Nobelprijs voor Scheikunde gaat naar wetenschappers die nieuwe manier ontwikkelden om moleculen te bouwen
NobelprijsDe Nobelprijs voor Scheikunde is dit jaar toegekend aan twee wetenschappers, de Duitser Benjamin List en Amerikaan David MacMillan. Dat heeft de Koninklijke Zweedse Academie voor Wetenschappen in Stockholm bekendgemaakt. Het duo ontwikkelde een gloednieuwe manier om moleculen te bouwen: organokatalyse.
Veel industrieën en onderzoeksgebieden zijn afhankelijk van scheikundigen als het aankomt op nieuwe moleculen te bouwen. Want functionele moleculen hebben een brede waaier aan toepassingen: van stoffen die licht opvangen in zonnecellen of energie opslaan in batterijen tot moleculen die ervoor zorgen dat onze hardloopschoenen verderlicht zijn of de voortgang van ziekte in het lichaam kunnen remmen.
Scheikundigen kunnen nieuwe moleculen maken door kleine chemische bouwstenen aan elkaar te koppelen, al klinkt dat simpeler dan het is. Want in vergelijking met de natuur bakten we er eerst maar weinig van. Maar beetje bij beetje werden wetenschappers er beter in. Veel van de uitvindingen die hier aan hebben bijgedragen zijn in het verleden al beloond met een Nobelprijs. En de laureaten van 2021 hebben het bouwen van moleculen naar een nog hoger niveau getild. Zij kwamen met een simpele maar brilliante methode op de proppen: asymmetrische organokatalyse. Hun ontdekkingen liggen aan de basis van “een volledig nieuwe manier om chemische moleculen samen te stellen”, zegt Pernilla Wittung-Stafshede, een lid van de Nobelcommissie voor Scheikunde.
De laureaten
Voor het jaar 2000 behoorden alle katalysatoren, dat zijn stoffen die een scheikundige reactie beïnvloeden, tot 2 grote groepen: de metalen of enzymen. Dankzij deze katalysatoren kon men moleculen uiteen halen of in elkaar zetten. Moleculen die we in ons dagelijks leven overal tegenkomen. Van medicijnen en plastics tot parfums en voedselaroma’s. Maar liefst 35 % van het brutto nationale product van de wereld heeft een link met chemische katalyse.
Veel wetenschappers dachten dat het bij deze 2 categorieën zou blijven. Tot Benjamin List, ondertussen directeur van het Max-Planck-Instituut in Duitsland, op het toneel verscheen. Hij keek naar de werking van enzymen en vroeg of dat niet simpeler kon. Enzymen zijn meestal enorme moleculen opgebouwd uit honderden aminozuren. Maar vaak worden de scheikundige reacties aangedreven door een of enkele individuele aminozuren in het enzym. De out-of-the-box vraag van Benjamin List was: moeten aminozuren deel uitmaken van een enzym om een chemische reactie in gang te zetten? Of zou een enkel aminozuur, of andere vergelijkbare eenvoudige moleculen, hetzelfde werk kunnen doen? Wat wetenschappelijk onderzoek later was de assymetrische katalyse met organische moleculen geboren.
Maar hij was niet de enige met dit inzicht. In een ander laboratorium werkte ook David MacMillan, momenteel professor aan de Universiteit van Princeton, naar hetzelfde doel toe. MacMillan probeerde zag dat de industrie zelden metaalkatalysatoren gebruikte omdat ze te moeilijk en duur waren. Daarom begon hij simpele organische katalysatoren te ontwerpen. Toen hij resultaten publiceerde kwam hij met de term “organokatalyse”. Sinds 2000 zijn de ontwikkelingen op dit gebied in een stroomversnelling terechtgekomen. In de afgelopen jaren hebben List en MacMillan nog massa’s goedkope en stabiele organokatalysatoren ontworpen, die kunnen worden gebruikt om een grote verscheidenheid aan chemische reacties aan te sturen, beter zijn voor het milleu en goedkoper.
Een medaille, 10 miljoen Zweedse kronen, en onsterfelijkheid
Op 27 november 1895 tekende Alfred Nobel zijn testament waarmee het grootste deel van zijn fortuin aan een reeks prijzen, de Nobelprijzen, schonk. Een deel was gewijd aan “de persoon die de belangrijkste chemische ontdekking of verbetering heeft gedaan”.
Al 114 Nobelprijzen werden er uitgereikt aan 190 laureaten sinds 1901. Slechts 7 van hen waren vrouwen. Ondanks dat er 190 laureaten zijn gaat het maar om 189 individuen. Frederick Sanger won de Nobelprijs voor Scheikunde namelijk twee keer. De jongste laureaat is Frédéric Joliot met 35 jaar, de oudste John B. Goodenough met 97 jaar. Goodenough is tevens de oudste Nobelprijswinnaar ooit.
