‘Uitwerpselen die het bad verstoppen, daar begin ik niet aan voor 1.300 euro’: nooit was het tekort aan poetshulpen zo groot
Nooit was het tekort aan huishoudhulpen zo nijpend als nu. 5.600 vacatures raken niet ingevuld - dubbel zoveel als 5 jaar geleden. Werd het grootste knelpuntberoep van het land nóg minder aantrekkelijk? Vijf poetsmannen en -vrouwen leggen hun loon en ongepoetste ervaringen op tafel: ‘Als de uitwerpselen het bad blokkeren, stap ik weg. Anders wordt het slavernij voor 1.300 euro netto per maand.’
Wachtlijsten van één tot twee weken zijn nu wachtlijsten van één tot twee maanden. Zowat elk poetsbureau is hoogdringend op zoek naar volk. Niet enkel in de klassieke landelijke probleemzones van Limburg en West-Vlaanderen -poetshulpen hebben daar een auto nodig - maar ook in de grootsteden. Hoe komt dat?
Het is en blijft zwaar werk
Fabienne De Vos (59) uit Erembodegem, 15 jaar in de stiel: “Welke jongere wil voor zo’n loon nog zo hard zweten? Ze hebben verdorie gelijk. Ik ben veel sneller versleten door deze job: artrose, hernia’s en pijnlijke polsen door dweilen uit te wringen. Op dagen met veel pijn, ben ik bóós. Ook op mezelf. Toen ik begon, beloofde ik mezelf: ‘Dit blijf ik niet doen.’ Maar kijk. Ik was textielarbeidster en de fabriek sloot. Ik zat in een scheiding. Met twee tienerkinderen kon ik geen shiftwerk aannemen. En dus neem ik ’s morgens een pijnstiller en ga ik werken. Mijn jongste zoon wou in de stiel stappen, maar ik heb dat áfgeraden.”
Kelly Vandamme (39) uit Riemst, 11 jaar in dienst: “Toen ik begon, mocht ik een week dubbellopen met een oudere dame. Ik zag hoe ze met de klanten omging, hoe ze haar emmer op een trapladdertje zette om zich geen 300 keer te bukken. Nu tekenen starters op vrijdag hun contract en staan ze op maandag bij hun eerste klant. Er zijn er bij die nog nóóit in hun leven een dweil hebben uitgewrongen! De jeugd moet thuis veel minder klusjes doen dan vroeger. Met zo weinig coaching vallen ze natuurlijk snel af.”
Kim Langewouters (35) uit Turnhout, 4 jaar poetshulp: "Gestandaardiseerd ergonomisch materiaal zou al helpen tegen kapotte polsen, schouders, ellebogen en rug. Elk huis heeft andere stofzuigers en aftrekkers - onderschat dat niet. Wist jij dat een borstelsteel zo lang moet zijn dat hij tot aan het puntje van je neus komt? Veel volk 'out' betekent extra schaarste.”
Meer en veeleisende klanten
Patrick De Brabanter (53) uit Aalst, 4 jaar poetshulp: “De klanten zijn steeds kritischer. Wie nooit meer zelf poetst, vergeet vaak hoe onrealistisch het takenpakket is. Op vier uur kan je geen huis van boven tot beneden poetsen én ook nog ‘alle plintjes meepakken’. Hoe meer je in vier uur gedaan krijgt, hoe meer ze volgende week verwachten. (zucht) Jonggepensioneerde koppels vind ik het meest veeleisend. Toen ze werkten, waren ze tevreden. Nu is er tijd voor inspectierondes. Zelfs voor ‘een mondige’ als ik, is het lastig marchanderen soms: ‘Oké, u wilt al uw ramen proper, maar dan valt een stuk van den beneden weg.’ En nee, hagen scheren, het gras maaien en auto's wassen mogen we niet.”
Fabienne: “Vooral bij vervangingen willen ze het onderste uit de kan. Tijdens vrieskou of een hittegolf moet ik de ramen buiten poetsen hoewel dat niet mag. En blíjven aandringen. Of lastig worden omdat de porseleinen postuurkes enkele millimeters verschoven zijn op het dressoir.”
