Direct naar artikelinhoud
InterviewHilke Ros

Hilke Ros: ‘Ik vind het altijd bizar wanneer mensen een transpersoon ontmoeten en meteen een grote fascinatie aan de dag leggen voor wat er in de broek zit’

Hilke Ros.Beeld Wouter Maeckelberghe

Op Silent Violent worstelt Hilke Ros (ex-Amatorski) met de dreiging van toxische mannelijkheid, roeptoeters op sociale media, een algemeen woke-verbod, én de liefde. In haar persoonlijk leven heeft Hilke Ros evenwel overal steeds meer vrede mee. ‘Ik ben een koffer met een hoop stickers.’

Het was puur toeval. Maar wel één van de meest voorzienige soort. In dezelfde week dat Zwitserland – sinds vijf jaar de nieuwe heimat voor Hilke Ros – het homohuwelijk goedkeurt, worden de Ensors, de belangrijkste Vlaamse film-en televisieprijzen, genderneutraal. Daardoor dingen acteurs en actrices naar dezelfde prijzen mee. Twee keer opbeurend nieuws voor Hilke Ros. In een vorig leven was ze de contrabassist van Amatorski. In een vorig leven was zij ook een hij. Vandaag is ze gelukkig in een lesbische relatie, en voelt ze zich beter dan ooit in haar vel.

Hilke is gewoon Hilke gebleven. Van een deadname geen sprake. “Ik heb de luxe dat mijn ouders bij de geboorte zo’n goede smaak hadden”, glimlacht ze wanneer we haar in een Gents koffiehuis treffen. “Ik heb geen duidelijke cut moeten maken. Alleen met het voornaamwoord ‘hij’ kan ik me nu echt niet meer identificeren.”

De transformatie van man naar vrouw verliep vloeiend, zegt ze, zonder rimpelingen. Haar verschijning was natuurlijk altijd redelijk ambigu, schipperend tussen man en vrouw. Toch nam ze hormonen, “om mijn lichaam te vervolledigen”. Die kuur ligt al een tijd achter haar, maar eigenlijk vindt ze dat proces een privézaak. “Ik heb er persoonlijk niet zo veel problemen mee, al is het onbeleefd wanneer iemand me daar expliciet naar vraagt. Ik vind het ook altijd bizar wanneer mensen een transpersoon ontmoeten, en meteen een grote fascinatie aan de dag leggen voor wat er in de broek zit.”

Schending van de mensenrechten

Transmensen die officieel van geslacht willen veranderen, moesten zich tot voor kort volgens de wet laten opereren in België. Een schending van de mensenrechten, vond ze altijd. Dat Ros zich daar al jaren geleden tegen verzette, is evenwel niet de reden van een verhuis. “In Zwitserland lopen ze zelfs nog heel erg achter qua progressieve wetgeving. Pas een week geleden stemden de Zwitsers – met een grote meerderheid – voor de invoering van het homohuwelijk. Zo’n lange weg hebben ze dus pas onlangs afgelegd. Waarom ik alsnog daarheen ben verhuisd? Om me te verrijken. Om mijn perspectief te verbreden, en nieuwe talen te leren. De liefde speelde nadien ook wel mee (lacht). In 2016 ben ik verhuisd. Drie jaar voordien had ik er al iemand leren kennen op een festival in Baden, toen we daar speelden met Amatorski. Na die korte romance ben ik heen en weer blijven reizen. Tot ik op een bepaald ogenblik bij mezelf dacht: als ik al een keuze moet maken, dan verkies ik Zwitserland boven België.”

“Daar leerde ik mijn nieuwe vriendin kennen, die me veel over feminisme heeft geleerd. Ze is zelf nogal activistisch. Doordat ze Frans spreekt, ben ik heel wat Franstalige feministische literatuur gaan lezen. Ik heb het gevoel dat ik ouder, rijper en meer zelfzeker ben geworden door die hele transformatie. Daarom beschouw ik mijn solodebuut eigenlijk als een coming of gender-verhaal. De meeste teksten schreef ik twee à drie jaar geleden. Intussen is mijn politieke denken erg geëvolueerd. Maar onder die poëtische laag van liefde sluimert nu ook wel al een politiek bewustzijn.”

