Over nummerplaten, pantservoertuigen en wegblokkades: nieuwe spanningen tussen Servië en Kosovo

De Balkanoorlogen dateren van de jaren 90. De Kosovocrisis met de NAVO-bombardementen op Servië vond plaats in 1999. De onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo is geleden van 2008. Bijna 120 landen wereldwijd erkennen die onafhankelijkheid. En toch zijn er vandaag tussen de twee landen nog altijd spanningen, die gemakkelijk kunnen escaleren. 

De onopgeloste diplomatieke relatie tussen de twee landen – of beter: de schier onbestaande relatie – ligt aan de basis van de steeds weer opduikende problemen. Servië weigert halsstarrig de onafhankelijkheid van Kosovo te erkennen, en zowat de volledige diplomatieke activiteit en strategie van Servië is daarop geënt. Belgrado wil koste wat kost verhinderen dat Kosovo door de internationale gemeenschap beschouwd wordt als een normaal land. 

Daar heeft de nummerplatenkwestie dus ook mee te maken. Sinds 2012 (dus vier jaar na de onafhankelijkheidsverklaring) bestaan er registratieplaten voor voertuigen in Kosovo. Servië heeft die nummerplaten nooit willen erkennen. Wie vanuit Kosovo Servië binnenrijdt, moet een tijdelijke – papieren – registratie kopen. De Kosovaarse overheid besliste onlangs om die maatregel wederzijds te maken: Servische nummerplaten mogen in Kosovo voortaan niet meer worden gebruikt. 

Het had een woedende reactie van Servische kant tot gevolg. Servische inwoners in het noorden van Kosovo (daar wonen vrijwel uitsluitend Serviërs) blokkeerden de grens met vrachtwagens en ander materieel. Velen van hen rijden permanent rond met Servische nummerplaten. Net zoals ze hun loon of pensioen vaak vanuit Servië krijgen, gaan studeren in Servië, of voor ziekte naar Servische ziekenhuizen gaan. Zij voelen zich inwoners van Servië, en niet van Kosovo.

In Belgrado werd moord en brand geschreeuwd. Alles wat met Kosovo te maken heeft, wordt er steevast een staatszaak. President Aleksandar Vucic noemde de Kosovaarse beslissing over de nummerplaten een ‘criminele daad’. Er werden Servische troepen samengetrokken bij de grens met Kosovo. De Kosovaren van hun kant ontplooiden speciale politie-eenheden in het noorden, wat de gemoederen onder de Serviërs nog meer verhitte. Een Kosovaars overheidsgebouw voor autoregistratie (de plaatselijke ‘dienst inschrijvingen voertuigen’) werd vorig weekend in brand gestoken.

Van beide kanten wordt met het grote gelijk geschermd. In Belgrado principieel ("Kosovo is van ons en hun nummerplaten zijn dus ongeldig"), in Pristina pragmatisch ("Het is gewoon een kwestie van wederkerigheid, als onze platen worden erkend, zullen wij ook die van hen erkennen"). Van enige toenadering is geen sprake. Ook niet na oproepen van de Europese Unie – waar de twee landen zo graag deel van willen uitmaken – om de zaak aan de onderhandelingstafel uit te praten.

In beide landen hebben de politici er belang bij om voet bij stuk te houden. Zowel in Kosovo als in Servië zijn er verkiezingen in het vooruitzicht (dit jaar nog bij de Kosovaren, volgend jaar bij de Serviërs) en een conflict met de overkant is altijd goed om de populariteit op te krikken. De Servische president Vucic weet dat voor zijn radicale en zelfs minder radicale achterban de minste toegeving aan de Kosovaren ontoelaatbaar is. En dus zorgen autonummerplaten voor overvliegende jets, helikopters, ronkende pantservoertuigen, zwaarbewapende patrouilles en tumult in de Noord-Kosovaarse straten.

Niemand in de regio die erbij stilstaat dat ze met vuur spelen. Dat in een niet zo lang vervlogen verleden een eerste schot voldoende was om een verwoestende en ontmenselijkende oorlog in gang te zetten. En, tot nu toe, ook niemand uit Europa die erin slaagt om de lont uit het kruitvat te halen. Het is te hopen dat ze daar – zoals al enkele keren gebeurde de voorbije decennia - toch nog op tijd in zullen slagen.