Kelly: “Poetsbureaus vragen de laatste jaren vaker een extra ‘administratieve kost’ aan de klant - bij ons 80 euro per jaar. Dat geld is voor het poetsbureau, niet voor ons, maar de klanten voeren de druk op óns op. ‘Dan verwacht ik een extra kamer.’ Starters haken af omdat ze niet nee durven zeggen. Fabrieksarbeiders krijgen om de twee uur tien minuten pauze, wij niet. Ook dat maakt onze job onaantrekkelijk. Mijn vaste klanten zijn lieverds, maar ik doe vervangingen waar men vraagt dat ik 10 minuten langer blijf als ik een tussendoortje eet tijdens een vier uur durende shift. Boterhammen worden in ijltempo ‘binnengestoken’ omdat we ons tussen twee klanten - onbetaald - moeten verplaatsen, dikwijls met het openbaar vervoer.”
Te laag loon
Fabienne: “Ik verdien 1.622 euro netto. Ik ben bijna 60, maar ik moet fulltime 38 uur blijven werken. Ik zou liever 32 uur werken, maar dat kost me 300 euro en dat kan ik me niet permitteren als alleenstaande huurder. Ik kijk graag naar ‘Familie’ op tv, maar ik val altijd in slaap in de zetel. Ik ben aan het sparen voor mijn pensioen. Vanaf 2028 moet ik het met 1.260 euro rooien. Sommige klanten willen gerust 12 euro in plaats van 9 euro per dienstencheque betalen, zeggen ze. Maar de overheid is te bang dat er dan terug meer in het zwart gepoetst wordt.”
Het minimumloon van huishoudhulpen ligt op 12,06 euro bruto per uur. Samen met kelners en kappers hebben zij de slechtst betaalde jobs. Wie voltijds werkt, verdient minimaal 1.960 euro bruto. Slechts 7 procent komt daaraan. Een overdonderende 93 procent werkt deeltijds, om voor de kinderen te zorgen - zeker als ze alleenstaand zijn - of omdat de job fysiek onhaalbaar blijkt. 150.346 huishoudhulpen zijn momenteel in België aan de slag. Klinkt veel? Tel hun uren op en je komt amper aan 77.262 fulltimers. (bron: Federgon)
Patrick: “Ik verdien iets meer dan 1.300 netto. Fulltime werken lukt niet meer, na een hartoperatie. Ik werk 30 uur per week, net geen vier vijfde. Met 600 euro huurgeld en 125 euro voor energie kom ik niet altijd rond.”
Kelly: “Ik verdien 1.200 euro netto. Dankzij het loon van mijn man hoef ik gelukkig niet voltijds te werken, want dan ben ik op het einde van de week leeg. Ik werk 24 uur per week, wat neerkomt op drie vijfde. De overheid richtte het systeem van dienstencheques op om zwartwerk tegen te gaan en ons fatsoenlijke voorwaarden te geven. Maar sinds 2014 is de prijs van een dienstencheque blijven hangen op 9 euro en al sinds 2009 stijgen onze lonen om de twee jaar nog maar met heel kleine beetjes. Voor de volgende onderhandelingen plafonneerde de regering de maximumstijging op 0,4 procent, áls we die al krijgen van de dienstenchequebedrijven die vooral willen groeien en overnames doen. Het gaat verdorie over 0,05 euro extra per uur.”
Altijd alleen, altijd hetzelfde
Patrick: “In mijn kantoor zijn we met 150, maar we kennen mekaar hooguit van naam. Eén keer per maand kruisen we mekaar als we onze papieren cheques binnenbrengen. Het is een eenzaam beroep. Ik mis de koffie en het gezwans met de collega’s van toen ik nog vorkheftruckchauffeur was - ook al was dat om 5.45 uur ’s ochtends. Dáárom werd ik vakbondsdélégué. Was het alleen poetsen, dan was ik al lang weg. Te geïsoleerd, te weinig taakvariatie en weinig doorgroeimogelijkheden."
