Sociaal-democraten winnen Duitse parlementsverkiezingen, “fiasco voor Merkels CDU/CSU”

Onze collega Carolien Van Nunen legt uit waarom de partij van Merkel het zo slecht gedaan heeft:

 De Groenen eindigden op de derde plaats met 14,8 procent en behaalden daarmee het beste resultaat uit hun geschiedenis. De liberale partij FDP won licht en kwam uit op 11,5 procent, de rechts-populistische AfD verloor 2,3 procentpunt en eindigde op 10,3 procent van de stemmen. Die Linke, de meest linkse partij in het parlement, zakte naar 4,9 procent en belandde daarmee onder de kiesdrempel van 5 procent. Toch raken ze alsnog met drie verkozenen in de Bondsdag, gezien de Duitse kieswetgeving die garandeert dat alle kiesdistricten in het parlement zijn vertegenwoordigd.

Olaf Scholz, de leider van de SPD, reageerde gisteravond al verheugd toen zijn partij in de exitpolls aan kop ging. Hij zei toen dat een groot deel van de kiezers wil dat hij de nieuwe bondskanselier van Duitsland wordt. “Natuurlijk ben ik blij met de verkiezingsuitslag”, zei Scholz in Berlijn. Volgens hem was de verwachte uitslag een “groot succes” voor de SPD. “De burgers willen verandering”, aldus Scholz in een interview met ARD. “Ze willen dat de kandidaat van de SPD de volgende kanselier wordt. Dat zie je heel duidelijk aan de peilingen, maar ook aan de verkiezingsuitslag.” Uit die uitslag put Scholz “kracht om zo snel mogelijk een regering te vormen”.

Lees ook: PORTRET. Wie is Olaf Scholz, de gedoodverfde opvolger van Angela Merkel? (+)

Het is duidelijk dat deze verkiezingen het Duitse politieke landschap drastisch veranderd hebben. Na zestien jaar te zijn geleid door bondskanselier Angela Merkel is de conservatieve unie CDU/CSU ingestort. De zusterpartijen verloren zo’n 8 procent ten opzichte van 2017 en boekten het slechtste verkiezingsresultaat sinds de Tweede Wereldoorlog. “Nooit behaalde de partij een resultaat onder de dertig procent, de uitslag is een fiasco", reageert VTM-correspondente Carolien Van Nunen vanuit Berlijn. “Het lijkt erop dat ze met Armin Laschet de verkeerde figuur naar de verkiezingen getrokken zijn: kleurloos figuur, niet daadkrachtig en geen waardige opvolger van Merkel. ” De deelstaatpremier van Noordrijn-Westfalen lijkt zijn blunder in de nasleep van de overstromingsramp in juli nooit te boven zijn gekomen. Camera's legden toen vast hoe hij al lachend in beeld verscheen in de zwaar getroffen stad Erftstadt. 

“Ook Scholz vinden de Duitsers ‘saai’, maar wel daadkrachtig”, vervolgt Van Nunen. “Als minister van Financiën en vicekanselier heeft hij de afgelopen maanden voor meer dan 120 miljard euro coronasteun uitgekeerd waarbij hij alomtegenwoordig was en vertrouwen uitstraalde.”

Ten opzichte van 2017 gaan SPD en de Groenen met respectievelijk ongeveer 5,2 en 5,9% omhoog. Nu ook verschillende andere kleinere partijen het goed doen, zullen de onderhandelingen om een levensvatbare coalitie te vormen waarschijnlijk lang duren. Een derde coalitiepartner met ofwel de Groenen, ofwel de liberalen staat in de sterren geschreven. De gedachten gaan ook terug naar 2017, toen het Duitsland vijf en een halve maand kostte om een nieuwe regering te vormen met CDU/CSU en SPD. Zowel Scholz als Laschet ambiëren voorlopig het bondskanselierschap. "Beiden hebben inzake regeringsvorming verklaard te willen ‘landen’ met Kerstmis”, verklaart Van Nunen. 