Vorig jaar ging de Nobelprijs voor Scheikunde naar Emmanuelle Charpentier en Jennifer A. Doudna de ontdekking van de DNA-schaar CRISPR/Cas9. De gerenommeerde bekroning gaat gepaard met een geldprijs ter waarde van 10 miljoen Zweedse kronen (goed voor 980.000 euro), een unieke medaille ontworpen door Erik Lindberg, en natuurlijk een plaats in de geschiedenisboeken.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUM
ONZE OPINIE. “Waarom N-VA op het podium niet meer over migratie praat”
-
Mijnenergie
EnergyVision introduceert gratis zonnepanelen met goedkoper stroomcontract: een interessante formule?
Gratis zonnepanelen én goedkopere stroom: dat is het model waarmee EnergyVision Vlaanderen wil veroveren. De energiespeler werkt volgens het derdebetalersysteem. De installatie van de zonnepanelen is gratis. Aan EnergyVision betaal je voor de opgewekte elektriciteit die je verbruikt. Mijnenergie.be analyseert de opmerkelijke formule, waar ook mede-investeerder Marc Coucke via zijn investeringsmaatschappij Alychlo zijn schouders onder zet. -
KIJK. Joodse man op straat lastiggevallen door viertal dat hem in kofferbak wil steken
In de Londense wijk Stamford Hill hebben vier mannen geprobeerd een orthodoxe Joodse man te ontvoeren. Op dashcambeelden is te zien hoe een auto in het midden van de straat stopt, naast de Joodse man. Twee mannen stappen uit: een van hen opent de koffer, terwijl de andere de man bedreigt. Volgens getuigen probeerden de mannen hem in de kofferbak te krijgen. De Londense politie is op zoek naar de vier inzittenden. -
-
Update
Man (44) in levensgevaar na schietpartij in Schaarbeek
Stad Brussel -
Dag van de Arbeid: welke diensten zijn open op 1 mei?
1 mei, beter bekend als Dag van de Arbeid, staat voor de deur. Voor velen van ons betekent dat eigenlijk een ‘dag zónder arbeid’, een dagje verlof dus. En dat geldt ook voor bepaalde diensten. Kan ik de trein nemen? Is mijn Delhaize open? Een overzicht van wat wel en niet open is op woensdag. -
Kremlin lijkt zeker van Russische overwinning: “Oekraïens leger is in paniek”
Dmitri Peskov (56), de woordvoerder van het Kremlin, beweert dat het Oekraïense leger in paniek is nu de Russen de bovenhand in de oorlog zouden hebben. Dat heeft hij gezegd in een interview met tv-presentator Pavel Zarubin. Peskov gelooft bovendien dat de dagen van Volodymyr Zelensky als Oekraïens president zijn geteld. “Zijn lot is verzegeld.” -
Woonzorgcentra in Vlaanderen zijn vaak al heel duur en dan moet je soms nog bijbetalen voor extra’s: “1,5 euro voor wafeltje in plaats van koekje tijdens kerstdiner”
-
Duizenden Spanjaarden komen op straat voor aanblijven premier Sánchez
-
Gouden Giro
Een garantie op heel wat punten: Tadej Pogacar mikt dit jaar op dubbel Giro-Tour
Er staat dit seizoen geen maat op Tadej Pogacar (25). De Sloveen verschijnt dan ook als topfavoriet aan de start van de Ronde van Italië en lijkt een zekerheid voor jouw Gouden Giro-ploeg. In juli wil Pogacar ook nog zijn derde eindzege in de Ronde van Frankrijk op zak steken. -
55
HET DUEL. Mahdi (CD&V) en Vaneeckhout (Groen) vol in de aanval over migratie: “U maakt Vlaams Belang op die manier alleen maar groter”
In het derde ‘Duel’ in de studio van VTM Nieuws namen CD&V-voorzitter Sammy Mahdi en Jeremie Vaneeckhout, co-voorzitter voor Groen, het zondagmiddag tegen elkaar op. Het werd een vijandig duel, waarin zeer scherpe verwijten over en weer werden geslingerd binnen de thema’s zorg, landbouw en migratie. Met name over migratie gingen de twee kopstukken fel tekeer tegen elkaar. “U gedraagt zich als een aanhangwagen van extreemrechts”, zei Vaneeckhout. “Het beste communicatiebureau voor Vlaams Belang zijn de ideeën van de groenen”, stelde Mahdi. -
Proces tegen Duitse ‘Rijksburgers’ die staatsgreep wilden plegen vandaag van start
2 reacties
Resterende karakters 500
Log in en reageereli bosch
Chris Lorand