De knikkebolziekte, een vorm van epilepsie die in Afrika voorkomt, werd tot voor kort als een mysterieuze en onbehandelbare ziekte geacht met een dikwijls fatale afloop. Dankzij eerder onderzoek stelde het team van Colebunders vast dat de ziekte het gevolg is van een infectie met de worm die rivierblindheid (onchocercose) veroorzaakt.

De worm wordt overgedragen via een speciaal type van zwarte vliegen die niet in Europa voorkomen. Hoe het dier de epilepsie-aanvallen veroorzaakt, is nog niet geweten. Omdat de mens automatisch antistoffen produceert tegen de worm, raken er mogelijk hersencellen beschadigd.

Ernstige gevolgen

De Antwerpse onderzoeker heeft nu een wetenschappelijke doorbraak in het onderzoek geforceerd. “Deze vorm van epilepsie kan relatief eenvoudig voorkomen worden door de bevolking in gebieden waar rivierblindheid voorkomt jaarlijks een dosis ivermectine te laten innemen”, legt Colebunders uit. “Ivermectine heeft geen ernstige nevenwerkingen en wordt gratis op grote schaal verdeeld door het farmaceutisch bedrijf Merck. De ziekte is tot hiertoe niet te genezen, maar als de diagnose tijdig wordt gesteld kunnen aanvallen vermeden worden. De ziekteprogressie en voortijdig overlijden worden zo ook een halt toegeroepen.”

Het probleem is echter dat sommige locaties moeilijk bereikbaar zijn, zoals gebieden waar oorlog heerst. “De gebieden waar rivierblindheid bestaat, zijn meestal erg afgelegen”, weet de wetenschapper. “Op de meeste plaatsen wordt de epilepsie er niet behandeld omdat de geneesmiddelen niet beschikbaar zijn en omdat de gezondheidswerkers er niet zijn opgeleid om deze medicatie toe te dienen.”

Als de geneesmiddelen niet worden toegediend, ontwikkelen kinderen met de ziekte door herhaalde epilepsieaanvallen ernstige hersenschade wat tot mentale en psychiatrische stoornissen kan leiden. De ziekte heeft ook psychosociale en economische gevolgen voor de families en dorpen waar ze voorkomt. Colebunders hoopt op een samenwerking met andere organisaties om een campagne op te starten in streken waar rivierblindheid voorkomt.