Wordt Éric Zemmour de Franse Trump? ‘Het is moeilijk om hem een nazi te noemen. Dit geeft hem vrijheid’

Januari 2020. In het Parijse restaurant Bristol, Rue du Faubourg-Saint-Honoré, schuift een opmerkelijk gezelschap aan tafel. Aan de ene kant: Jean-Marie Le Pen (93) en zijn echtgenote Jany. Aan de andere kant: polemist Éric Zemmour (63), met wie de stichter van het extreemrechtse gewezen Front National al sinds de jaren tachtig vriendschapsbanden heeft.

De vierde gaste heet Ursula Painvin (88), née Von Ribbentrop. Zij is een dochter van Joachim von Ribbentrop, die als SS-minister van Buitenlandse Zaken omwille van zijn aandeel in de misdaden tegen de mensheid onder het Derde Rijk van Adolf Hitler in 1946 opgehangen werd na de Neurenberg-processen. Painvin noemde er Zemmours ideeën ‘bewonderenswaardig’, zo onthulde Le Monde deze week.

Het is een bizar verstandshuwelijk tussen Zemmour als kind van Algerijnse Joden die tijdens WO II een jodenster moesten dragen en de dochter van een van de architecten van de Holocaust. Le Pen sr. werd in 2018 nog veroordeeld omdat hij gaskamers een ‘detail van de geschiedenis’ noemde. In zijn boek De Franse zelfmoord (2014) sprak Zemmour Le Pens negationistische uitspraak niet goed, maar relativeerde ze wel en haalde uit naar de ‘politiek correcte elite’.

Zemmour neemt het ook op voor maarschalk Pétain, die tijdens WO II aan het hoofd van het collaborerende Vichy-regime veel Joden op transport naar de vernietigingskampen hielp zetten. Net zoals Le Pen beweert Zemmour nu dat dit onder Pétain “enkel gebeurde met buitenlandse Joden om de Franse te beschermen”, een stelling die historici met klem weerleggen. Vanuit Frankrijk vertrokken minstens 79 treinen met meer dan 75.000 Franse Joden naar kampen zoals Auschwitz, onder wie 11.000 kinderen. Slechts drie procent zou overleven. “Het enige verschil tussen Éric en mij is dat hij Joods is”, zei Le Pen sr. aan Le Monde. “Het is daarom moeilijk om hem een nazi of een fascist te noemen. Dit geeft hem meer vrijheid.”

Na de verschijning van zijn recente boek La France n’a pas dit son dernier mot zinspeelt Zemmour nu op een kandidatuur voor de Franse presidentsverkiezingen volgend jaar. In de peilingen klimt hij meteen naar 15 à 18 procent, waarmee hij op de rechterflank een concurrent wordt voor de radicaal-rechtse Marine Le Pen. Zij herdoopte eerder het FN tot Rassemblement National (RN) om de partij te dediaboliseren en zette in 2015 haar eigen vader uit de partij.

Le Pen sr. overweegt nu Zemmour te steunen “als Éric beter geplaatst is dan Marine”, want: “Hij zegt wat ik denk, maar met een groter publiek.” Denk bijvoorbeeld aan diens propaganda voor de extreemrechtse complottheorie over ‘omvolking’, dat “een linkse elite moedwillig moslims Europa zou binnenlaten om onze beschaving te ver­nietigen”.

Zemmours aversie voor moslims wortelt in de geschiedenis van de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog (1954-’62), tijdens dewelke zijn ouders naar Frankrijk vluchtten voor onafhankelijkheidsrebellen die het de Algerijnse Joden kwalijk namen dat ze meewerkten met de kolonisatoren en daarom de Franse nationaliteit hadden (behalve tijdens het Vichy-bewind van WO II, MR), terwijl moslims derderangsburgers waren.

Algerijns trauma

Geboren in 1958 in Montreuil identificeert Zemmour zichzelf en zijn ouders daarom altijd als ‘geassimileerde Fransen’. Hij verdedigt zelfs bloedige wraakexpedities op de Algerijnse moslims door het Franse leger, wat hij deelt met Le Pen sr., die na de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog in opspraak kwam omdat hij als inlichtingenagent rebellen die aanslagen pleegden folterde.

De aspirant-politicus Zemmour valt dus niet te begrijpen zonder zijn onverwerkte familiaal kolonisatieverleden, waar hij in zijn commentaren regelmatig naar verwijst. Zoals afgelopen april nog in Le Figaro, de krant waar hij naam maakte als columnist: “Het conflict met Algerije is ingebed in een duizend jaar oude strijd tussen christendom en islam, een oorlog van beschavingen die nu op onze eigen bodem ontwaakt.”

