Stijgende energieprijzen dwingen Vivaldi om te schakelen: oplossing ligt binnen handbereik

De eerste verjaardag van de Vivaldi-regering gaat niet gepaard met een groot volksfeest. Vrijdag schakelden energieleveranciers over van hun gunstigere septembertarieven naar de prijzen van oktober. In één klap zagen heel wat Belgen daarmee hun maandelijkse voorschot stijgen, terwijl de winter net voor de deur staat. Elke partij rond de onderhandelingstafel beseft dan ook dat ze dringend met een oplossing moeten komen.

Urenlang zaten premier Alexander De Croo (Open Vld) en zijn vicepremiers samen in de Wetstraat 16. Na afloop klonk het bij verschillende aanwezigen dat de vergadering in een positieve sfeer was verlopen, maar dat er nog niet echt getrancheerd werd. Vandaag buigen de kabinetten zich eerst nog eens over de begroting, na de middag is het opnieuw aan de topministers.

Vicepremiers Frank Vandenbroucke (Vooruit) en Pierre-Yves Dermagne (PS) legden onder meer plannen op tafel om langdurig zieken opnieuw aan het werk te krijgen en de vele vacatures in knelpuntberoepen ingevuld te krijgen. Die hervorming is van cruciaal belang om de liberalen tevreden te stemmen. Volgens een regeringsbron zaten er “nogal wat stevige dingen tussen”, maar concrete beslissingen werden nog niet genomen.

Voor de hoge gas- en elektricteitsprijzen lijkt er stilaan wel een oplossing in de maak. Die oplossing bestaat uit twee luiken: de federale heffingen op energie verlagen, en de verlenging van het sociaal energietarief voor gezinnen. Over de concrete invulling van dit tweeluik wordt wel nog gebikkeld.

Net voor de start van het conclaaf lanceerde Vooruit een voorstel van 350 miljoen euro. Dit bedrag komt overeen met de extra btw-inkomsten op energie die automatisch naar de staatskas vloeien, menen de socialisten. Die extra inkomsten kunnen gebruikt worden om de energiefactuur te verlagen. Volgens een berekening van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) ligt de extra btw-opbrengst rond 200 miljoen euro. Ook hij is voorstander om dit “terug te geven aan de gezinnen”.

Als het van PS afhangt, mag de korting fors hoger zijn. De partij wil ieder gezin een cheque van 100 euro geven, wat neerkomt op een korting van 524 miljoen euro. Toch is het enthousiasme klein bij de andere partijen. Het is volgens hen te duur en laat niet toe om een onderscheid te maken tussen zij die de lastenverlaging echt nodig hebben en zij die bijvoorbeeld zonnepanelen hebben liggen. De anderen neigen eerder naar een soort cliquetsysteem. Bij hoge prijspieken zouden de belastingen op energie dan worden afgeroomd. De praktische invulling van dit systeem blijft wel nog voer voor discussie. 

Dat er bovenop de lastenverlaging een tijdelijke verlenging van het sociaal energietarief komt, lijkt ook al vast te staan. Net nu de prijzen voor gas en elektriciteit door het dak gaan, loopt het gunstige energietarief voor 1 miljoen gezinnen eind dit jaar af. Als er niets gebeurt, kijken ze vanaf januari aan tegen een enorme factuur. Geen enkele partij lijkt een fundamenteel bezwaar te hebben tegen een verlenging. De vraag is opnieuw: hoelang? En voor wie? 

Opvallend is dat de groenen ook willen onderhandelen met energieleveranciers over de voorschotten die mensen nu in de bus krijgen. De hogere energieprijzen zijn wellicht een tijdelijk fenomeen, tegen de lente verwacht het kabinet een stabilisering. Dan zullen de hoge maandelijkse voorschotten ook niet meer nodig zijn. De groenen willen met de leveranciers bekijken hoe die periode (financieel) overbrugd kan worden.

Besparen

Er is binnen het kabinet ook nog flinke discussie over hoe groot de hele begrotingsinspanning moet zijn. De socialisten willen niet meer dan 1 miljard van het begrotingstekort - in totaal 21 miljard euro - afdoen. Zij vrezen dat te veel besparen de heropleving van de economie zou fnuiken. “We mogen niet dezelfde fout maken van na de financiële crisis in 2008 en 2009”, klinkt het bij PS. 

De Croo daarentegen wil toch veeleer 2 miljard van het tekort krijgen. Eerder deze week legde hij een eerste voorstel in die richting op tafel - een openingsbod voor de onderhandelingen van de komende dagen, zo klinkt het binnen de Vivaldi-coalitie. 

Maar voor socialisten en groenen gaat dat voorstel qua toekomstambitie nog flink “onder de lat”. Zo bevat de tabel van De Croo een verlaging van de dieselkorting voor transportbedrijven. Die subsidie kostte in 2019 733 miljoen euro; De Croo wil hier een besparing van 50 miljoen realiseren. “Dat kan nog wat hoger,” zegt een goedgeplaatste bron. Verder doet De Croo ook een beroep op een reeks klassieke kneepjes om de begroting te stutten: hogere dividenden, hogere rente van de Nationale Bank, extra inkomsten door meer jobs te creëren. 

De linkse coalitiepartners willen vooral duidelijke investeringen zien in de transitie naar een duurzame economie, zoals die in het regeerakkoord is opgenomen. Vrijdag timmerde de kern dan ook verder aan een ‘herstart- en transitieplan’. Die oefening valt eigenlijk buiten de echte begrotingsgesprekken, maar is er door De Croo wel aan gekoppeld. De groenen vragen onder meer honderden miljoenen aan investeringen in het spoor.