Hommeles binnen stadsbestuur van Antwerpen: komt het tot breuk binnen coalitie van N-VA, Open VLD en Vooruit?

In 2018, toen het huidige stadbestuur met N-VA, Vooruit en Open VLD gevormd werd, werden er duidelijke afspraken gemaakt over de verdeling van de schepenambten binnen het Antwerpse stadsbestuur. Open VLD kreeg voor het eerste deel van de legislatuur slechts één schepen. Dat werd Claude Marinower, bevoegd voor onder meer economie en werk. Er werd echter ook afgesproken dat de liberalen na drie jaar, voor het tweede deel van de legislatuur, een extra schepen zouden krijgen die de bevoegdheden van een schepen voor Vooruit zou overnemen. Bovendien werd daarbij ook afgesproken dat schepen Marinower op datzelfde moment zou opstappen en dat twee nieuwe Open VLD-schepenen tot het stadsbestuur zouden toetreden.

Dat één van die nieuwe schepenen Erica Caluwaerts zal worden, lijkt vast te staan. Zij werd aangeduid als opvolger na Philippe Debacker, die in 2019 afscheid nam van de politiek. Als tweede schepen wordt nu Vlaams fractieleider Willem-Frederik Schiltz naar voren geschoven. "Maar die keuze voor Schiltz kan bij N-VA op weinig enthousiasme rekenen", zegt politicoloog Dave Sinardet. "Dat heeft met verschillende zaken te maken. Zo wordt gevreesd dat Schiltz zichzelf en zijn partij veel meer zal willen profileren binnen de Antwerpse coalitie dan de huidige liberale schepen Claude Marinower. Bovendien zit Schiltz op een meer groene lijn dan de N-VA in Antwerpen: minder auto's in de stad, beter fietsbeleid, enzovoort."

Voor Schiltz lijkt het trouwens helemaal niet zo evident dat hij überhaupt schepen kan worden. Er steekt namelijk nog een bijkomende moeilijkheid de kop op. "Schiltz zit nog niet in de Antwerpse gemeenteraad", legt Sinardet uit. "Er zullen dus voldoende handtekeningen nodig zijn van coalitiepartners om hem schepen te maken." De vraag is of zijn collega's van N-VA, toch de grootste fractie uit de meerderheid, wel staan te springen om die handtekeningen te verlenen.

Daarnaast spelen er ook andere zaken mee. Zo is het geen geheim dat het al langer niet meer botert tussen Egbert Lachaert, voorzitter van Open VLD, en Bart De Wever, voorzitter van de N-VA. "Die relatie is verzuurd", aldus Sinardet. "Je moet maar een interview lezen met Bart De Wever van het afgelopen jaar, meestal zal die wel een sneer naar de liberalen bevatten. De Wever verwijt de liberalen verraad omdat ze een federale regering hebben gevormd zonder N-VA. Dat maakt dat het vertrouwen tussen die twee partijen volledig zoek is en dat heeft duidelijk een zekere impact op wat er in Antwerpen gebeurt." 

Een "makkelijke" oplossing voor de N-VA zou zijn om de liberalen uit de coalitie te zetten. Mathematisch kan dat, want met Vooruit heeft N-VA al een (weliswaar krappe) meerderheid. "Ook voor Vooruit zit daar wel muziek in", benadrukt Sinardet. "Het is namelijk zo dat Open VLD een schepenambt moet krijgen dat nu bij Vooruit zit, meer bepaald bij Karim Bachar. Als Open VLD uit die coalitie zou vallen, dan kan Vooruit drie schepenen behouden. Bovendien zou het voorzitterschap voor het Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst dat ook naar Open VLD moest verschuiven, ook bij Vooruit kunnen blijven, namelijk bij Tom Meeuws."  

Daar komt nog eens bovenop dat het nieuwe decreet Lokaal Bestuur het veel makkelijker maakt om nog tijdens de legislatuur van coalitie te veranderen. "Ironisch genoeg is dat mogelijk gemaakt door een partijgenoot van Schiltz, minister Bart Somers. Willem-Frederik Schiltz heeft dat decreet als Vlaams fractieleider trouwens zelf ook met veel vuur verdedigd. Wellicht zal hij op dat moment al hebben ingezien dat het een risico inhield voor hemzelf", aldus Sinardet.

Of dat alles er effectief voor zal zorgen dat Open VLD uit de coalitie gezet zal worden, is volgens de politicoloog moeilijk te zeggen. "Als Bart De Wever op deze manier een wraakoefening wil uitoefenen, verliest hij meteen ook zijn belangrijkste argument tegen Open VLD. Dan heeft hij niet meer zo veel argumenten om te zeggen dat die partij onbetrouwbaar is, want dan toont hij zichzelf ook onbetrouwbaar."

Daarnaast zou een coalitiewissel ook op andere niveaus belangrijke gevolgen kunnen hebben. "Antwerpen is natuurlijk de grootste gemeente in dit land en de burgemeester is van de grootste partij van het land. Je voelt de verstrengeling met het nationale niveau: dat nationale niveau heeft een impact op Antwerpen, maar het geldt ook omgekeerd. Als Open VLD uit die Antwerpse coalitie zou vliegen, dan kan ik mij inbeelden dat dit ook op het Vlaamse niveau een impact zou kunnen hebben. Daar zijn Open VLD en N-VA ook samen in een regering. Dan zou Jan Jambon zich toch ook zorgen moeten maken."

Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert liet al weten dat hij in elk geval niet wil onderhandelen over de schepenwissels in Antwerpen. "Het is samen uit, samen thuis", vertelde hij aan de krant Het Laatste Nieuws. "De burgemeester van Antwerpen beweert bij hoog en laag dat hij een man is van zijn woord. Dat hij het maar eens bewijst. Wie terugkomt op afspraken die aan het begin van de coalitie zijn afgesproken, pleegt woordbreuk." Bij N-VA wilde voorlopig niemand reageren.