Woonzaak trekt in december naar Straatsburg tegen Vlaams woonbeleid
Na de Klimaatzaak krijgen we nu ook de Woonzaak. 38 sociale organisaties stappen op 17 december naar het Europees Comité voor Sociale Rechten om de problemen in het Vlaamse woonbeleid aan te kaarten. Een juridische studie heeft aangetoond dat zo’n zaak kans maakt.
“Momenteel staan meer dan 155.000 gezinnen op een wachtlijst voor een sociale woning, is 47 procent van de private huurwoningen van ontoereikende kwaliteit en betaalt 52 procent van de private huurders meer dan een derde van zijn inkomen aan huur”, legt Hugo Beersmans, woordvoerder van de Vlaamse Woonzaak, de vinger op de wonde. Hij kan het weten: Beersmans is ere-administrateur-generaal van Wonen Vlaanderen. “Wij vinden allang dat de politiek hier meer aan zou moeten doen. Maar de situatie verandert niet. Of toch veel te traag.”
En daarom werd in januari vorig jaar beslist om juridische stappen te zetten, naar analogie van de Klimaatzaak. “Wij willen met onze zaak naar het Europees Comité voor Sociale Rechten”, zegt Beersmans. “Dat beoordeelt de toepassing van rechten uit het Europees Sociaal Handvest. Niet enkel levert het om de twee jaar landenrapporten af, maar er kunnen ook klachten worden ingediend tegen de lidstaten. Om er zeker van te zijn dat deze stap zin had, hebben we meteen een juridische studie besteld.”
Die is intussen klaar. Professoren Maarten Dambre (Universiteit Gent), Bernard Hubeau (Universiteit Antwerpen) en Nicolas Bernard (Université Saint-Louis) kwamen tot de conclusie dat de Woonzaak een goede kans maakt. Nochtans heeft België eind jaren negentig voorbehoud gemaakt bij artikel 31 van het Europees Sociaal Handvest, dat specifiek gaat over het recht op huisvesting.
“Dat klopt, België zag toen al in dat het moeilijk aan de voorwaarden van dit artikel kon voldoen”, zegt professor Dambre. “En daarom verklaarde het zich niet akkoord, wat kon bij dit specifieke verdrag. Maar er zijn andere artikelen waarop de Woonzaak zich kan beroepen. Zo zijn er de bepalingen omtrent de bescherming van het gezin en de bescherming tegen armoede en sociale uitsluiting. Daarin komt het recht op huisvesting ook aan bod. Uit eerdere zaken blijkt dat het Comité deze rechten ruim interpreteert.” Dat er tegen Vlaanderen een klacht wordt ingediend, terwijl België contractpartij is, vormt ook geen probleem.
Betaalbaarheid
En zo lijken de procedurele hordes alvast geen obstakel te vormen. Maar hoe zit het inhoudelijk? “Als we weer kijken naar eerdere rechtspraak, dan zien we dat er al beslissingen zijn genomen in verband met het beperkte sociale woningaanbod en de lange wachtlijsten”, zegt Dambre. “Zo werd Frankrijk veroordeeld omdat er een wachttijd van twee jaar en vier maanden was voor een sociale woning. In België bedraagt die momenteel meer dan vier jaar. De discriminatie van Roma-zigeuners en asielzoekers werd ook meermaals aangekaart.”
Beersmans: “Het is nog geen uitgemaakte zaak waarop we de nadruk zullen leggen, maar deze aspecten zullen zeker aan bod komen. Het aantal sociale woningen moet eigenlijk verdubbeld worden om tegemoet te komen aan de noden. We beseffen ten volle dat dit niet meteen kan. En daarom moeten er op korte termijn maatregelen worden genomen inzake woonzekerheid en betaalbaarheid. Geen blokkering van de huurprijzen, maar wel een koppeling tussen woonkwaliteit en prijs. Er zijn instrumenten voorhanden om dat aan te pakken, zoals een systeem van geconventioneerd huren – een overeenkomst tussen de Vlaamse overheid en private eigenaars, waarbij deze premies kunnen krijgen als de kwaliteit opgekrikt wordt.”
