‘Je moet als een goede huisvader optreden’: niet iedereen in Pandora Papers pleegt fiscale fraude

Tussen namen als die van de Britse oud-premier Tony Blair, koning Abdullah van Jordanië en zanger Elton John duikt ook die van het Belgische durfkapitaalfonds Hummingbird op in de Pandora Papers. De reeks onthult op basis van gelekte documenten van veertien kantoren welke constructies zij in belastingparadijzen hebben opgezet. Hummingbird duikt erin op door een investering in Souqalmal in 2013. Dat is een Midden-Oosterse website waar particulieren zaken als verzekeringen of leningen kunnen vergelijken. Wilde het fonds dan belastingen ontduiken? Neen, zo legt financieel directeur Lukas Decoster uit. Hummingbird stelde Souqalmal net voor de keuze: ofwel verhuizen naar een plek met een normaal belastingregime, ofwel niet investeren.

“Bij onze doorlichting kwamen we er inderdaad op uit dat het bedrijf op de Britse Maagdeneilanden zat”, zegt Decoster in een reactie. “De reden voor die structuur was niet fiscaal geïnspireerd, maar had wel fiscale gevolgen. Dat ging in tegen ons beleid.” Dat de naam van Hummingbird nu genoemd wordt in de Pandora Papers, komt volgens Decoster enkel omdat zo’n operatie tijd kost. “Een nieuwe vennootschap opstarten, alles verhuizen en het oude afsluiten, dat heeft uiteindelijk anderhalf jaar geduurd.”

Decoster benadrukt dat Hummingbird altijd al zwaar heeft ingezet op zo’n streng beleid om fiscale paradijzen en constructies te weren. Het durfkapitaalfonds werd in 2010 opgericht door Barend Van den Brande, de zoon van CD&V-politicus Luc. Het fonds scheerde de jongste jaren wel vaker hoge toppen, bijvoorbeeld dankzij vroege investeringen in Deliveroo. “Als financiële tussenpersoon moet je eigenlijk als een goede huisvader optreden”, zegt Decoster. “Dat gaat dan om nakijken welk geld je accepteert van investeerders, maar ook waar je dat geld vervolgens instopt.”

Zo haalt het fonds elke investeerder dagelijks door gespecialiseerde software om te controleren of die niet opduikt op bijvoorbeeld een internationale sanctielijst. Decoster: “Of wij een uitzondering zijn in onze strenge aanpak? In 2013 zal dat zeker het geval geweest zijn, vandaag wellicht minder. Ik kan moeilijk voor de hele sector spreken, maar ik voel toch dat de industrie opschuift.”

Weg met bankgeheim

Dat is wat iedereen bevestigt: dat er de laatste jaren veel veranderd is. Eerst en vooral de regelgeving. Zo beslisten de Europese leiders in 2010 om het bankgeheim op te heffen voor belastingdiensten. Dankzij het UBO-register kan niemand zich nog wegstoppen in een buitenlands vennootschap; iedereen moet zich registreren. Voorts kwamen er extra taksen, denk maar aan de Kaaimantaks.

Wat ook veranderde is de publieke perceptie over offshorevehikels. “Wie zich wel nog inlaat met zulke buitenlandse constructies riskeert genoemd te worden in schandalen en moet het komen uitleggen”, zegt emeritus professor economie en ethiek Antoon Vandevelde (KU Leuven).

Alleen is die slinger volgens sommigen te ver doorgeslagen. “Nu wordt elke persoon die opduikt in zulke lekken meteen afgeschilderd als een fiscale fraudeur of, in het beste geval, een belastingontwijker”, zegt Anton van Zantbeek, gastdocent aan de Financiële Hogeschool en advocaat bij Rivus. “We moeten daar niet flauw over doen: twintig jaar geleden werden zulke offshoreconstructies vaak gebruikt om belastingen te ontduiken, maar nu zal dat veel minder gebeuren.”

Volgens Van Zantbeek kunnen offshorevehikels ook andere doeleinden hebben dan fiscale. “Stel nu dat je samen met vele andere buitenlandse investeerders wilt investeren”, zegt hij. “Dan betaal je tweemaal belasting: in het land waar je zelf woont en in het land waar je investeert. Dan is het toch logisch dat je ervoor zorgt dat de plek waar je de investeerders samenbrengt op zich belastingneutraal is? De bedoeling is dan louter om te voorkomen dat een keer te veel belasting betaald wordt.”

Vandevelde juicht de berichtgeving rond zulke lekken dan weer toe. “Bij elk lek schuiven de publieke opinie en de wetgeving weer een stukje op”, zegt hij. “Kijk naar de voorbije twintig jaar: toen groeide de economie met 1,5 procent. Het ziet er niet naar uit dat het veel meer zal zijn de komende twintig jaar. Toch gaan we gigantische uitdagingen tegemoet, zoals de klimaatveranderingen. Dan kan ik het ethisch niet verdedigen dat de reële inkomens niet zullen stijgen, maar de hoogste inkomens zich nog kunnen onttrekken aan belastingen. Ja, er is al veel gedaan. Maar er zijn nog gaten die we moeten dichten, denk maar aan de meerwaarde op aandelen die minder belast worden in België.”