Nobelprijs voor Scheikunde gaat naar wetenschappers die nieuwe manier ontwikkelden om moleculen te bouwen
NobelprijsDe Nobelprijs voor Scheikunde is dit jaar toegekend aan twee wetenschappers, de Duitser Benjamin List en Amerikaan David MacMillan. Dat heeft de Koninklijke Zweedse Academie voor Wetenschappen in Stockholm bekendgemaakt. Het duo ontwikkelde een gloednieuwe manier om moleculen te bouwen: organokatalyse.
Veel industrieën en onderzoeksgebieden zijn afhankelijk van scheikundigen als het aankomt op nieuwe moleculen te bouwen. Want functionele moleculen hebben een brede waaier aan toepassingen: van stoffen die licht opvangen in zonnecellen of energie opslaan in batterijen tot moleculen die ervoor zorgen dat onze hardloopschoenen verderlicht zijn of de voortgang van ziekte in het lichaam kunnen remmen.
Scheikundigen kunnen nieuwe moleculen maken door kleine chemische bouwstenen aan elkaar te koppelen, al klinkt dat simpeler dan het is. Want in vergelijking met de natuur bakten we er eerst maar weinig van. Maar beetje bij beetje werden wetenschappers er beter in. Veel van de uitvindingen die hier aan hebben bijgedragen zijn in het verleden al beloond met een Nobelprijs. En de laureaten van 2021 hebben het bouwen van moleculen naar een nog hoger niveau getild. Zij kwamen met een simpele maar brilliante methode op de proppen: asymmetrische organokatalyse. Hun ontdekkingen liggen aan de basis van “een volledig nieuwe manier om chemische moleculen samen te stellen”, zegt Pernilla Wittung-Stafshede, een lid van de Nobelcommissie voor Scheikunde.
De laureaten
Voor het jaar 2000 behoorden alle katalysatoren, dat zijn stoffen die een scheikundige reactie beïnvloeden, tot 2 grote groepen: de metalen of enzymen. Dankzij deze katalysatoren kon men moleculen uiteen halen of in elkaar zetten. Moleculen die we in ons dagelijks leven overal tegenkomen. Van medicijnen en plastics tot parfums en voedselaroma’s. Maar liefst 35 % van het brutto nationale product van de wereld heeft een link met chemische katalyse.
Veel wetenschappers dachten dat het bij deze 2 categorieën zou blijven. Tot Benjamin List, ondertussen directeur van het Max-Planck-Instituut in Duitsland, op het toneel verscheen. Hij keek naar de werking van enzymen en vroeg of dat niet simpeler kon. Enzymen zijn meestal enorme moleculen opgebouwd uit honderden aminozuren. Maar vaak worden de scheikundige reacties aangedreven door een of enkele individuele aminozuren in het enzym. De out-of-the-box vraag van Benjamin List was: moeten aminozuren deel uitmaken van een enzym om een chemische reactie in gang te zetten? Of zou een enkel aminozuur, of andere vergelijkbare eenvoudige moleculen, hetzelfde werk kunnen doen? Wat wetenschappelijk onderzoek later was de assymetrische katalyse met organische moleculen geboren.
Maar hij was niet de enige met dit inzicht. In een ander laboratorium werkte ook David MacMillan, momenteel professor aan de Universiteit van Princeton, naar hetzelfde doel toe. MacMillan probeerde zag dat de industrie zelden metaalkatalysatoren gebruikte omdat ze te moeilijk en duur waren. Daarom begon hij simpele organische katalysatoren te ontwerpen. Toen hij resultaten publiceerde kwam hij met de term “organokatalyse”. Sinds 2000 zijn de ontwikkelingen op dit gebied in een stroomversnelling terechtgekomen. In de afgelopen jaren hebben List en MacMillan nog massa’s goedkope en stabiele organokatalysatoren ontworpen, die kunnen worden gebruikt om een grote verscheidenheid aan chemische reacties aan te sturen, beter zijn voor het milleu en goedkoper.
Een medaille, 10 miljoen Zweedse kronen, en onsterfelijkheid
Op 27 november 1895 tekende Alfred Nobel zijn testament waarmee het grootste deel van zijn fortuin aan een reeks prijzen, de Nobelprijzen, schonk. Een deel was gewijd aan “de persoon die de belangrijkste chemische ontdekking of verbetering heeft gedaan”.
