongeren over hun eigen ervaringen te laten vertellen.”

Dat kan trouwens ook buiten de schoolse context, vindt Telidja Klaï. Zij is psychologe en contentmanager bij Ketnet en schreef onlangs een boek over pubers. “Seksuele opvoeding is een essentieel onderdeel van de ontwikkeling van kinderen en jongeren”, zegt ze. “Iedereen die met kinderen en jongeren werkt, zou ermee bezig moeten zijn.” Ook voor hen kan Sex Education een hulpmiddel zijn. “De reeks kan een aanleiding zijn om ook thuis bepaalde onderwerpen uit de taboesfeer te halen.” 

Wie nu meteen plannen maakt om dit weekend de hele reeks te bingen met zijn puberkinderen naast zich in de zetel, denkt daar beter nog eens over na. “Dat is misschien niet het beste idee”, geeft Klaï aan. “Voor veel pubers is het ongemakkelijk om een reeks over dat soort intieme onderwerpen in de nabijheid van volwassenen te bekijken. Dan is het een beter plan om elk apart te kijken en aan te geven dat ze – als ze met vragen zitten – altijd bij je terechtkunnen.”