Dit polariserend maatschappijbeeld brengt Zemmour meermaals in aanvaring met justitie. In 2011 wordt hij al veroordeeld omdat hij stelt dat “werkgevers het recht hebben om Afrikanen en Arabieren te weigeren”. In 2018 wordt hij gesanctioneerd omdat hij beweert dat “alle moslims de jihadi’s achter de Parijse aanslagen als goede moslims beschouwen”.

Begin dit jaar moet de conservatieve tv-zender CNews, het Franse Fox, een boete van 200.000 euro betalen omdat Zemmour in een uitzending niet-begeleide minderjarige migranten “dieven, moordenaars en verkrachters” had genoemd.

Op ethisch vlak profileert Zemmour zich als ultraconservatief. Zo is hij te gast op een ‘demografische top’ in Boedapest van de Hongaarse premier Viktor Orbán, waar anti­migratieretoriek hand in hand gaat met de boodschap dat Europese vrouwen aangespoord moeten worden om meer kinderen te krijgen. Zemmour noemt zich ook al in zijn boek Le premier sexe (2006) een zelfverklaarde tegenstander van feminisering, maar zijn vrouw-aan-de-haardgedachte grenst dikwijls aan regelrechte misogynie, zoals met omstreden uitspraken als: “Macht moet in handen van de mannen blijven, anders verdampt het.”

Zijn eigen gedrag tegenover vrouwen ligt intussen wel onder het vergrootglas. In mei dit jaar publiceert de website Mediapart een dossier waarin acht vrouwen hem beschuldigen van ongewenste aanrakingen en seksuele ­intimidatie. Ook lgbtq+-mensen worden dikwijls door hem beschimpt.

Het belet Zemmour niet om dit jaar de 28-jarige Sarah Knafo, een magistrate van het Rekenhof met een rechts profiel, aan te trekken als politiek adviseur.

De vraag is nu of hij met dergelijke retoriek bij een mogelijke kandidatuur ook nog buiten de electorale vijver kan vissen van radicaal-rechts. Politicoloog Jean-Yves Camus, codirecteur van het Parijse Observatoire des radicalités politiques van de Fondation Jean Jaurès, denkt van wel. “Zemmour spreekt niet alleen meer RN-kiezers aan die vinden dat Marine Le Pen haar partij te veel afzwakte, maar ook rechtse Républicains die in 2017 voor hun ethisch-conservatieve presidentskandidaat François Fillon stemden, toch goed voor één op de vier kiezers.”

Mediatieke buzz

Toch wil Camus niet zover gaan om Zemmour ‘de Franse Trump’ te noemen. “Trump werd genomineerd door de Amerikaanse Republikeinen. Bij de Franse Républicains moeten de voorverkiezingen nog beginnen. Het is niet eens zeker dat Zemmour zich er kandidaat mag stellen, als hij dat al wil. Er zijn wel diegenen die vinden dat ook Les Républicains meer moeten inzetten op identiteit als thema, maar veel kopstukken verzetten zich tegen Zemmour want ze begrijpen de risico’s van zijn kandidatuur.”

Zijn campagne als individuele kandidaat is volgens Camus al begonnen. “Zemmour krijgt nu al financiële steun van miljonair Charles Gave, ideologisch verwant met identitair rechts”, zegt Camus. “Veel geld hoeft hij vooralsnog niet uit te geven, want als polemist drijft Zemmour vooral op de mediatieke buzz rond zijn persoon. Hij wordt disproportioneel veel op alle zenders uitgenodigd, want hij jaagt de kijkcijfers naar boven. Maar blijft dit duren als andere, ernstige, kandidaten hun campagne op gang brengen of blaast hij nu vooral lucht in een mediatieke zeepbel?”

Zemmours grootste nadeel blijft volgens Camus diens beperkte programma en apocalyptische doemdenken. “Het enige wat hij herhaalt is de ondergang van Frankrijk, zijn verwerping van multiculturaliteit en een pleidooi voor een migratiestop en zelfs remigratie. Zelfs Marine Le Pen voorspelt niet het verdwijnen van de Franse cultuur. Daarom denk ik dat zijn kandidatuur vooral de rechterflank zal fragmenteren, wat in het voordeel kan spelen van president Macron.

“De presidentsverkiezingen zullen gewonnen worden door de kandidaat die het beste evenwicht kan vinden bij thema’s die onder de kiezers leven. Op dit moment zijn dat de economie, veiligheid en klimaat. Met Zemmour lopen we nu het risico dat hij de media een campagne gaat dicteren over identiteit en islam, terwijl veel Fransen daar niet wakker van liggen, zeker de jongeren niet.”