De VUA presenteert in ‘Zembla’ de resultaten van proeven met zebravisjes en zebravisembryo’s die zijn blootgesteld aan water waarin rubberkorrels hebben gelegen: de embryo’s gaan dood en de visjes vertonen gedragsverandering. Volgens onderzoeksleider en hoogleraar Milieuchemie en Toxicologie Jacob de Boer staan de resultaten van het onderzoek haaks op de uitkomsten van het RIVM. Dat concludeerde eind vorig jaar dat sporten op rubbergranulaat veilig is.

De Boer: “In het RIVM-rapport staat dat de stoffen zitten opgesloten in het granulaat. Dat is hiermee in tegenspraak. Er komen stoffen vrij, en dat is belangrijk. Dus als je zegt: het boek is dicht want die PAKS komen er toch niet uit, dan sla je dus een heleboel over.” De professor raadt af om te sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat: “Ik zou het zelf niet doen. Ik ben er erg terughoudend in, gewoon om wat je hier ziet.” De Boer zegt ook dat hij zijn eigen kinderen niet op de rubberkorrels zou laten spelen.

Zebravisjes

40 embryo’s van de zebravisjes werden 24 uur blootgesteld aan het water. Het effect verrast de onderzoekers: alle 40 embryo’s gaan binnen vijf dagen dood.

De Boer: “Dat was natuurlijk opvallend. Wij doen normaal gesproken zo’n onderzoek om te kijken of we afwijkingen zien. Als de visseneitjes dan helemaal niet tot ontwikkeling komen dan heb je duidelijk het gevoel dat er iets aan de hand is.”

Het onderzoek van de afdeling Milieu en Gezondheid van de VUA wijst ook uit dat de visjes, larven van vijf dagen oud, die aan het water met rubberkorrels zijn blootgesteld hyperactief gedrag vertonen. De visjes in de controlegroep, die in gewoon water zwemmen, vertonen dat gedrag niet. “Je kunt je voorstellen dat als een stof je hersenen aantast dit zorgelijk is, want dit kan ook bij mensen gebeuren en epilepsie, ADHD of autisme veroorzaken, zegt VUA-toxicoloog Jessica Legradi. “Zebravisjes worden gebruikt om aandoeningen te onderzoeken zoals autisme en ADHD. En ze worden ook gebruikt in kankeronderzoek, omdat kanker zich in zebravisjes net zo ontwikkelt als in mensen.”

Regenbui

Eind december concludeerde het RIVM dat de gezondheidsrisico’s van het sporten “praktisch verwaarloosbaar” zijn en dat sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat “verantwoord” is. Volgens het RIVM komen de verschillende stoffen, waaronder polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAKs) en metalen, “in zeer lage hoeveelheden uit de korrels vrij doordat de stoffen min of meer in het granulaat zijn opgesloten”. Professor de Boer bestrijdt deze conclusie: “Uiteraard komt de sporter ermee in aanraking, want dit gaat om een waterige extractie. En je ziet dus dat als je gewoon een regenbui nabootst, of iets met water doet, dan komt het vrij.”

RIVM-directeur Els van Schie zegt in ‘Zembla’ geen reden te zien om naar aanleiding van het VUA-onderzoek terug te komen op de conclusie van het RIVM dat sporten op rubbergranulaat “veilig” is, omdat ze “geen aanknopingspunten” heeft voor een “vertaling naar de gezondheid van de mens”. Volgens Van Schie kunnen aan de zebravisstudie van de VU geen conclusies worden verbonden.

‘Zembla’, vanavond om 21.20 uur op Nederland 2.