Kelly: “We kennen mekaar niet en de bedrijven houden dat liefst zo. ‘Hou ze apart, hou ze braaf.’ Tegen wie kunnen wij klagen over onze slechte arbeidsvoorwaarden? In de Facebookgroepen van poetsvrouwen praat je niet vrijuit, want leidinggevenden lezen via via mee. Een fabriek kan je platleggen, maar verenig maar eens 150.000 collega's verspreid over bijna 1 miljoen huizen.”
Minder respect, ook van werkgever
Fabienne: “Ik had ooit een klant die weigerde mijn naam uit te spreken en me ‘jong’ bleef noemen. Dan voel je je een stuk vuil, een nul, een slaaf. Mijn generatie is opgevoed met ‘zwijgen en voortdoen’, maar de jonge generatie laat zich niet kleineren. En gelijk hebben ze. Maar wie gaat de job dán doen? Alleen oudjes zoals ik en anderstaligen?”
Patrick: “Het ongelukkigst was ik in een huis waar vier volwassenen - een koppel en hun ouders - me op de vingers keken en commentaar gaven, terwijl zij tv keken met hun voeten op de salontafel. Nadien stuurden ze nog berichtjes: ‘Je hebt dát en dát niet gedaan.’ Dan vraag ik een overplaatsing en hoop ik dat ik die snel krijg.”
“Ik worstel vaker met alleenstaande mannen, omdat alle gêne wegvalt als een man komt poetsen. Soms heb ik een hele bus wc-reiniger nodig voor één wc. Ze denken al snel: ‘De Patrick lost het wel op.’ Maar er zijn grenzen. Uitwerpselen die de wasbak of het bad blokkeren of tegen de muren hangen? Dan stap ik achteruit en maak ik foto's voor het bureau. Anders wordt het slavernij - zeker voor 1.300 euro loon.”
Kelly: “En toch zit het grootste respectprobleem zit niet bij de klant, maar bij sommige grootschalige werkgevers. Als je de taal niet spreekt of minder bij de pinken bent, laten ze je contracten tekenen waarin je uurstelsel wordt aangepast. Met grote financiële gevolgen als je later minder wil werken. Die achterkant van de medaille zien de klanten niet, hé?”
Ander en beter gevonden ‘dankzij’ corona
Tijdens de pandemie zetten veel gezinnen hun huishoudhulp tijdelijk stop. Begin dit jaar werd de bodem aangetikt. Slechts 17.000 vacatures werden nog uitgeschreven. Een half jaar verder is de vraag massaal hernomen. In augustus stond een record van 23.295 vacatures open. Maar dat volk is er niet. Veel poetshulpen schoven door naar beter betaalde jobs zoals de professionele schoonmaak in scholen, woonzorgcentra en kantoren waar het minimale bruto uurloon anderhalve euro hoger ligt.
Kim: “Ik stapte in september 2020 halftijds uit de dienstenchequessector. Mijn klanten bleven afbellen en mijn loon zakte te fel. Nu poets ik ’s voormiddags in een cultuurcentrum en ’s namiddags bij mensen thuis. Die combinatie bevalt me zo goed, dat ik niet terug wil. Dit is een kantelmoment. Ik hoor ’t steeds vaker: ‘Ik werk nu halftijds in de supermarkt en dan poets ik nog 10 uren in 't zwart bij klanten die ik kon meenemen.’ Wakker schieten, overheid, of we glijden terug naar zwartwerk af. Klanten betalen liever 15 euro per uur handje contantje aan een stabiele poetshulp dan 9 euro in het wit voor vervanging na vervanging, waar je nu ook extra lang op moet wachten. Soms vraag ik me af: laat men de sector opzettelijk leegbloeden?”
Patrick: “Tijdens corona mocht ik niet bij mijn zussen op bezoek, maar wel bij wildvreemden gaan poetsen. Ik ben niet goed genoeg voor een degelijk loon, maar volgens de Vlaamse minister-president ben ik wel essentieel in de samenleving? Tja.”
Maar keren de machtsverhoudingen binnen de sector nu?
