100-jarige nazikampbewaker staat terecht in Duitsland

Josef S. (in Duitsland wordt de familienaam van een verdachte niet bekendgemaakt voor de schuld is bewezen) stond tijdens de Tweede Wereldoorlog op de ledenlijst van de SS, de militaire vleugel van de nazipartij van Adolf Hitler. Van 1942 tot 1945 werkte hij als kampbewaker in het concentratiekamp van Sachsenhausen, zo'n 35 kilometer ten noorden van de hoofdstad Berlijn. Hij was 21 jaar toen hij daar begon.

S. zou hebben geholpen om krijgsgevangen sovjetmilitairen neer te schieten en te vergassen met Zyklon B-gas. De openbaar aanklager Cyrill Klement zegt dat Josef S. goed wist wat hij deed. "Zijn dienst maakte naadloos deel uit van het systematisch moorden in het kamp", zegt Klement. S. zou medeplichtig zijn geweest aan de dood van 3.518 gevangenen. Zelf ontkent hij alle beschuldigingen.

Ondanks de gevorderde leeftijd van de beklaagde, acht het gerecht hem in staat om het proces enkele uren per dag bij te wonen. "Hij maakt een robuuste en aanwezige indruk", zegt Christoph Heubner, de vicevoorzitter van het Internationale Auschwitz Comité, een stichting die overlevenden ondersteunt. "Hij heeft de kracht om zich zijn daden te herinneren en zich te verontschuldigen bij de overlevenden, maar dat weigert hij. Voor de overlevenden en nabestaanden is dit opnieuw een afwijzing, een teken van minachting en een confrontatie met het stilzwijgen van de SS." 

In Sachsenhausen zaten tussen 1936 en 1945 zo'n 200.000 mensen opgesloten. Tienduizenden van die gevangenen stierven in het kamp door uithongering, ziekte en zware dwangarbeid. Er werden gruwelijke medische experimenten uitgevoerd op de gevangenen en er werden geregeld mensen geëxecuteerd door vuurpelotons of door ophanging en vergassing. 

Vroeger werden enkel hogere naziofficieren vervolgd, omdat de rechtstreekse betrokkenheid bij moorden moest kunnen worden aangetoond. In 2011 heeft de veroordeling van de voormalige kampbewaker John Demjanjuk een precedent gesteld, waardoor de laatste 10 jaar ook nazi's van lagere rang worden vervolgd. De tijd dringt ook om nazi's nog te vervolgen voor hun daden, want intussen zijn ze hoogbejaard. 

Vorige week vluchtte een 96-jarige nazisecretaresse nog weg uit het woonzorgcentrum waar ze verbleef, net voor haar proces van start zou gaan. Zij wordt beschuldigd van medeplichtigheid aan 11.000 moorden in het concentratiekamp van Stutthof. 

Volgens Geert van Istendael, schrijver en Duitslandkenner, is het nog steeds van belang dat nazi's veroordeeld worden, ook al zijn ze intussen allemaal ver boven de 90. "Men wil in Duitsland werkelijk dat verleden verwerken en tot het laatste detail bovenspitten", zegt van Istendael. "Dat is belangrijk voor dat hele land, dat een onvoorstelbare schuld op zich heeft."

Een teken dat ook de jongere generatie Duitsers nog steeds de behoefte heeft om met het moeilijke verleden in het reine te komen, ziet van Istendael in het feit dat er nog geregeld boeken, documentaires en series uitkomen over het onderwerp. "Je kan geen Duitse krant of weekblad openslaan of er staat iets in over de Tweede Wereldoorlog", zegt hij. "Elk jaar komen nog vergeten, verdoken aspecten boven die helemaal worden uitgeplozen in televisieseries, in boeken van historici, romans, ... Je ziet het telkens opnieuw."