Al 114 Nobelprijzen werden er uitgereikt aan 190 laureaten sinds 1901. Slechts 7 van hen waren vrouwen. Ondanks dat er 190 laureaten zijn gaat het maar om 189 individuen. Frederick Sanger won de Nobelprijs voor Scheikunde namelijk twee keer. De jongste laureaat is Frédéric Joliot met 35 jaar, de oudste John B. Goodenough met 97 jaar. Goodenough is tevens de oudste Nobelprijswinnaar ooit.
Vorig jaar ging de Nobelprijs voor Scheikunde naar Emmanuelle Charpentier en Jennifer A. Doudna de ontdekking van de DNA-schaar CRISPR/Cas9. De gerenommeerde bekroning gaat gepaard met een geldprijs ter waarde van 10 miljoen Zweedse kronen (goed voor 980.000 euro), een unieke medaille ontworpen door Erik Lindberg, en natuurlijk een plaats in de geschiedenisboeken.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Jobat
Hoe herken je een toxische baas en wat doe je ertegen? “Hij zal altijd druk bezig lijken, maar toch ook micromanagen”
-
KIJK. Koning Filip krijgt warme ontvangst op luchthaven Namibië
Koning Filip is maandag in de Namibische hoofdstad Windhoek geland voor een officieel bezoek dat vooral in het teken staat van groene waterstof. Op de luchthaven kreeg hij een warme ontvangst, met onder meer een traditionele Afrikaanse dans. -
Kan Dutroux gelinkt worden aan Nederlandse studente die in 1993 verdween? Oude DNA-sporen brengen misschien meer duidelijkheid
Oude DNA-sporen uit de zaak-Dutroux kunnen misschien duidelijk maken of de seriemoordenaar gelinkt kan worden aan Tanja Groen, een Nederlandse studente die in 1993 verdween. Dat bevestigt het Openbaar Ministerie in Maastricht. -
-
HLN Shop
Ga voor schoonheid én degelijkheid: in vijf stappen naar jouw ideale e-bike
-
Duitse legerofficier voor rechter op verdenking van spionage voor Rusland
Een officier van de Duitse krijgsmacht staat sinds maandag in Düsseldorf terecht op beschuldiging van spionage voor Rusland. Als kapitein bij de ‘Bundeswehr’ was de 54-jarige verantwoordelijk voor elektronische oorlogvoeringssystemen, zo zei een vertegenwoordiger van het federale openbaar ministerie tijdens de voorlezing van de aanklacht. -
UPDATE
Onrust bij VRT: vakbonden willen hoorzitting met CEO in Vlaams Parlement
Het Vlaams Parlement kan niet in de plaats treden van de raad van bestuur van de VRT, precies om te vermijden dat de politiek rechtstreekse controle zou uitvoeren op het management van publieke omroepen zoals op dit ogenblik in andere Europese landen dreigt te gebeuren. Dat meldt de VRT maandagavond in een persbericht. -
Schokkende beelden van kinderen die pauw River doodschieten met katapult: “Een opkomende trend” in Verenigd Koninkrijk
-
2
Dag van de Arbeid: welke diensten zijn open op 1 mei?
-
Mijnenergie
EnergyVision introduceert gratis zonnepanelen met goedkoper stroomcontract: een interessante formule?
Gratis zonnepanelen én goedkopere stroom: dat is het model waarmee EnergyVision Vlaanderen wil veroveren. De energiespeler werkt volgens het derdebetalersysteem. De installatie van de zonnepanelen is gratis. Aan EnergyVision betaal je voor de opgewekte elektriciteit die je verbruikt. Mijnenergie.be analyseert de opmerkelijke formule, waar ook mede-investeerder Marc Coucke via zijn investeringsmaatschappij Alychlo zijn schouders onder zet. -
Belg overleden in Peru na val van achtste verdieping
Afgelopen weekend is in Lima, de hoofdstad van Peru, een Belg om het leven gekomen nadat hij van de achtste verdieping van het hotel waarin hij verbleef was gevallen. Dat heeft het Nieuwsblad gemeld en de FOD Buitenlandse Zaken bevestigt het overlijden. -
Multipharma neemt CM-apotheken over
2 reacties
Resterende karakters 500
Log in en reageereli bosch
Chris Lorand