Waarom het vaccindebat verhardt: ‘We moeten stoppen met antivaxers als tweederangsburgers te zien’

“Je bent een big pharma-hielenlikker, zwakbegaafd en hoort opgehangen te worden”, “Snertjournalist”, ‘Dokter Mengele-aanhanger”, “je beseft toch dat het vaccin tegen de Neurenbergcode is en dat iedereen die eraan meewerkt de doodstraf riskeert”.

Dit is maar een kleine greep aan reacties die journalisten van deze krant de jongste tijd naar hun hoofd geslingerd kregen na het schrijven van een artikel over de coronavaccins en/of -pas. Veelal op sociale media, vaak ook per mail. Soms gaat het er iets beschaafder aan toe en proberen mensen ons ‘aan ons verstand’ te brengen dat die vaccins helemaal niet nodig zijn. Want ze zijn zelf besmet geraakt en hebben er nauwelijks een snotneus door gekregen. “En daar schrijven jullie nooit over. Jullie brengen alleen maar paniekberichten.”

Niet alleen journalisten van deze krant voelen de verharding in het vaccindebat. De collega’s van Le Soir zagen zich vorige week zelfs genoodzaakt om een reportage over het CHR-ziekenhuis in Luik aan te passen na felle reacties. In het artikel vertelden zorgverleners over hun frustratie. De tien covidpatiënten op hun afdeling intensieve zorg waren allemaal ongevaccineerd. Boven het artikel, dat vrijdag op de site van de krant verscheen, stond als kop ‘De woede van het zorgpersoneel: ‘we gaan de niet-gevaccineerden bijna haten’’. Het artikel werd druk gedeeld op sociale media en de geciteerde zorgverleners kregen hopen kritiek. Le Soir paste, na overleg met het ziekenhuis, de kop aan en besloot om het van de site te halen en enkel nog in de papieren krant te brengen.

Ook premier Alexander De Croo (Open Vld) mocht onlangs ervaren dat de de vaccinweigeraars zich blijkbaar harder aan het opstellen zijn. Hij werd door de vzw Hippocrates Belgium in gebreke gesteld wegens laster en eerroof. Op de persconferentie van 17 september verklaarde hij onder andere dat we als samenleving niet kunnen aanvaarden dat sommige mensen beslissen om andere in gevaar te brengen. De niet-gevaccineerden zijn volgens De Croo ook mede verantwoordelijk voor het feit dat op sommige plekken strengere maatregelen van kracht blijven. De vzw noemt dat ‘desinformatie en leugenachtig’.

De vzw, een initiatief van Artsen voor Vrijheid, stelde volgens Het Laatste Nieuws ook al onder andere Christian Léonard, directeur-generaal van Sciensano, Dirk Dewolf van het Agentschap Zorg en Gezondheid en experten Marc Van Ranst, Erika Vlieghe, Steven Van Gucht en Pierre Van Damme in gebreke. Om dezelfde redenen. Gevraagd om een reactie, wilden sommige betrokkenen enkel off the record  iets kwijt. Volgens hen krijgen ze al de hele vaccinatiecampagne lang boze reacties. De ingebrekestellingen zijn weliswaar nieuw.

Het is, gezien de hoge vaccinatiegraad, nog altijd een erg kleine groep, maar vaccinweigeraars zijn opvallend en vooral luidruchtig aanwezig op sociale media en nu dus ook daarbuiten. Het debat polariseert verder. Het lijkt wat alsof vaccinverdedigers en -weigeraars steeds meer met getrokken messen tegenover elkaar staan. 

En dat heeft voor een groot stuk te maken met hoe we over de vaccinatiecampagne gecommuniceerd hebben, meent moraalfilosoof Patrick Loobuyck (UAntwerpen/UGent). “De boodschap was altijd: het is een solidariteitsactie die we als samenleving samen moeten doen. Een beetje zoals de sociale zekerheid, waar iedereen aan moet bijdragen. Ik dacht zelf ook dat dit de goeie manier was om mensen te overtuigen, en gezien de hoge vaccinatiegraad is dat ook grotendeels gelukt. Maar door dat discours is er een groep die zich in de hoek gedrumd voelt. Die redeneren: als jullie dit solidariteit noemen, dan vinden jullie mij niet solidair. Terwijl die mensen wellicht op veel andere vlakken wel degelijk solidair zijn. En dus voelen ze zich daarin moreel miskend.”

Frustratie van zorgpersoneel

Er zijn ook twee soorten vaccinweigeraars: de rabiate antivaxers en de mensen die vooral twijfelen aan de coronavaccins. “Die laatste groep kan ook heel gepikeerd reageren als ze over dezelfde kam geschoren worden met de antivaxers. Zij voelen zich daardoor nog meer in de hoek geduwd.”

Al begrijpt professor Loobuyck ook de frustratie van zorgpersoneel, dat zich al anderhalf jaar uit de naad werkt, en die van een overheid die de grote middelen heeft ingezet om zoveel mogelijk mensen gevaccineerd te krijgen. De uitspraken die ze deden zijn dus heel begrijpelijk, maar wel het verkeerde signaal, meent Loobuyck. “Ik hoorde zelfs één keer een arts in de media verklaren dat niet-gevaccineerden niet meer naar het ziekenhuis moesten komen, dat ze die mensen een filmpje zouden opsturen hoe ze thuis op de grond konden liggen om het ademen te vergemakkelijken. Dat vond ik er erg over. Maar ook door te zeggen dat het een epidemie is van de niet-gevaccineerden, voed je dat idee.”

De overheid moet volgens hem een duidelijke keuze maken. Als ze van mening is dat iedereen gevaccineerd moet zijn, dat moet vaccinatie verplicht worden. “En is het niet verplicht, dan moet je aanvaarden als maatschappij dat er mensen zijn die niet mee willen doen. Hoe lastig je dat ook vindt. Het betekent niet dat je die mensen moet stigmatiseren of buiten de samenleving moet zetten, of er tweederangsburgers van moet maken. Die mensen zijn net zo goed burger als gevaccineerden. Dat zullen we toch moeten leren.”