Dit zou dan betekenen dat Merkel (67) tot dan aanblijft als ontslagnemend regeringsleider. Ze kan dan de titel overnemen van langstzittende bondskanselier sinds de Tweede Wereldoorlog van partijgenoot Helmut Kohl. Die was volgens Duitse media 5.869 dagen aan de macht in de jaren tachtig en negentig. Merkel streefde in 2019 Konrad Adenauer al voorbij. Die regeerde na de Tweede Wereldoorlog 5.143 dagen als eerste bondskanselier.

Wellicht draaien de coalitieonderhandelingen uit op een zogenaamde ‘verkeerslichtcoalitie’ (‘Ampelkoalition’) van SPD, Groenen en de liberale FDP - die de voorkeur heeft van SPD-leider Scholz. De liberalen zouden echter het liefst met de CDU/CSU van afscheidnemend bondskanselier Merkel in de regering stappen en een ‘Jamaica-coalitie’ (in een verwijzing naar de kleuren van de drie partijen die samen de Jamaicaanse vlag vormen) van CDU/CSU, Groenen en de FDP vormen. De Groenen en FDP zouden bij de gesprekken over de vorming van een toekomstige regering de rol van ‘kingmaker’ kunnen vervullen.

Een andere optie die speelde was een regering van SPD, De Groenen en Die Linke. Maar deze optie  is niet meer mogelijk omdat laatstgenoemde partij de kiesdrempel net niet heeft gehaald.

De Union en SPD behalen samen nipt geen meerderheid in het parlement, de kans lijkt dan ook zeer klein dat er opnieuw een ‘GroKo’ (grote coalitie) uit de bus komt, zoals eerder in 2017. Dat leidde destijds tot een bittere interne strijd binnen de SPD. Met Scholz als kanselier zou het sentiment binnen de SPD anders kunnen zijn, maar het zal zeker niet tot gejuich leiden onder de sociaaldemocraten. CDU/CSU-leider Armin Laschet sloot de mogelijkheid daarentegen tijdens de campagne niet uit, maar zei gisteravond op de Duitse televisie daar geen toekomst meer in te zien. “Het is tijd voor verandering”, verklaarde hij.

Beide partijen hebben evenwel aangegeven “voor Kerstmis” klaar te willen zijn met de vorming van een nieuwe regeringscoalitie in Duitsland. “Duitsland heeft het voorzitterschap van de G7 in 2022", aldus CDU-kanselierskandidaat Armin Laschet. Zijn sociaaldemocratische uitdager Olaf Scholz stelde dat “we alles moeten doen opdat het mogelijk zou zijn voor Kerstmis, en een beetje vroeger zou ook goed zijn.”

Armin Laschet, kanselierskandidaat voor CDU/CSU, wil ondanks het volgens de exitpolls forse verlies voor de Union bij de parlementsverkiezingen proberen om een regering te vormen. “Een stem voor de Union is een stem tegen een regering onder leiding van links. En daarom willen we er alles aan doen om een bondsregering onder leiding van de Union te vormen”, aldus Laschet gisteravond in Berlijn.

Het christendemocratische boegbeeld gaf wel toe dat CDU niet tevreden kan zijn met het resultaat. “Het wordt een lange avond”, wist Laschet. 

Markus Söder, de minister-president van de Duitse deelstaat Beieren en de leider van de CSU, vindt dat de conservatieve unie CDU/CSU ook de volgende Duitse regering moet leiden. Dit ondanks het naar verwachting tegenvallende verkiezingsresultaat.

Op een partijbijeenkomst in Berlijn sprak Söder zich gisteravond uit voor een door de conservatieven geleide coalitie met De Groenen en de liberale FDP. “Wij geloven heilig in het idee van een Jamaica-coalitie”, aldus Söder. De volgende bondskanselier moet volgens hem Armin Laschet zijn, de leider van de CDU/CSU.

Laschet zelf zei eerder op de avond al dat hij wil regeren, terwijl de partijvoorzitter van de CDU, Paul Ziemiak, eveneens aangaf een coalitie met De Groenen en de FDP te willen.

