Tijdens het eerste jaar regering De Croo zaten het crisismanagement en de relanceïnvesteringen goed. De noodzakelijke structurele hervormingen laten evenwel op zich wachten. En in het huidige politieke klimaat is het nog maar de vraag of die er effectief nog zullen komen.

Na lang aanslepende onderhandelingen ging de regering De Croo een jaar geleden eindelijk aan de slag, mede onder druk van de coronacrisis. De nieuwe ploeg startte met een redelijk ambitieus regeerakkoord (80% werkzaamheid iemand?) dat evenwel op zowat alle belangrijke punten gevaarlijk vaag bleef. Hoe staat de regering er na één jaar voor?

1. Coronacrisis

Ondanks de moeilijke start en de vele (en vaak terechte) kritiek heeft de federale overheid, samen met de andere overheden van ons land, de coronacrisis al bij al redelijk gemanaged, en zeker op economisch vlak. Dankzij de steunmaatregelen en de vrij succesvolle vaccinatiecampagne is onze economie zonder al te veel structurele schade doorheen de crisis geraakt. Net voor de zomer lag de economische activiteit nog 2,2% onder het niveau van voor de crisis. Daarmee doet België beter dan de kernlanden van de Eurozone (-2,6%), Duitsland (-3,3%) of Frankrijk (-3,2%). De Scandinavische landen en Nederland doen wel duidelijk beter dan België, maar qua economische activiteit doorheen de crisis horen bij de betere helft van Europa.

2. Investeringen 

Een van de antwoorden op deze crisis is om via extra investeringen de economie te herlanceren. Europa voorziet daarvoor middelen die de lidstaten moeten inzetten voor investeringen vooral gericht op digitalisering en duurzaamheid. Staatssecretaris Dermine werkte daarvoor samen met de regio’s een investeringsplan uit dat over het algemeen tegemoet komt aan belangrijke noden binnen onze economie. 

De inzet van de Europese middelen volstaat evenwel niet om de decennialange onderinvesteringen door onze overheden te compenseren. Al sinds midden jaren 80 investeren onze overheden eigenlijk te weinig. In die context spraken zowel Dermine als minister van financiën Van Peteghem al de ambitie uit om onze overheidsinvesteringen tegen 2030 op te krikken tot 4% van het bbp. Vooralsnog blijft het evenwel onduidelijk hoe ze dat willen doen. 

3. Hervormingen 

Extra investeringen op zich zullen niet volstaan om onze economie echt te versterken. Het grootste potentieel op dat vlak ligt bij structurele hervormingen. Daar blijft de balans voorlopig verontrustend mager.  

• Pensioenen 

Op het vlak van de pensioenen pakte de regering al snel uit met de invoering van het minimumpensioen dat in de richting gaat van 1500 euro. Voor wat de financiering betreft, werd doorverwezen naar de grondige hervorming van de pensioenen die uitgewerkt zou worden door minister van pensioenen Lalieux. Die hoefde zich een jaar niet bezig te houden met corona en kon in alle rust werken aan haar hervorming. Haar voorstellen gooide ze begin september in de pers, maar die werden een pijnlijke ontgoocheling voor wie een ernstige hervorming verwacht had die de toekomstige houdbaarheid van het pensioenstel zou vrijwaren. De pensioenhervorming zit voorlopig in de koelkast.

• Arbeidsmarkt 

De regering startte met de concrete doelstelling om de werkzaamheidsgraad tegen 2030 op te krikken tot 80%. Dat impliceert zo’n 700.000 mensen extra aan het werk. Totnogtoe werden evenwel nog geen concrete maatregelen genomen om dat ook effectief te realiseren. Minister van werk Dermagne lanceerde recent wel een reeks voorstellen, met o.a. een onbeperkt recht op werkloosheidsuitkering bij vrijwillig ontslag, maar daarvan is het op het eerste zicht hoogst onzeker of die meer mensen aan het werk zullen krijgen. Verschillende van zijn voorstellen zullen allicht mensen uit de arbeidsmarkt duwen. 

• Duurzame transitie

Deze legislatuur moet echt werk gemaakt worden van de aanpak van de klimaatuitdaging. De federale regering nam al de beslissing om het bedrijfswagenpark te vergroenen, vanaf 2026 zullen enkel nog emissievrije wagens kunnen genieten van het fiscaalvriendelijke regime. Daarnaast wordt meer geïnvesteerd in het spoor. Om de klimaatdoelstellingen te halen, zal veel meer nodig zijn op het vlak van groene fiscaliteit, maar op dat vlak blijft het voorlopig stil.

• Energie 

Het al veel te lang aanslepende debat over de uitstap uit de kerncentrales nadert eindelijk de ontknoping. Cruciale elementen daarbij zijn de leverzekerheid, de betaalbaarheid en de duurzaamheid. Daarvoor moest deze regering dringend aan de bak. In tegenstelling tot eerdere legislaturen is er nu eindelijk beweging in dit dossier. Voorlopig blijft het evenwel afwachten wat de finale uitkomst zal zijn.  

4. Overheidsfinanciën 

Onze overheidsfinanciën waren al wankel voor corona, en de crisis heeft die situatie nog verergerd. Volgens de recentste ramingen komen we in 2022 uit op een totaal begrotingstekort van 21 miljard. De huidige begrotingsdiscussie gaat over de vraag of we in 2022 een inspanning doen van 1, 2 of drie miljard euro. Hoe dan ook is de houdbaarheid van onze overheidsfinanciën op langere termijn niet verzekerd, en lijkt deze regering niet van plan om daar op korte termijn verandering in te brengen. Een ernstige pensioenhervorming of effectieve maatregelen om meer mensen aan het werk te krijgen, zouden daarbij kunnen helpen, maar zulke beslissingen blijven voorlopig uit. 

Het eerste jaar van de regering De Croo leverde een gemengd rapport op. Het crisismanagement doorheen corona was geslaagd, en ook de eerste fase van de extra investeringen om de economie te herlanceren zit goed. Op het vlak van de noodzakelijke hervormingen valt de balans evenwel pijnlijk mager uit. Het blijft wachten op een krachtdadig plan om onze economie structureel te versterken. De recente politieke schermutselingen tussen de regeringspartijen zijn op dat vlak evenwel weinig hoopgevend. 

De auteur Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij Voka en auteur van het boek Terug naar de feiten