‘Zeg dat je je been gebroken hebt op skivakantie’: het taboe op psychische stoornissen

Hanna Verboom staat in de tuin van Elton John als ze haar eerste psychose krijgt, op de afterparty van een Oscar-uitreiking. Ze heeft net in haar eerste Amerikaanse film gespeeld en over een rode loper gerend. “Ik was totaal overprikkeld”, vertelt ze. “Ik had dagen niet geslapen, het voelde alsof ik zweefde. Ik ving alles op wat er om me heen gebeurde. Ik stond daar tussen allerlei mensen die ik normaal alleen op tv zag. Dat was al zo bevreemdend. Het was een perfecte voedingsbodem voor mijn psychose om te woekeren.”

Tijdens het feest duikt ze in haar vintage Dior-jurk het zwembad in, met de ogen van de sterren op zich gericht. Even later schopt ze de receptioniste, net als de agent die aankomt om haar te arresteren. Iedereen denkt dat ze drugs heeft gebruikt. Nadat ze is afgevoerd, houdt ze gehuld in een deken een Oscar-acceptance-speech. Ze denkt dat ze in een film meespeelt. Een paar uur later wordt ze wakker in de isoleercel op de gesloten afdeling van het ziekenhuis in Beverly Hills. Platgespoten.

Het is een mooi verhaal, dat wel. Maar voor Verboom (38) is het ook het begin van iets wat haar leven omverwerpt. Pas een jaar later krijgt ze, na een tweede psychose, de diagnose: ze heeft een bipolaire stoornis, een ziekte waarbij depressies en manische perioden elkaar afwisselen.

Ze maakte nu van haar verhaal de korte documentaire Uit de schaduw, te zien op het filmplatform Cinetree dat ze de afgelopen jaren oprichtte. Met de film wil ze mensen ertoe bewegen opener te zijn over psychische aandoeningen en ze te aanvaarden als onderdeel van het bestaan. 

Schaamte

In de documentaire begint ze met zichzelf. Zonder opsmuk beschrijft ze wat haar overkwam, de schaamte die ze voelde. Vrienden en haar management spraken haar na de diagnose aan. “Ze drukten me op het hart: vertel dit nooit, nooit in het openbaar.” Achttien jaar lang hield ze zich aan dit advies.

Uit onderzoek blijkt dat mensen die kampen met psychische aandoeningen drie tot zeven keer zo vaak als anderen worden afgewezen voor een baan. “In mijn consultatieruimte zeg ik soms: praat niet met uw baas over uw psychose, over uw depressie, over uw verslaving”, zegt psychiater Dirk de Wachter in de documentaire. “Zeg dat je je been gebroken hebt op skivakantie. Want de kans is groot dat de volgende jaren uw promotiekansen voorbij zijn. Ik zeg dit met pijn in het hart. Maar dat is de realiteit.” En zo houden we het met zijn allen in stand, zegt Hanna Verboom.

Psychische aandoeningen zorgen voor een stigma, zegt ze. “Stigma betekent: schandvlek. Het geeft je het gevoel dat je minderwaardig bent. En daar is weinig ruimte voor. Iedereen wil slagen in het leven, het perfecte plaatje. Het zit in het jargon: stoornis, aandoening, ziekte. Ik zie het meer als een psychische variatie, die best veel mensen hebben.”

Tweede psychose

Tijdens haar tweede psychose rent ze midden in de nacht door Amsterdam, op weg naar een concert dat Bob Dylan en U2 die nacht op het dak van een flat geven. Althans, dat denkt ze. Uiteindelijk vindt haar vader haar om zes uur ’s ochtends in Amsterdam-West. Bij het centrum voor geestelijke gezondheidszorg danst ze op tafel. “Ik dacht dat het script dat ik had geschreven, werd verfilmd. Wat hebben ze dit goed gedáán, vond ik.”

In de kliniek ontmoet ze bijzondere mensen. “De een dacht dat hij Pokémon was, een ander dat ze was getrouwd met Toetanchamon. Weer een ander lachte de hele dag door heel hard, terwijl ze onder het bloed zat. Een man was zo depressief dat hij niets meer zei. Toen ik wegging, realiseerde ik me: zij zíjn daar nog. Dat raakte me. Ik wist: ooit ga ik dit vertellen.”

Ontwapenend

Lang blijft ze uit beeld en werkt ze als filmmaker en ondernemer. Het lukt haar weer stabiel te worden. “Het gaat nu heel goed met me. Na jaren van vallen en opstaan weet ik: hiermee valt goed te leven. Het stigma is erger dan de ziekte zelf.” Onlangs kreeg ze haar tweede kind, een zoontje. “Ineens vroeg ik me af: kan ik ooit een goede moeder zijn als ik dit deel van mezelf verborgen houd? Als ik mezelf niet accepteer?”

Bang voor kritiek is ze niet. “Het voelt wel kwetsbaar om dit zo te vertellen. Want al pleit ik voor het doorbreken van het stigma – het is er nog.”

Ze hoopt op sociale media onder de hashtag #uitdeschaduw een beweging te creëren waarin meer mensen hun verhaal delen over hun psychische aandoening. Ook wil ze een reeks van documentaires maken. “Zodra je hier open over bent, kom je er pas achter hoeveel mensen hier óók mee kampen. Bij het draaien van de documentaire zei de een na de ander in de crew: o, maar ik heb dit ook! Al moeten mensen die hun verhaal delen, dit natuurlijk weloverwogen doen.”

In de documentaire zit een ontwapenend filmpje van Verboom als achtjarig meisje. Volkomen vrij zingt ze een zelfverzonnen liedje, dansend om de camera. Ze vindt het moeilijk ernaar te kijken. “Ik voelde als kind al dat ik anders was.” Toch beschouwt ze dit nu ook als een kracht. “Ik zie een meisje dat heel creatief en gevoelig is. Intuïtief. Als ik een kamer binnenkom, voel ik vaak hoe anderen in hun vel zitten. Dat is een kant die ik nooit zou willen missen.”