Annalena Baerbock, kanselierskandidaat voor de Groenen in Duitsland, heeft zondagavond het “historisch beste resultaat” voor haar partij geloofd. De Groenen haalden 14,8 procent van de stemmen, het beste resultaat voor de partij op nationaal niveau ooit en bijna een verdubbeling tegenover de 8,9 procent bij de Bondsdagsverkiezingen van 2017. Het vorige beste resultaat haalde de partij in 2009, met 10,7 procent.

De Groenen hadden op nog meer gehoopt, maar samen met haar covoorzitter Robert Habeck wil kanselierskandidate Annalena Baerbock onderhandelen over een klimaatregering, zo verzekerde ze haar partijgenoten gisteravond.

De Groenen schoven met Baerbock voor de eerste keer een kanselierskandidaat naar voren. De 40-jarige politica onderstreepte dat haar partij zal blijven vechten voor een “klimaatregering”. Duitsland heeft zo’n regering nodig, aldus Baerbock. 

Christian Lindner, de leider van de liberale FDP, vindt dat zijn partij zijn positie heeft “versterkt” in Duitsland. Naar verwachting hebben de liberalen zondag zo’n 11,5 procent van de stemmen gekregen, 0,8 procentpunt minder dan bij de parlementsverkiezingen van 2017.

Tegen de televisiezender ZDF zei Lindner gisteravond dat de FDP zich stevig heeft gevestigd door in opeenvolgende verkiezingen dubbele cijfers te halen.

Lindner hield zich op de vlakte over coalitieonderhandelingen na de verkiezingen. De liberalen kunnen zowel de sociaaldemocratische SPD als de conservatieve CDU/CSU aan een meerderheid helpen. De leiders van de CDU/CSU hebben zich al openlijk uitgesproken voor een coalitie met de FDP en De Groenen.

Lindner zei over deze zogeheten Jamaica-coalitie dat een regering met de conservatieven het meest voor de hand ligt voor zijn partij en dat dit een gesprek is dat gevoerd moet worden. Maar verwijzend naar de SPD liet hij erop volgen dat “democratische partijen nooit elkaar moeten uitsluiten voor gesprekken”.

De AfD is de grootste partij in de oostelijke Duitse deelstaat Thüringen geworden. Na een eerste telling van de stemmen staan de rechts-populisten op 24,0 procent van de stemmen. De centrumlinkse SPD is goed voor 23,4 procent, de CDU behaalt met 16,9 procent plek drie.

Die Linke, de partij waartoe de regionale premier Bodo Ramelow behoort, zakte naar 11,4 procent van de stemmen. De liberale partij FDP komt uit op 9,0 procent en de Groenen 6,6 procent. De opkomst in Thüringen was met 74,9 procent ongeveer gelijk aan die in 2017.

Ook in Saksen hebben de rechts-populisten de meeste stemmen van alle partijen binnengehaald en zijn ze net als in 2017 de grootste. Vier jaar geleden behaalde AfD daar 27 procent, nu was de partij goed voor 24,6 procent van de stemmen.

De AfD behaalt volgens prognoses landelijk gezien tussen de 10 en 11 procent van de stemmen.

De Duitsers kozen gisteren voor een nieuwe regering, die voor het eerst in zestien jaar niet geleid zal worden door Angela Merkel als bondskanselier. Zo’n 60,4 miljoen kiezers moesten beslissen welke partij het voor het zeggen krijgt in het EU-land met de grootste bevolking en de grootste economie.

Zestien jaar lang zwaaide Merkel de plak over de grootste economie van Europa. Merkel bestuurde Duitsland met rustige vastheid, maar de parlementsverkiezingen van vandaag luiden het einde in van een tijdperk: niet alleen neemt Merkel afscheid als bondskanselier, de toekomst van haar CDU/CSU oogt onzeker. De kans dat de christendemocratische partij op de oppositiebanken belandt, is niet onbestaande.