Universitaire laboratoria krijgen voortaan minder geld om coronatests te analyseren

Zowat een jaar geleden werd een federaal testplatform opgericht om snel PCR-tests te kunnen analyseren. Acht laboratoria van universiteiten uit heel het land maakten deel uit van dat platform, zodat mensen snel hun testresultaat konden krijgen. Daarnaast zouden ook de bestaande privélaboratoria tests blijven uitvoeren. 

Het nieuwe universitaire platform kwam er voor het geval de privélabs te veel werk kregen, en zou ook werken voor de gezondheidsinspectie van de gemeenschappen, en voor testcentra die liever met hen samenwerkten dan met de privélabs. Het zou maximaal 7.000 tests per dag moeten uitvoeren.

In de overeenkomst met de overheid werd vastgelegd dat ze drie soorten vergoedingen zouden krijgen. Elk universitair lab zou maximaal 275.000 euro krijgen voor de opstartkosten, zoals aanpassingen aan gebouwen en infrastructuur. Ten tweede kregen ze per uitgevoerde test ook een vergoeding. Omdat de universiteiten testmateriaal en apparatuur mochten gebruiken van de overheid, werd die vergoeding per test wel verlaagd. En ten derde kregen ze geld om het personeel te betalen.

En daar, bij dat geld voor het personeel, zit het probleem, zegt N-VA-Kamerlid Frieda Gijbels: "Die financiering werd forfaitair gegeven, en was dus niet afhankelijk van het aantal tests dat werd uitgevoerd. Elk lab kreeg 720.000 euro per maand. Dat bedrag zou overeen komen met de personeelskost om 2.000 tests per dag uit te voeren. Alleen is dat aantal zelden of nooit gehaald." 

Volgens cijfers van het kabinet van federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) is er in de periode van januari tot juni 2021 maar één lab dat één keer de norm haalde: het UZ Antwerpen analyseerde in maart gemiddeld 2.491 tests per dag. Maar sommige laboratoria voerden vaak maar enkele honderden tests uit per dag.

Minister Vandenbroucke erkent dat de laboratoria veel minder tests hebben uitgevoerd dan verwacht was: "Je mag ook niet vergeten dat de universiteiten ons de garantie hebben gegeven dat we meer dan 100.000 tests per dag zouden kunnen doen, en dat op een ogenblik dat de epidemie heel zwaar toesloeg." 

"Er is gebleken dat ze niet aan het minimum van 2.000 tests per dag kwamen, en dat we dus eigenlijk te veel betaalden. En daarom hebben we die vaste betaling verminderd. Vanaf 1 oktober gaat die van 720.000 per lab naar 270.000. Overigens heb ik in de zomer al 22 miljoen bespaard door de prijs van die tests voor alle labs te verminderen."

Gijbels geeft toe dat het vooraf moeilijk te voorspellen was hoeveel tests de laboratoria te verwerken zouden krijgen - terwijl ze wel personeel in dienst moesten nemen en opleiden: "Dat volg ik tot op zekere hoogte. Maar je vraagt je wel af of het nodig was om een apart circuit op te richten. Konden de bestaande klinische labs niet extra worden ondersteund, zodat zij meer tests konden uitvoeren als het nodig was?" 

"Die privé-labs hebben ook heel veel geïnvesteerd in hun capaciteit. Als je naar de grafieken kijkt die het wetenschappelijk instituut Sciensano heeft gepubliceerd, zie je dat die bestaande labs het in de meeste weken perfect in hun eentje hadden aangekund."

Volgens de minister was het niet mogelijk om alle tests te laten uitvoeren door de privélaboratoria: "De vorige regering, die dit systeem heeft uitgewerkt, heeft dat gevraagd aan de privélabs. Hun antwoord was: nee, wij kunnen dit niet. En omdat de privélaboratoria het niet aankonden, is dat systeem opgezet." 

"U mag ook niet vergeten dat we tot niet zo lang geleden enorm veel klachten kregen dat het zo lang duurde voor de testresultaten binnen kwamen. Mensen moesten soms drie à vijf dagen thuis zitten wachten op het resultaat van hun test. In het begin van de zomer raadden we ook iedereen aan om zich na de vakantie te laten testen. Daarom was dat systeem er. Maar nu merken we dat er te veel gevraagd en te veel betaald is, en dus verminderen we het bedrag aanzienlijk."

Frieda Gijbels van de N-VA vroeg zich ook af of het mogelijk was om het geld dat te veel betaald was, terug te vragen. "Dat kun je niet doen", zegt minister Vandenbroucke. 

"We hadden een contract waarin zij garandeerden dat ze klaarstonden met een bepaalde capaciteit. Achteraf blijkt die capaciteit te hoog te zijn geweest, maar die vergoeding hebben we betaald. Als je dat contract gemaakt hebt, moet je het niet gaan verbreken. Maar op dit moment zeggen we wel: dit stopt nu."

Professor Herman Goossens, die verbonden is aan het laboratorium van het UZ Antwerpen, die het afgelopen jaar voorzitter was van de taskforce Testing, reageerde op Twitter:

Professor Bruno Verhasselt, van de universiteit van Gent, reageerde op zijn beurt in het Radio 1-programma "De wereld vandaag". Net als professor Goossens zegt Verhasselt dat het destijds niet eenvoudig was om de gewenste testcapaciteit te kunnen inschatten. 

"Op bepaalde dagen hebben we zo'n 4.000 testen gedaan, dus het voorgesteld cijfer (van 7.000 testen) was dus niet zo irreëel. Maar niemand heeft een glazen bol en gelukkig zijn er de vaccins gekomen, die werken heel goed waardoor de epidemie goed onderdrukt wordt en er dus minder getest moet worden."

Verhasselt vindt het een goede en wijze beslissing dat de laboratoria voortaan minder geld zullen krijgen voor covidtestings.  Maar had die niet eerder genomen kunnen worden? Daarvoor maakt Verhasselt de vergelijking met de brandweer: "Als het even niet meer gebrand heeft, ga je dan de brandweer afschaffen of reduceren?" Zo is het volgens de professor een wijs besluit om de labo's niet te sluiten, maar ze af te slanken. 

Het geld dat niet gebruikt is voor de testings, wordt volgens Verhasselt elders in zijn ziekenhuis geïnvesteerd in de zorg.