Laat de technische storing ons niet afleiden van het echte probleem: hoe toxisch is Facebook?

Even leek de wereld voor veel mensen te stoppen met draaien. Collega's en vrienden die met angstzweet vaststellen dat communiceren via WhatsApp niet meer lukt en wier duim blauw lijkt te zien van het eindeloos refreshen van hun Instagram Feed. Zonder resultaat. Al snel blijkt het om een wereldwijde storing bij moederbedrijf Facebook te gaan en alle andere apps en toepassingen die het heeft liggen plat: Instagram, Facebook zelf, Facebook Messenger, WhatsApp en de VR-toepassing Oculus, ... Zes uur lang is het stil. Breaking News.

Technische storingen kunnen gebeuren, maar het is uitzonderlijk dat alle apps van het grootste sociale medianetwerk ter wereld samen uit de lucht gaan en dat een groot deel van de communicatie tussen mensen uren stilvalt. 

U heeft ongetwijfeld ook vastgesteld hoe we ons met z'n allen suf whatsappen en hoe stil het bleef in al die groepjes waar we deel van uitmaken. Voor veel bedrijven die gebruikmaken van Facebook als platform om producten te verkopen of te communiceren met hun klanten via Messenger en WhatsApp, was de urenlange storing op zijn minst behoorlijk vervelend.

Kort samengevat leek het alsof Facebook even van de aardbol was verdwenen, geen enkele app was nog bereikbaar voor en door het gigantische netwerk dat het internet is. Om het met een metafoor te zeggen, het leek alsof alle kabels uit de servers bij Facebook waren getrokken en het als een eenzame, onbereikbare meteoriet door de ruimte zweefde. Uiteindelijk moest manueel in één van de datacenters van Facebook in California alles hersteld worden. Oldskool, zoals de sms die u mogelijks herontdekte gisteren.

De fuzz en de buzz rond de storing bewijst nog maar eens hoe oppermachtig Facebook als communicatiebedrijf is. Quizvraag: hoeveel WhatsAppberichtjes sturen wij allemaal wereldwijd naar elkaar elke dag? Daarnaast bepaalt Facebook hoe we nieuws consumeren, hoe en wat we lezen over onze vrienden in de app. Facebook is in bepaalde delen van de wereld, zoals Indië, de toegang naar het internet. Of gewoon het internet. Nog een voorbeeld: elke dag gebruiken 500 miljoen mensen Instagram Stories, de video's die verdwijnen na 24 uur.

De storing bij Facebook deed ons voelen hoe afhankelijk we zijn van het platform, soms zelfs verslaafd. Hoe we schrikken van het feit dat we schrikken dat Facebook elke dag zo een dominante rol speelt in het leven van velen onder ons. In 2019 was er ook eens een urenlange storing bij Facebook. Nieuwswebsites bijvoorbeeld zagen daardoor een piek van rechtstreekse bezoekers op hun sites en in hun apps. Mensen vonden de weg naar 'het nieuws', niet meer omgeleid via Facebook. Al dropte die piek vrij snel, nadat Facebook weer werkte.

De kans is groot dat we veel minder hebben stilgestaan bij die andere gebeurtenis die Facebook de voorbije uren en dagen heeft getroffen: een ex-werkneemster van Facebook, Frances Haugen, heeft 60.000 interne documenten naar buiten gebracht. Het zijn documenten die moeten aantonen dat Facebook problemen die hen door de buitenwereld werden aangekaart en verweten, op zijn minst minimaliseerde en niet heeft aangepakt. 

Die zogenoemde 'Facebook Files' staan uitgebreid op de website van de krant The Wall Street Journal. De documenten deden in de Amerikaanse politiek en bij belangengroepen en journalisten die Facebook volgen heel wat stof opwaaien. Haugen gaf het voorbije weekend ook een interview waarbij ze uit de anonimiteit trad.

Dat doet ons allemaal veel minder dan een urenlange storing waardoor we geen berichten kunnen sturen en foto's kunnen delen, omdat de gevolgen van zo een storing rechtstreeks te voelen zijn op de smartphone die bij velen aan onze hand kleeft. Pijnlijk herkenbaar, ook voor ondergetekende. Nochtans tonen de onthullingen hoe toxisch het bedrijf Facebook kan zijn en wat voor impact het heeft op onze samenleving.

Een kleine greep uit die onthullingen: Facebook voedt haat en conflict, omdat mensen door dat soort berichten langer op Facebook blijven. En Facebook zo meer geld verdient door advertentie-inkomsten. Instagram is nefast voor het zelfbeeld van voornamelijk tienermeisjes die al worstelen met mentale - en andere problemen. Daarnaast wordt Facebook bijvoorbeeld graag gebruikt door drugskartels en mensensmokkelaars. Het algoritme, zeg maar de machinerie achter onze tijdlijn wordt zo gestuurd dat berichten die conflict uitlokken worden gestimuleerd, ook al beweerde Facebook dat ze dat zouden aanpakken. Complottheorieën worden gevoed.

Frances Haugen werkte twee jaar in het hart van Facebook, bij het team dat desinformatie (foute informatie die bewust wordt verspreid om mensen in de war te brengen) en nepnieuws moest aanpakken. Haugen is datawetenschapper en werkte voordien bij onder meer Google. Ze wil dat Facebook weer een 'gezond' bedrijf wordt en hoopt dat er na haar getuigenis en het lekken van de documenten iets verandert.

Niet de storing bij Facebook is waar we het moeten over hebben. Wel de onthullingen van Haugen. Geen twijfel dat Facebook één van de meest vernuftige uitvindingen ooit is. Maar het heeft ontegensprekelijk een verpletterende maatschappelijke impact die tegelijkertijd onmogelijk objectief te meten is, maar waarvan we voelen dat ze er is. Zo wegen Facebook en Instagram op de mentale gezondheid van onze kinderen. 

Conflictueuze - en haatberichten zetten druk op menselijke relaties en op onze samenleving, maar Facebook heeft ze nodig omdat het in onze menselijke aard ligt om daarop te reageren en het bedrijf zo meer geld kan verdienen.

Facebook ontkent de beschuldigingen van Haugen en zegt dat polarisatie al tientallen jaren toeneemt, van voor Facebook bestond. En dat het bedrijf sinds 2016 al 13 miljard dollar investeerde om Facebook en Instagram 'veiliger' te maken. Het bedrijf nam ook al 40.000 mensen in dienst om al die miljoenen berichten die we elke dag posten in goede banen te leiden. Antigone Davis, Hoofd Globale Veiligheid van Facebook, heeft in de Amerikaanse media herhaald dat ze het grondig oneens is met de analyse en de uitspraken van Haugen.

"Facebook verscheurt onze samenleving", zegt Haugen. Terwijl in de missie van Facebook nog steeds letterlijk staat dat Facebook de wereld dichter bij elkaar wil brengen. Ik vraag het u: gebeurt dat? Hebt u het gevoel dat we dichter bij elkaar komen? Of is zo een storing bij momenten best wel eens welkom?

100 miljard. Zoveel berichten sturen we trouwens elke dag wereldwijd naar elkaar via WhatsApp. Fenomenaal.