‘Je bent niet per se slecht bezig als je ’s morgens niets eet’: wat u moet weten over ontbijten
Het Vlaams Instituut Gezond Leven hamert al jaren op het belang van een goed ontbijt. Maar is dat echt cruciaal voor een gezond begin van de dag? Wat gebeurt er dan als je je ontbijt overslaat? Of als je liever een full English breakfast wegwerkt dan een volkorenbeschuit?
We leren het al jaren van het Vlaams Instituut Gezond Leven: wees verstandig, start de dag met een gezond ontbijt. Zo’n ontbijt mag volgens de website van alles bevatten: volkorenbrood, een ei en een glas melk, yoghurt met fruit en muesli (zonder toegevoegde suikers), of een bruine boterham met pindakaas. Prima, maar waar zijn de gebakken worstjes, zal de Engelsman denken. De Fransman mist een croissant, de Japanner een bakje rijst en terwijl de Italiaan een koekje in zijn espresso duwt, denkt hij: huh, ontbijt? Is ontbijt werkelijk zo onmisbaar? Kunnen we die Vlaamse kost niet net zo goed vervangen door andere zaken?
Uit een grootschalig consumptieonderzoek in 2014 bij 4.000 Vlamingen bleek dat 16 procent van de ondervraagden op de dag voor het onderzoek niets gegeten of gedronken hadden voor 10 uur ’s morgens. Al wil het niet zeggen dat je per se slecht bezig bent als je ’s morgens niets door je keel krijgt, zegt voedingsexpert Iris Groenenberg van het Voedingscentrum in Nederland. Wel bestaat het risico dat de honger later alsnog gaat knagen. “Als ontbijten niet lukt, neem dan iets gezonds mee voor als je trek krijgt”, raadt Groenenberg aan.
Lees ook
Hoe begint u de dag nu echt gezond? De do’s en don’ts van een gezond ontbijt op een rij
‘Nee, het ontbijt overslaan is geen goed idee’: experts fileren 3 populaire dieettrends
Iedereen lijkt wel in de ban te zijn van granola. Maar hoe gezond is het?
7 X alternatief ontbijten: ruil je dagelijks brood in voor spelt, bulgur, haver of quinoa
Verschillende knoppen draaien
Allerlei onderzoek laat zien dat ontbijt overslaan vaak gepaard gaat met overgewicht en hart- en vaataandoeningen. Dat lijkt slecht nieuws voor mensen die in het kader van periodiek vasten soms een half dagje of langer niet eten. Maar toch zijn wetenschappers er niet van overtuigd dat het overgeslagen ontbijt de (enige) oorzaak is van voornoemde ellende. Vaak maakt het deel uit van een minder gezonde levensstijl. Als een ontbijtverzaker veel snackt, weinig beweegt en veel stress ervaart, is een overgeslagen ontbijt niet het enige probleem. “Je zit bij voedingsonderzoek altijd aan verschillende knoppen te draaien”, zegt endocrinoloog en voedingsexpert Maarten Soeters.
Een Italiaan die ’s morgens alleen een espresso drinkt, maar de rest van de dag een mediterraan dieet volgt, kan gezonder zijn dan een Belg die de dag begint met een witte boterham met hagelslag. Wel zijn er voorzichtige aanwijzingen dat het overslaan van een maaltijd kan zorgen voor een hogere bloeddruk. “Als je eet, gaat je bloed naar je darmen”, legt Soeters uit. “In je centrale bloedvaten daalt de bloeddruk dan. Mogelijk verklaart dat mede de hogere kans op hart- en vaatziekten als je niet ontbijt.”
Wie achter dat ontbijtbord zit, maakt ook veel uit. Een aspergeplukker heeft meer behoefte aan een stevig ontbijt, dan iemand die thuiswerkt. Hetzelfde geldt voor kinderen en pubers. Zolang je niet te dik of juist te dun wordt, is er blijkbaar sprake van een energiebalans.
Boterham met hagelslag
Maar eten doe je niet alleen om calorieën binnen te krijgen, ook voedingsstoffen zijn belangrijk. Kinderen en ouderen moeten daarom oppassen met maaltijden overslaan. “Als ouderen ziek zijn geweest of minder bewegen, verliezen ze snel spiermassa”, zegt voedingsdeskundige Eva Corpeleijn. “Voor hen is het belangrijk voldoende eiwitten binnen te krijgen. Als ze het ontbijt overslaan, lopen ze vlees en zuivel mis. Uit onderzoek blijkt dat ze dit vaak niet inhalen tijdens maaltijden later op de dag.”
Nog even over de boterham met hagelslag: we hebben ons ontbijt het liefst een tikkeltje zoet. Maar een overmaat aan suikerrijk, verzadigd vet en zout voedsel is een doorn in het oog van voedselexperts in heel Europa. Het aantal volwassenen met overgewicht lag in 2016 in vrijwel alle Europese landen boven de 60 procent.
Volkoren graanproducten, fruit en groenten bevatten niet alleen meer vezels, vitaminen en mineralen, maar vergen ook meer verteringstijd. Door hiermee te ontbijten is de kans groter dat je maag niet rond koffietijd alweer begint te knorren. Goed om te beseffen, als je de dag begint met een boterham met hagelslag, croissant, of kommetje witte rijst.