Het duidelijkst is dat in ‘Greta’, waarin Ros de tekst schreef voor gastzanger Gregory Frateur: “Why lose time on hating her / She knows that we’re losing time / So brave to make fun of her / If you don’t look into her eyes”. Een dag na ons gesprek zal Greta Thunberg, naar wie de song genoemd werd, een bevlogen speech geven. Waarop de jonge klimaatactiviste op sociale media andermaal aan flarden gereten wordt door moraalridders uit de middeleeuwen. Met haar debuutsingle nodigt Hilke je uit (of néé: daagt ze je uit) om na te denken over hoe we met onze emoties omgaan op sociale media. “De titel geeft misschien te veel weg, maar je hoéft de song helemaal niet te lezen als een verdediging van Greta Thunberg. Eigenlijk gaat het meer om hoe we op sociale media omgaan met mensen die zich in de kijker werken. En waar al die woede dan wel vandaan komt. Wat ik denk? Frustratie ligt aan de basis. Meer kan ik me niet voorstellen. Zelf probeer ik zo min mogelijk door de commentaarsectie op Facebook te ploegen, want bij momenten waad je dan echt kniediep door de bagger. Ik denk dat oudere generaties niet graag de les gespeld worden door iemand die jonger en meer belezen is.”

Dickpics

Zelf is Ros niet bang om besmeurd te worden op de hondenwei van gedachten en meninkjes. Ook niet nu ze als solo en als transvrouw naar buiten treedt. “Maar ik ben me er wel bewust van dat ik mijn omgeving goed genoeg moet afschermen.” Gaat ze dan niet linea recta mee in de beschuldigende titel van haar debuut? Silence is violence. “Dat klopt natuurlijk. Als je stilzwijgend langs de zijlijn blijft, sta je eigenlijk aan de kant van de onderdrukker. Maar mijn persoonlijke verhaal als vrouw vind ik gewoon niet zo interessant. Het maatschappelijke aspect is dat wél, omdat meer mensen daar belang bij hebben. Zo niet iederéén. Een kind wordt geboren, de dokter kijkt tussen de beentjes, en dat bepaalt vaak meteen welke kleren en kleuren passen, hoeveel het kind ooit gaat verdienen en in welke branche. Zelfs hoe vaak hij of zij onderbroken zal worden tijdens een vergadering (lacht). Naast muziek maken wil ik eigenlijk vooral daarover met een publiek praten. Over al die anderen van wie we de stem nog niet gehoord hebben. Want soms is het al genoeg om vrouw te zijn, niet eens een feministe, om een hoop shit van mannen over je heen te krijgen. Hetzij in de vorm van spot, dan wel in die van verwijten of dickpics.”

“Hooguit een keer of twee werden me wel eens verwensingen naar het hoofd geslingerd. Maar échte homohaat heb ik gelukkig zelf nog niet beleefd. Ik besef dat dit een onwaarschijnlijk voorrecht is. Ik heb mezelf ook in een beschermd milieu kunnen ontplooien. En daarnaast heb ik misschien een talent om alle haat gewoon niet te zien of te horen. Het zal vast wel eens gebeurd zijn dat ik te lang aangestaard werd, maar daar ben ik me vaak niet bewust van (lacht).”

Zo’n  zeven jaar  geleden werd haar leven opnieuw bepaald. “Daardoor merkte ik meer dan ooit hoe fluïde mijn eigen identiteit was. Bij een sponsordeal werd ik ook al eens in de richting van de mannenkleding geduwd, terwijl ik de kleren van de vrouwen zoveel leuker vond. De laatste tijd draag ik wel geen rokken of jurken meer. Misschien hoorde dat bij mijn rite of passage, om mezelf steeds meer vrouw te voelen. Maar vandaag kan het me geen bal schelen – pun not intended – hoe vrouwelijk je me vindt.”

‘Ik ben alles’

Vandaag voelt Hilke Ros zich wel onmiskenbaar een vrouw. Mogen we haar dan nog wel als trans benoemen? “Ik ben àlles”, glimlacht ze. “Ik ben een vrouw. Een transvrouw. Een lesbische vrouw. En verder ben ik Vlaams en Belgisch, terwijl me ik heel erg betrokken voel bij Baden, de Zwitserse stad waar ik woon. Soms zijn die eigenschappen verborgen, dan weer komen ze nadrukkelijk aan het oppervlak. Eigenlijk ben ik een koffer vol met stickers. Ik heb geen probleem met mensen die maar één sticker op hun koffer willen. Of daar al genoeg aan hebben. Maar ontneem mij niet het recht om er ‘elfendertig’ meer te hebben. De wereld is sowieso enorm complex. Uniform denken, wat in heel wat rechtse politieke discoursen voorkomt, doet veel mensen daarom zo worstelen met zichzelf.”

