Hoe gezond is fietsen met een e-bike eigenlijk? ‘Je verbruikt gewoon bijna niets’
Elektrische fietsen zijn razend populair en o zo gezond, want je bent lekker actief bezig. Toch? Het Nederlandse dagblad AD besloot het eens grondig uit te zoeken, met een gewone fiets, een e-bike én met wetenschappers van de Universiteit Twente. ‘Op turbostand hoef je pedalen alleen te aaien.’
Waarschuwing vooraf: dit artikel kan aan de ontbijttafel mogelijk leiden tot heftige discussies. Er komt zometeen namelijk (eindelijk) een antwoord op de vraag: hoe gezond is elektrisch fietsen nou écht? De onderzoeker die meewerkt aan deze test, Jasper Reenalda, noemt het “een gevaarlijk experiment”.
Waarom? “Omdat je het antwoord misschien niet wilt weten”, zegt hij. “Maar het is wel een relevante vraag bij de ontwikkeling van bijvoorbeeld intelligente fietsen. Hoeveel functies haal je weg bij de mens, en wat blijft er dan over? Ben je zelf nog aan het fietsen of verword je tot een soort zelfrijdende Tesla in de buitenlucht?”
Zo ging het experiment
Voor deze test fietste verslaggever Joost Dijkgraaf per onderdeel op gelijke snelheid (21-22 km p/u) in een gecontroleerde omgeving, de sintelbaan van de Universiteit Twente, met een e-bike in turbo-stand, in de tour-stand en met een stadsfiets. De e-bike was een Batavus Tria E-Go, de gewone fiets een Sparta Sense.
Ieder ritje duurde 15 minuten, gevolgd door steeds 10 minuten rustpauze. Tijdens elk onderdeel werd 5 keer een start-stop uitgevoerd (de stoplichtsimulatie) en 3 keer een heuveltje achterop het parcours gefietst.
Als extraatje werd dezelfde meting uitgevoerd op een e-scooter, waarbij je dus helemaal niet hoeft te trappen.
Voor dit experiment offert deze verslaggever zichzelf op als proefkonijn. Volgehangen met meetapparatuur fiets ik in verschillende standen eindeloos rondjes op de hardloopbaan van de Universiteit Twente, een volgens de wetenschapper ‘gecontroleerde omgeving’. De slangen aan mijn masker meten zuurstof opname - en afgifte, waarmee tot achter de komma het energieverbruik kan worden berekend.
Drie, twee, één: e-start
We testen drie standen: de turbomodus op de e-bike, tourstand én een gewone fiets zonder ondersteuning. Dat er verschillen zullen zijn, lijkt evident, maar hoe groot? In een paar jaar tijd werd het Nederlandse fietspad domein van 3 miljoen e-bikes. De helft van alle verkochte fietsen in Nederland in 2020 was ‘e’, ook in Twente zijn lange wachttijden bij bestellingen. Op een gewone stadsfiets ben je tegenwoordig als laatste weg bij het stoplicht.
De 42-jarige Human Movement Scientist van de Universiteit Twente en Het Roessingh maakt wel een voorbehoud bij de test, misschien ook wel om kritiek voor te zijn. Nee, zegt Reenalda, hij heeft geen hekel aan e-bikes. “Integendeel! Een elektrische fiets kan namelijk je actieradius vergroten. Voor veel mensen is de e-bike een ideale oplossing om te blijven fietsen, verder te fietsen én vaker te fietsen. Maar daar kunnen we in dit experiment geen rekening mee houden.”
Shoppen is zwaarder
De bewegingswetenschapper neemt samen met een data-analist plaats achter een schermpje aan de rand van de atletiekbaan en kijkt live mee, terwijl ik noest rondjes begin te trappen op gelijkmatig en vooraf afgesproken tempo. Tijdens een van de eerste ronden op de turbo-stand kijkt Reenalda verbaasd op: “Ik dacht even dat de apparatuur uitgevallen was. Maar je verbruikt gewoon bijna niets.”
Wat blijkt? Eenmaal in beweging op een e-bike in turbostand zakt het energieverbruik tot een bedenkelijk, soms vrijwel onzichtbaar niveau. Een kwartiertje shoppen kost méér energie dan een kwart uur biken in de hoogste modus. Het lijkt zelfs op stilzitten, zegt Reenalda. “Als je eenmaal in beweging bent, hoef je eigenlijk alleen nog de pedalen te aaien.”
