Hoe een stekelvarken een roerdomp werd: zes nieuwe dieren duiken op in nieuwe vertaling van de Bijbel

Na jaren studie is de vernieuwde bijbelvertaling klaar. Op 14 oktober ligt die NBV21 in de winkel. De vorige Nederlandse vertaling dateerde van 2004. Revolutionaire wijzigingen zijn er niet, maar toch zijn er gemiddeld zo’n acht kleine aanpassingen per pagina, alles samen zo’n 12.000.

Dat heeft ook gevolgen voor de namen van zes dieren. In het Nieuwe Testament komen niet zoveel dieren voor, maar in het Oude Testament des te meer, met name in lange opsommingen van welke dieren al dan niet gegeten mogen worden. "Vissen" worden meestal niet gespecificeerd; vogels en zoogdieren wel. Maar sommige van die vertalingen uit het Hebreeuws klopten niet helemaal en zijn nu verbeterd. 

• “Visuil” is vervangen door “aalscholver”, omdat een visuil niet voorkwam in Israël.
• Idem voor “zwarte gier”, dat wordt nu een “monniksgier”.
• “Katuil” wordt “kerkuil” omdat dat een juistere term is.
• “Rode wouw” wordt “rode en zwarte wouw” omdat de Bijbeltekst het over twee soorten heeft.
• “Stekelvarken” wordt “roerdomp”: een heel grote sprong van zoogdier naar vogel in de vertaling van het Hebreeuwse woord “kippoor”. Via de context is achterhaald dat het waarschijnlijk om een moerasvogel gaat. Uit een oude vertaling van de Joodse Talmoed is “roerdomp” gehaald.
• “Kameel” wordt hier en daar - maar niet overal - veranderd in “dromedaris”: een kameel met twee bulten kwam meer in koudere streken voor, een dromedaris in warmere, het is dus heel waarschijnlijk dat de koningin van Seba niet per kameel maar per dromedaris naar de Joodse koning Salomo kwam aanrijden.

“Het blijft een interpretatie met een zekere mate van onzekerheid,” geeft Cor Hoogerwerf toe. Hij is specialist Nieuw Testament bij de Nederlands-Vlaamse Bijbelstichting en was nauw betrokken was bij de nieuwe vertaling. “We hebben die woorden gekozen waarvoor er het meeste argumenten pro op tafel lagen.” De vertalers gingen onder meer te rade bij biologen. Maar de aanzet tot de aanpassingen is ook in veel gevallen gegeven door aandachtige lezers, die reageerden op de vorige Bijbelvertaling van 2004.

De zowat 12.000 wijzigingen zijn gelijk verdeeld over het Oud en het Nieuw Testament. Maar er zijn wel onderlinge verschillen. “In de Psalmen is weinig veranderd,” zegt Hoogerwerf, “want die waren al zo goed vertaald in 2004”, maar bijvoorbeeld in de Brief van Paulus aan de Galaten veel meer.”

Opvallend is ook dat hier en daar wat “interpreterende” woorden zijn weggehaald, die er in 2004 wel stonden. Vergelijk Genesis 1, vers 2 uit het scheppingsverhaal : “De aarde was nog woest en doods” (2004) tegenover “De aarde was woest en doods” (2021): het woordje “nog” is weggevallen.

Donderdag ligt de NBV21 in de winkel, de dag daarvoor wordt de nieuwe vertaling plechtig overhandigd aan de Nederlandse koning Willem-Alexander. Een tiental dagen later is er een officiële voorstelling in Vlaanderen. Cor Hoogerwerf: "Het is de afronding van een project van 30 jaar. Het resultaat is een Bijbel voor de 21e eeuw in mooi Nederlands. Een interconfessionele Bijbel zowel voor katholieken als protestanten."