Duitse oud-secretaresse (96) concentratiekamp opgepakt, sloeg op de vlucht voor rechtszaak

Irmgard Furchner moest in de rechtszaal in het Noord-Duitse stadje Itzehoe verschijnen maar ze kwam niet opdagen. Volgens een woordvoerder van de rechtbank stapte ze in de ochtend in een taxi en vertrok ze met onbekende bestemming. Uren nadat een arrestatiebevel tegen haar was uitgevaardigd, hield de politie Furchner aan. Een arts moet uitmaken of ze in hechtenis kan worden genomen.

De vlucht van Furchner is een verrassende wending in haar rechtszaak. De hoge leeftijd van de oud-secretaresse en haar werk als stenograaf en typiste in het Poolse kamp Stutthof, heeft het OM er niet van weerhouden om haar 76 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog te zien berechten. Volgens justitie hielp de secretaresse ‘de leiding van het kamp bij het systematisch doden van degenen die daar gevangen zaten tussen juni 1943 en april 1945 in haar functie als stenograaf en typiste in het kantoor van de kampcommandant.’ 

Furchner, medewerker van SS’er Paul-Werner Hoppe die de leiding had over Stutthof, ontkent te hebben geweten van de vergassing van duizenden bewoners. Hoppe dicteerde haar dagelijks brieven en audioberichten die ze moest uitwerken, zo verklaarde ze eerder. Van wat buiten haar kantoor gebeurde, zo claimt ze, wist ze niets. Omdat Furchner toen onder de 21 jaar was moest de hoogbejaarde vrouw donderdag voor de jeugdrechter verschijnen. Hoppe werd in 1955 veroordeeld wegens medeplichtigheid aan moord.

Onnodig

Een van de overlevenden van Stutthof, de Litouwer Abba Naor die als kind in het kamp belandde, vindt de berechting echter onnodig. Hij weigert zich aan te sluiten bij andere overlevenden bij het aanklagen van de oud-secretaresse. Naor (93), nu een burger van Israël, vindt dat Furchner met rust moet worden gelaten. Veel ‘grote vissen’ van Stutthof, aldus Naor tegen de Duitse zender Deutsche Welle, wisten immers de dans te ontspringen.

Ook betwijfelt hij of Furchner een rol heeft gespeeld bij het ombrengen van de gevangenen. Naor: “Maar als ze ernstige misdaden heeft begaan, waarom heeft het dan tot nu geduurd voordat ze voor de rechter kwam? Soms is leven met het gevoel dat je iemand iets slechts hebt aangedaan erger dan in de gevangenis zitten.”

Het is niet de eerste keer dat Furchner voor het gerecht moet verschijnen. In 1954 deed ze, als getuige, uit de doeken wat haar rol precies was in Stutthof. Maar ze is nooit aangeklaagd voor de verschrikkingen in het kamp, tot nu. De berechting van de oud-secretaresse is een van de tien zaken waarmee aanklagers bezig zijn. Zo begint volgende week de rechtszaak tegen een een 100-jarige oud-kampbewaarder die zou hebben geholpen bij de moord op meer dan 3.500 gevangenen. 

Executie-opdrachten

Het OM maakt gebruik van uitspraken in soortgelijke rechtszaken in afgelopen jaren waarin werd vastgesteld dat iedereen die hielp bij het laten functioneren van de concentratiekampen, kan worden aangeklaagd wegens medeplichtigheid. Ook als er geen enkel bewijs is voor deelname aan het ombrengen van de gevangenen.

Jarenlang was het gebruikelijk om dit soort lagere verdachten niet aan te klagen. De advocaat van Furchner vindt het onzin dat de oud-secretaresse verantwoordelijk kan worden gesteld voor de dood van 11.412 gevangenen. Maar volgens het weekblad Der Spiegel moet Furchner hebben geweten wat zich in Stutthof afspeelde. Het blad meldt dat ze van Hoppe onder andere executie-opdrachten moest uittikken.

Geschat word dat in Stutthof, dat in 1939 werd gebouwd nabij Gdansk, meer dan 60.000 gevangenen zijn omgebracht of zijn omgekomen door ziekten. Zieke bewoners werden door kampartsen met dodelijke injecties vermoord. Zo’n honderdduizend personen, onder wie ook Poolse gevangenen, werden naar het het kamp gedeporteerd. Ze werden onder andere gebruikt als arbeiders in bedrijven in de buurt. In 1945, toen de bevrijding van Stutthof nabij was, dreven de Duitsers zo'n 5.000 gevangenen de Baltische Zee in. Ze werden neergemaaid. In mei 1945 werd het kamp bevrijd door Russische soldaten.