Poetshulpen ‘jobhoppen’ meer van het ene naar het andere schoonmaakbedrijf. Voor hogere maaltijdcheques, het gebruik van een e-bike, een gsm-abonnement of zelfs een bedrijfswagen zijn ze weg. Geeft die krapte hen ook meer macht tegenover hun werkgever? En tegenover hun klant: ‘Respecteer mij of je kan twee maanden op een wachtlijst staan?’ Arbeidseconomen als Stijn Baert geloven van wel: “Vroeger moesten werkkrachten vechten om een baan, nu moeten werkgevers vechten om de werknemer.”
Patrick: “Maar zo voelt het op de werkvloer toch niet aan, hoor. Veel collega's zijn van andere origine, kennen de taal niet, volgen zelden het Belgische nieuws, zien geen collega's. Ze weten het amper.”
Kim: “Ik ben ongerust over een nieuw fenomeen. Een Antwerps-Mechels poetsbureau mailde haar klanten dat ze voortaan kunnen kiezen voor de ‘basisdienstverlening’ aan 9 euro per uur of voor de ‘plus dienstverlening’ voor 6 euro per uur meer. ‘Zo krijg je toegang tot onze beste, meest gemotiveerde huishoudhulpen’, stond er. Dat zinnetje ráákt ons. Voor de normale prijs krijg je dus de ‘ongemotiveerde, anderstalige overschotjes van tweede categorie’? Jakkes. En wees maar zeker dat die 6 euro niet naar de poetshulpen doorvloeit, maar naar het bureau.”
Dé survival-truc: vaste klanten
Een vast cliënteel uitbouwen van aangename klanten is voor de meeste anciens dé techniek om het vol te houden.
Patrick: “Voor mensen die me naar waarde schatten en bij wie ik wil blijven, hang ik hun fiets wél op in de garage, ook al mag dat eigenlijk niet. Het is geven en nemen.”
Fabienne: “Ik bouwde een stabiel klantenbestand van superlieve families uit. Zo werk ik 22 uur per week bij een moeder én de gezinnen van haar drie zonen. Gaat er ééntje met vakantie, dan mag ik bij de anderen extra poetsen. Zo moet ik minder vervangingen doen. Desnoods neem ik zélf verlof. Vorig jaar verjaarde er eentje. Van de acht betaalde uren mocht ik er vier mee aperitieven en hapjes eten als deel van de familie. (glundert) Ik heb zelfs mijn eigen wachtlijst van vijf klanten die per se mij willen.”
Kelly: “Maar de starters raken zeer moeilijk van de onbeschofte, neerbuigende klanten af. Je kan wel zeggen ‘ik wil daar niet meer werken’, het kantoor wil ook geen klanten kwijt. Vaak is het woord-tegen-woord. Mij geloven ze nu, maar je moet eerst jaren je naam opbouwen.”
Gelukkig zijn er ook kleine gelukskes
Huishoudhulpen mogen officieel geen geschenken ontvangen, maar ‘tien eitjes uit het kippenhok’, een extra broodje smos of de boekenbon met kerst zijn ingeburgerd.
Patrick: “Een briefje of een sms met ‘merci’ maken mij al gelukkig. Hét mooiste cadeau? Meedenken over de haalbaarheid.”
Fabienne: “Ik kocht een brommertje om geen tijd te verliezen op de bus. Als het glad is ’s winters, komt mijn verste klant me oppikken, net een taxi. (lacht) Het grootste respect voel ik bij jonge gezinnen. Die hebben ons hard nodig om staande te blijven in de ratrace met twee fulltimers en kleine kinderen. En bij oude, zieke mensen die niet uit de voeten kunnen. Écht nodig zijn, voelt beter dan het luxesnoepje zijn.”
Kim: “Wij zijn de kaboutertjes van de maatschappij, die na corona toch weer ‘druk drukker drukst’ wordt. Wij doen gezinnen draaien, helpen carrières, creëren qualitytime met de kinderen en we redden af en toe eens een huwelijk. (lachje) We doen iets aan al die eenzaamheid. Een schone stiel, maar de voorwaarden moeten beter.”