Naar school op de e-bike
Waar je als volwassen man tijdens een kwartiertje shoppen 75 kilocalorieën verbrandt, zijn dat er in de turbomodus tijdens dit experiment ‘slechtst’ 65. Ook de hartslag verhoogt nauwelijks. Bij het op gang brengen van de fiets en tijdens de ‘stoplicht-simulatie’ schiet de meter wél omhoog. Daarna neemt de ondersteuning het als het ware over.
De bewegingswetenschapper vindt dat we daarover na moeten denken. In hoeverre wil je functies uit handen geven aan een computer? Reenalda: “Ik woon zelf in een dorp, de dichtstbijzijnde middelbare school is 6 tot 7 kilometer fietsen. Dat fietsen scholieren sinds jaar en dag, maar tegenwoordig zit de helft op een e-bike. Op de maximale stand doe je dan feitelijk niets, terwijl je vroeger twee keer per dag een stuk beweging had met redelijke inspanning.”
Geen druppie zweet
Terug naar de test en door naar standje twee, de tour-optie die op vrijwel elke elektrische fiets ingebouwd zit. Het is de populairste stand tijdens recreatieve fietstochtjes door natuurgebieden. Tijdens het fietsen zelf merk ik een beetje verschil, het voelt iets zwaarder, maar niet veel. De ‘zelftest’ onderweg - een vinger over de onderrug - levert ook geen resultaat (lees: zweetdruppel) op.
Toch komt het aantal verbrande kilocalorieën wel degelijk hoger uit: 84. Ook de hartslag ligt gemiddeld vijf slagen hoger. In alle segmenten slaat de meter hoger uit, ruim 20 procent. Het calorieverbruik komt inmiddels overeen met dat van een spelletje fanatiek badminton op de camping.
Lekke band?
Dan de gewone stadsfiets. Bij het wegrijden voelt het heel even of ik met lekke band fiets. Het trappen gaat zwaar en stroperig, de stoplichttest kost kracht en zowaar: de eerste druppel zweet dient zich aan. Ik ben verbaasd hoe snel ondersteuning tijdens het fietsen went. Of misschien beter gezegd: hoe snel het heeft ‘verwend’.
Het experiment op de gewone fiets levert een verbruik van 125 kilocalorieën op, twee keer zo hoog als met de e-bike turbo dus. En ook nog altijd een derde meer dan de ‘licht ondersteunde’ tour-modus. Bewegingswetenschapper Reenalda is verrast. “Ik had wel verschil verwacht, maar de helft… Puur fysiologisch doet fietsen op een e-bike op turbo-stand dus niet zoveel.”
Niet te stoppen
Natuurlijk: er is ook een andere kant. De elektrische fiets is de laatste jaren voor veel mensen een uitkomst gebleken en wint overal aan populariteit. Opeens is die 10 kilometer naar je werk niet zo ver meer, bovendien ben je er sneller dan met een gewone fiets. Nu is al een op de vijf verkochte fietsen in Europa een elektrische. In een paar jaar tijd zal dit volgens de branchevereniging een op de twee zijn. De opmars lijkt niet te stoppen.
“Soms logisch: het stelt je in staat actief te zijn”, zegt Reenalda. “In de Alpen bijvoorbeeld is de e-mountainbike heel populair, een groot deel had zo’n tocht op een normale fiets nooit gemaakt. Het verbreedt dus voor veel mensen de horizon. Maar we moeten het niet gaan zien als een manier om je conditie te verbeteren. Daar werkt het dus gewoon niet voor.”
Toet, toet
Tot slot - als extraatje - voer ik dezelfde test ook nog uit op een e-scooter, waarbij alleen mijn rechterhand een piepkleine beweging hoeft te maken om vooruit te komen. Ontspannen cruise ik over de baan en toeter ik naar de wetenschappers langs de kant. Zou het energieverbruik nu in de buurt komen van een e-bike?
Goed nieuws voor lezers die dit artikel met een lichte teleurstelling tot zich nemen: daar zit nog een wereld van verschil tussen. Op de e-scooter verbruik ik voor een beetje stuur- en toeterwerk in een kwartier tijd 28 kilocalorieën, veruit de laagste score van de dag.
Conclusie: op een e-bike in turbostand doe je dus de helft minder dan op een gewone fiets, maar de helft meer dan als je stilzit. Reenalda: “Wat ik mooi zou vinden, is dat we toegaan naar een adaptieve e-bike. Eentje waar de ondersteuning pas begint bij bepaalde hartslagzones en wegvalt zodra het niet nodig is. Dat zou een mooie volgende stap zijn voor mensen die graag buiten zijn én aan hun conditie willen werken.”