Niet alleen in het politieke discours gebeurt dat toch? Het regenboognetwerk van LGBTQA+ maakt zich evengoed schuldig aan hokjesdenken. “Ook binnen die gemeenschap maken mensen zich schuldig aan vooroordelen”, knikt Ros. “Die gebreken zijn menselijk. Zolang iedereen zich bewust blijft van die manco’s, zal het wel loslopen. Zo kom ik uit een gezin waar correct taalgebruik erg belangrijk is. In het begin ging het bij genderneutrale taal ook een beetje jeuken bij mij. Maar daar moet je jezelf dan gewoon overheen zetten. Taal lééft, want ze is een afspiegeling van de maatschappij. Meer nog: taal is geen museum, maar een speeltuin.”

Een andere song, ‘The T’, gaat niet over Taal. Wél over opflakkeringen van testosteron of toxische masculiniteit. “Watch them boys with their little toys / Building walls 
to hide the fear / Watch them boys with their bragging lies / Yelling loud to hide the void.” Een man is natuurlijk niet per definitie agressiever omdat hij meer testosteron heeft, kniezen we stilletjes. “Het narratief is achterhaald dat mannen niets kunnen verhelpen aan hun agressie, omdat ze tjokvol testosteron zitten”, knikt Ros vergoelijkend. “Maar testosteron is wel een symbool voor die vernietigende mannelijkheid. Toen Trump, Poetin en Bolsonaro aan de macht kwamen, stelden zij een soort mannelijk ideaal voor dat volkomen karikaturaal is, en zelfs gevaarlijk.” Zijn mannen dan de wortel van alle kwaad, zoals vandaag al eens gesuggereerd wordt? “We moeten de verschillen tussen mannen en vrouwen niet voortdurend uitspelen. Vrouwen kunnen trouwens even kwaadaardig zijn als mannen. Waar het veeleer om gaat, is het patriarchaat. En daartegenover staan de vele mensen die onderdrukt worden. Ik besef goed hoe beschuldigend, kwetsend en op het eerste zicht onrechtvaardig klinkt om alle schuld te leggen bij de witte hetero cisman, maar je moet die term niet als een belediging zien. Wél als de beschrijving van een welbepaald standpunt. De wereld vanuit het standpunt van de witte hetero cisman is door de bank genomen nog altijd het meest comfortabel: daar ligt de grote macht.”

Brallerig machismo

Vandaag, méér dan ooit, is Ros’ stem een deel van haar identiteit op Silent Violent. Toch kregen Gregory Frateur (Dez Mona), Daniela Weinmann (Odd Beholder) of Dino Brandão (Frank Powers) belangrijke gastrollen op de plaat. “Mijn stem is tamelijk diep gebleven”, klinkt het. “Voor veel transvrouwen is dat een hindernis. Het verraadt namelijk wie je in een vorig leven was, en het stemt vaak niet overeen met de indruk die je wil overbrengen.Ik kan mijn zang wel een beetje aanpassen, maar eigenlijk hoeft dat niet: ik had altijd een zwak voor androgyne stemmen. Als kind heb ik mezelf ook nooit bewust als man of als vrouw gepercipieerd. Dat ‘man/vrouw-ding’ interesseerde me gewoon niet zo erg. Ik ben altijd een einzelgänger geweest, en ik voelde me nooit aangetrokken tot een bepaalde groep.  Pas rond mijn dertigste begon het me te dagen dat het man-zijn me niet paste. Ik vind het ook steeds tragischer om te kijken naar de dynamiek binnen mannengroepen. Het haantjesgedrag, het luide, brallerige machismo. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat heel wat mannen zich beter zouden voelen als ze niet onder die groepsdruk zouden zwichten. Iets belachelijks als comazuipen doe je ook niet zo snel in je eentje, toch?”

Een van de lichtende voorbeelden van Ros is Virginie Despentes. Berucht van het boek en de gelijknamige schandaalfilm Baise-moi, maar zowat even bekend van het boek King Kong Théorie. “Aangetrokken worden door dat wat ons vernietigt, kan opwindend zijn”, schrijft ze in dat boek, “maar het is ook een handicap: het sluit ons uit van macht.” Op dat ogenblik had Despentes heteroseksualiteit de rug toegekeerd, en was ze een relatie begonnen met de transgender Spaanse schrijver Paul B. Preciado. “Mogelijk daarom zijn feminisme en lesbische liefde goeddeels met elkaar verbonden”, denkt Ros. “Ze staan ook allebei op de barricades. Daartegenover staat er ook een verbond tussen godsdienst en macht. Tot voor kort hadden alleen mannen het te zeggen in zowat elke religie. (lacht) Ook weer zo’n groepsgebeuren waar ik altijd heel weinig mee had.”

Silent Violent verschijnt op 8/10.