Maar er is weinig animo bij de Vlaamse regering om daar iets aan te doen, zegt Beersmans. “We hebben geprobeerd om het aan te kaarten voor de vorming van deze regering, toen we onze zaak aankondigden. Maar uit het regeerakkoord bleek dat dit geen prioriteit was. We hebben dan ook geen contact meer gehad met de Vlaamse regering. En vanaf nu storten we ons volop op onze zaak.”
Intussen hebben al 38 organisaties zich aangesloten, waaronder de verschillende vakbonden, het Vlaams Huurdersplatform, het Netwerk tegen Armoede en de Vrouwenraad. “En een drietal centrumsteden staat op het punt om zich akkoord te verklaren”, voegt Beersmans toe.
Eén à twee jaar wachten
Bedoeling is om de zaak op 17 december af te leveren bij het Europees Comité in Straatsburg na een week van actievoeren om de aandacht te vestigen op de woningproblematiek. De klacht zal ingediend worden door Feantsa, de Europese federatie van nationale organisaties die met daklozen werken. Beersmans: “Niet iedereen mag een klacht indienen bij het Comité. Zij hebben die bevoegdheid wel.” Voor een uitspraak mikt de Woonzaak op de volgende Vlaamse verkiezingen in 2024. “Realistisch”, zegt Dambre. “Zo’n procedure duurt meestal één à twee jaar.”
De Klimaatzaak, waar Beersmans en co. de mosterd haalden, dwong eerder dit jaar een vonnis af voor de rechtbank van eerste aanleg in Brussel. Een juridisch afdwingbare beslissing zit er voor de Woonzaak niet in. Het Europees Comité voor Sociale Rechten levert slechts adviezen af. Welke zin heeft de hele procedure dan? Beersmans: “Een beslissing heeft een zekere autoriteit. Het Comité bestaat uit een panel van experts, dat België in dat geval toch terecht zou wijzen. En daarmee hopen we dan om de volgende Vlaamse regering ertoe aan te zetten in actie te schieten. Er moet dringend iets gebeuren om de situatie leefbaar te houden.”
Vlaamse regering teleurgesteld
“De Vlaamse regering trekt volop de kaart van de Vlaamse woningmarkt. Dit doen we zowel beleidsmatig als financieel”, laat Vlaams minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA) in een reactie weten. Hij wijst erop dat Vlaanderen een recordbedrag investeert in sociale woningen, en dat met het Vlaamse conformiteitsattest huisjesmelkers kordaat kunnen worden aangepakt. Diependaele brengt ook de verlaagde registratierechten in herinnering, “de ideale opstap voor jonge gezinnen om een eigen woning te verwerven”, volgens de minister.
“Ik had al deze instrumenten liever met de initiatiefnemers van Woonzaak besproken, in plaats van te moeten reageren op hun eenzijdige communicatie. Het is een spijtige tendens wanneer we een andere beleidsvisie juridiseren. Mijn deur staat nog steeds open voor een constructief gesprek.”
Oppositiepartij Vooruit is het niet eens met Diependaeles uitleg. “Enkel de Vlaamse regering begrijpt niet dat er een wooncrisis aan de gang is”, zegt Vlaams Parlementslid Maxim Veys. “De Vlaamse regering moet dringend ingrijpen en wonen opnieuw betaalbaar maken. De organisaties zetten deze stap omdat ze wanhopig zijn.”
Vooruit wil niet enkel meer sociale woningen, de partij wil ook dat verhuurders op de private huurmarkt hun woningen beter isoleren en renoveren. “Dat kan door de Vlaamse renovatiepremie uit te breiden. Zo verhogen we de kwaliteit van de woningen, en vragen we als wederdienst dat de huur enkele jaren niet omhoog gaat. Enkel de Vlaamse regering begrijpt niet dat er een wooncrisis aan de gang is.”