Het was ooit het wondermiddel tegen het coronavirus, maar vandaag lijkt ‘zero covid’ definitief dood en begraven

Hoe deed Nieuw-Zeeland het tot nu toe?

Met amper 4.400 besmettingen en 27 (!) doden in anderhalf jaar tijd was de Nieuw-Zeelandse aanpak om het virus bij elke minieme uitbraak plat te slaan een immens succes en een bron van jaloezie voor veel andere landen. Strenge isolatie- en quarantainemaatregelen drukten de verspreiding bij de minste nieuwe besmetting meteen de kop in. Door zijn ligging en het feit dat het een eiland is, kon Nieuw-Zeeland het virus ook veel gemakkelijker buitenhouden.

Dat succes leidde er bij veel inwoners wel toe dat het gevoel van urgentie om zich te laten vaccineren ontbrak. Net als in Australië bleven de cijfers lang achter op de rest van de westerse wereld, hoewel er vaccins genoeg waren. Pas vorige maand startte de campagne eigenlijk echt, en ook vandaag is nog maar 40 procent van de inwoners volledig gevaccineerd.

Waarom werkt de strategie niet meer?

Vandaag kraakt het systeem in zijn voegen. Een uitbraak van de extra besmettelijke deltavariant gooide in augustus roet in het eten, en ondanks een lockdown van nu al zeven weken dalen de cijfers niet. Gisteren werden 29 nieuwe coronagevallen gemeld. Daarmee komt het totale aantal besmettingen tijdens de huidige uitbraak in het land op 1.357. Het merendeel van de gevallen doet zich voor in Auckland, dat al bijna vijftig dagen in lockdown is.

“Met deze uitbraak en de deltavariant is het ongelooflijk moeilijk om terug te keren naar nul”, zei premier Jacinda Ardern tijdens een persconferentie. “Het is duidelijk dat lange periodes van zware maatregelen ons niet opnieuw naar nul hebben kunnen leiden. Wat we tot nu toe een ‘lange staart' noemden, voelt eerder aan als een tentakel die we bijna niet van ons af kunnen schudden.”

Zaterdag kwamen ondanks de verplichting binnen te blijven duizenden mensen op straat om te protesteren tegen de lang aanslepende lockdown. Het ging om de grootste demonstratie in Nieuw-Zeeland tot nu toe. 

Had ‘zero covid’ dan nooit zin?

Toch wel, vindt premier Ardern. Volgens haar was de aanpak tot nu toe niet fout, en was het altijd al de bedoeling de strategie te wijzigen ‘in de loop van de tijd’. “De delta-uitbraak heeft deze overgang echter versneld.”

Ook dokter Helena Legido-Quigley, co-auteur van een studie naar de Covid-19-aanpak in ‘zero covid-landen’ Nieuw-Zeeland, Hong Kong, Australië en Singapore die gisteren in The Lancet verscheen, zegt dat op de lange termijn zal blijken dat de strategie tot nu toe de juiste is geweest. Het was sowieso wachten op vaccins, en de sterftecijfers tonen het succes aan, zegt Legido-Quigley in The Telegraph.

Maar op lange termijn zou de strategie sowieso niet houdbaar geweest zijn. “Op een bepaald moment moeten landen wel weer opnieuw open.”

Wat betekent de nieuwe aanpak?

In plaats van ‘zero covid’ hanteert Nieuw-Zeeland nu een strategie van 'contain and control’, of ‘beheers en controleer’. Dat komt neer op leren leven met de aanwezigheid van het virus, dat toch niet helemaal klein te krijgen is, maar de verspreiding wel zo veel mogelijk beperken.

Volgens Ardern zullen de komende weken een aantal lockdownmaatregelen in de stad Auckland gradueel kunnen worden versoepeld. Intussen moet de huidige vaccinatiecampagne de nieuwe strategie ondersteunen, benadrukte Ardern. Vanaf vandaag mogen inwoners opnieuw mensen van buiten hun eigen huishouden ontmoeten. Kinderen kunnen opnieuw naar school, en de toegang tot de parken, stranden en natuurreservaten wordt versoepeld. In een volgende stap gaan bijvoorbeeld winkels en dierentuinen weer open, en mogen meer mensen elkaar buiten ontmoeten.

Hanteren andere landen wel nog de ‘zero covid’-aanpak?

