‘Er wordt mist gespuid’: de zenuwen bij het onderzoek naar PFOS staan strak gespannen

Gelekte e-mails en verslagen, politieke sneren en beschuldigingen over frauduleuze praktijken. De Vlaamse onderzoekscommissie naar de PFOS-vervuiling verloopt in een vijandige sfeer. De commissie werd opgericht om te onderzoeken waarom de bevolking pas vorig jaar werd gewaarschuwd over de giftige PFOS-vervuiling rond de 3M-fabriek in Zwijndrecht, hoewel het probleem al veel langer bekend was. Iedereen probeert echter de schuld van zich af te schuiven.

In de onderzoekscommissie kwamen gisteren de vertegenwoordigers van Lantis aan bod, de bouwheer van de werken aan de Antwerpse ring. Toen zij in 2017 begonnen aan de Oosterweel-werken stootten zij letterlijk op de PFOS-vervuiling, waarna ze vaststelden dat de vervuiling ook veel ruimer rond de fabriek verspreid was. Toch kwam de info pas dit voorjaar naar buiten voor het grote publiek. Maar dat laatste is niet de schuld van Lantis, opperde CEO Luc Hellemans.

In de commissie hoedde Hellemans zich voor straffe uitspraken, maar zijn directeur omgeving Bart Van Camp wees duidelijk afvalstoffenmaatschappij OVAM en toenmalig bevoegd minister Joke Schauvliege (CD&V) met de vinger. In oktober 2017 werd een eerste communicatieplan afgeblazen omdat OVAM achtte dat er geen direct gevaar was voor omwonenden. In juni 2018 drong Lantis opnieuw bij OVAM aan om actief over het probleem te communiceren, maar OVAM antwoordde dat het na een overleg met het kabinet “niet proactief aan communicatie-initiatieven zal deelnemen”. Een e-mail met deze informatie, die voor de zitting werd gelekt aan de VRT en ook op de redactie van De Morgen belandde, bewijst volgens Lantis dat OVAM in de fout ging.

Van Camp, sinds 2019 directeur omgeving bij Lantis, zat in de commissie met een dubbele pet op. Voordien was hij de kabinetschef van Vlaams minister Ben Weyts (N-VA), die als toenmalig minister van Openbare Werken evengoed nauw betrokken is in het dossier. Volgens Van Camp was hij het die namens het kabinet-Weyts een communicatiecampagne gedragen door Lantis en OVAM mee mogelijk wilde maken. Uit verslagen van een vergadering van 12 oktober 2017 blijkt echter dat beide kabinetten op de rem stonden.

Cruciale zin geschrapt

CD&V ging dan weer vol op het orgel tegen Lantis, omdat die de onderzoekscommissie zou dwarsbomen. Het bedrijf bezorgde de commissie een voorlopig verslag van het politieke stuurcomité over Oosterweel uit september 2017. Daarin stond dat OVAM aangeduid was als trekker van “een proactieve communicatiestrategie”. In de definitieve versie van dit verslag was deze cruciale zin geschrapt, omdat volgens CD&V Lantis eerder de lead zou nemen. Die versie ‘vergat’ Lantis aan de commissie te overhandigen.

In CD&V-kringen werd gisteren erg geïrriteerd gereageerd op de “frauduleuze praktijken”. De aanval van Lantis op OVAM is volgens hen een van N-VA op Schauvliege. “Ze willen haar erbij lappen”, klinkt het. Vlaams Parlementslid Stijn De Roo liet namens de CD&V zijn tanden zien in de onderzoekscommissie. “Hoe komt het dat jullie pas na herhaalde vraag ons het juiste document kunnen bezorgen?”, beet hij de vertegenwoordigers van Lantis toe. Van Camp had het in de commissie over “een materiële fout” die intussen was rechtgezet. Hellemans: “Deze insinuaties zijn gewoonweg niet correct.”

Bijkomend bewijs ziet de CD&V in de notulen van de raad van bestuur van Lantis op 6 oktober 2017. Daarin staat te lezen hoe de voorzitter zegt dat er voorlopig geen communicatie omtrent het PFOS-dossier mogelijk is omdat er op dat moment een gunningsprocedure loopt voor de Oosterweel-werken. “En u wijst steeds naar het oordeel van OVAM”, aldus De Roo in de commissie. CEO Hellemans weerlegde die beschuldiging. “Er was sprake van een stand-still in de communicatie van 15 dagen, een juridisch-technische ingreep die standaard is. Daarna konden we perfect de bevolking inlichten.”

Opvallend: terwijl de discussie werd gevoerd in het parlement zaten de Vlaamse ministers van CD&V, N-VA en Open Vld even verderop rond tafel om de begroting van 2022 op te stellen. De onderzoekscommissie had volgens aanwezigen geen noemenswaardig effect op de gesprekken. Maar dat de zenuwen strak gespannen staan, is duidelijk. Alleen al door de vele ‘bewijsdocumenten’ die de voorbije dagen vanuit alle richtingen naar de pers werden gelekt. CD&V-voorzitter Joachim Coens: “Er wordt mist gespuid.”

Volgens de oppositie is het schouwspel hypocriet. “Het is jammer dat hier nu een politiek spel van gemaakt wordt. N-VA probeert de schuld in het bakje van OVAM en Schauvliege te duwen, CD&V wijst volledig naar Lantis. En dat terwijl eigenlijk de hele Vlaamse regering in september 2017 op de hoogte was en zelf beslist had om te communiceren”, zegt Jos D’Haese van PVDA. Met andere woorden: alle regeringspartijen hebben boter op het hoofd.

Maar vooral: tot nu toe blijft onduidelijk wanneer de regering toch heeft afgezien van deze communicatie. Na de vergadering op 12 oktober 2017 tussen Lantis, OVAM en vertegenwoordigers van de kabinetten van Schauvliege en Weyts, is de kwestie niet meer besproken op het politieke stuurcomité van Lantis. Zo blijft de meest cruciale vraag nog onbeantwoord.