Ook Singapore, lang een van de strengste landen ter wereld, zit in een overgang van ‘zero covid’ naar ‘leren leven met het virus’. In plaats van besmettingscijfers zijn de hospitalisaties en overlijdens nu de belangrijkste parameters, nu 80 procent van de bevolking gevaccineerd is. Enkel Hong Kong lijkt daarmee nog het laatste bastion dat volop inzet op nul besmettingen.

Australië gaf de afgelopen weken de ‘zero covid’-strategie ook al op, aangezien ze niet meer bleek te werken. Premier Scott Morrison had het in augustus over een “niet langer duurzame manier van leven”. In Australië zijn sinds het begin van de pandemie zo’n 105.000 coronabesmettingen geconstateerd. Iets meer dan 1.200 mensen overleden als gevolg van een besmetting met het virus.

Toch blijft het wachten op versoepelingen voor veel Australiërs. Ondanks een lockdown van twee maanden hebben de coronacijfers in de deelstaat Victoria vandaag bijvoorbeeld opnieuw een record gebroken. De autoriteiten in de regio met de metropool Melbourne meldden dinsdag binnen 24 uur 1.763 nieuwe besmettingen. Dat is het hoogste aantal sinds het begin van de pandemie en meer dan in eender welke andere Australische deelstaat ook.

Momenteel liggen meer dan 500 inwoners van Victoria met Covid-19 in de ziekenhuizen, van wie ongeveer 100 op intensieve zorgen, zegt regionaal premier Daniel Andrews. Zesenzestig procent van de patiënten was niet gevaccineerd, 28 procent had één vaccindosis gekregen en 6 procent was volledig gevaccineerd. “De cijfers spreken klare taal”, zegt de politicus. “Als je ingeënt bent, is de kans veel kleiner dat je ernstig ziek wordt en in het ziekenhuis belandt.”

Hoe lang zit de deelstaat al op slot?

De deelstaat in het oosten van Australië zit nu al voor de zesde keer op slot. Gisteren meldde de Australische omroep ABC dat Melbourne anderhalf jaar na het begin van de coronapandemie een roemloos record had gevestigd: de regionale hoofdstad leeft nu alles samen al 246 dagen in lockdown. Daarmee is de vorige ‘recordhouder’ Buenos Aires van de troon gestoten. De Argentijnse hoofdstad was van 20 maart tot 11 november 2020 maar liefst 234 dagen achter elkaar in lockdown en ging ook van 21 tot 31 mei dit jaar nog een keer tien dagen op slot.

Is er beterschap in zicht?

Mogelijk wel, maar opnieuw zal alles afhangen van de vaccinaties, aldus de overheden. De huidige lockdown in Melbourne zal nog minstens drie weken van kracht blijven. Daarna moet 70 procent van de stadsbevolking van zestien jaar en ouder zijn gevaccineerd tegen het coronavirus. Dat percentage zou dan het startschot kunnen vormen voor versoepelingen. Al waarschuwde regionaal premier Andrews wel meteen dat de plannen voor die versoepelingen, indien nodig, ook nog kunnen worden uitgesteld.

Vanmorgen besliste Australië dat het zijn grenzen voor buitenlandse toeristen zeker niet voor 2022 opent. Buitenlanders kunnen sinds maart vorig jaar niet meer naar het land op vakantie. Het is nog niet duidelijk wanneer deze coronamaatregel wordt opgeheven.

De prioriteit bij de hervatting van het internationale reisverkeer ligt bij de eigen bevolking, zo zei premier Scott Morrison vanmorgen op tv. De eerste Australiërs en mensen met een permanente verblijfsvergunning mogen vanaf november het land verlaten voor bijvoorbeeld vakantie, en dit voor het eerst in anderhalf jaar. Terugkeren vanuit het buitenland mag altijd, op voorwaarde dat mensen in quarantaine gaan, maar uitreizen is momenteel nog vrijwel onmogelijk.

Zodra de quarantaineprocedures goed lopen, komt de volgende groep in aanmerking voor reizen van en naar Australië. Die bestaat uit geschoolde migranten en studenten. “Ze zijn een andere belangrijke prioriteit en we zullen volgend jaar ook internationale bezoekers krijgen, geloof ik”, zegt Morrison. Meer details gaf hij niet.