Ook tv-experiment toont aan: ziekenhuiskost blijft oprispingen veroorzaken

Verlaagde ijzerwaarden, gewichtsverlies en spierafbraak. De proefpersonen die in het programma Ze zeggen dat twee weken op een ziekenhuisdieet waren gezet, brachten het er niet te best van af. De maaltijden kwamen van een cateraar die ook ziekenhuizen bevoorraadt. Enkele jaren geleden zette foodfotograaf Tony Le Duc het thema al eens op de agenda met een uit het ziekbed genomen foto van de hem voorgeschotelde platgekookte vis en groenten. “In een ziekenhuis krijg je eten waarvan je helemaal niet herstelt”, klaagde Le Duc.

“Het is goed om het thema geregeld onder de aandacht te brengen”, zegt Edwig Goossens, oprichter van het Center for Gastrology, dat ijvert voor gezonde en lekkere maaltijden in zorginstellingen. “Wie moet herstellen, heeft net extra kwaliteitsvolle voeding nodig. Terwijl je nu soms slechter gevoed uit het ziekenhuis komt dan je er binnengaat.” De reden daarvoor is volgens Goossens niet ver te zoeken. “Dit is het gevolg van opeenvolgende besparingen volgens de weg van de weg minste weerstand. En die leidt onder meer naar de keuken. Daarnaast moeten chefs hier specifieker voor worden opgeleid.”

Wat mag ziekenhuiskost kosten? Op vraag van Kamerlid Yoleen Van Camp (N-VA) liet toenmalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) in 2017 weten dat ziekenhuizen ongeveer 20 euro per dag aan voeding voor een patiënt kunnen besteden. Daar zitten ook de kosten voor de bereiding en het personeel in. Ongeveer 7,5 euro per dag zou naar het eten zelf gaan, maar dat is interne keuken die niet door de overheid wordt opgevolgd. “Heel wat ziekenhuiskoks zouden blij zijn met zo’n bedrag, want ze moeten het met minder doen”, weet Goossens. “Cateraars staan onder dezelfde druk. Dan grijp je al snel naar puree op basis van poeder in plaats van met verse aardappelen. Weinig smakelijk, wel makkelijk en goedkoop.”

GaultMillau

Ondervoeding is een probleem in ziekenhuizen. Uit een studie bij meer dan 70.000 patiënten in zes Belgische ziekenhuizen bleek dat ongeveer een op de vijf mensen al bij opname een verhoogd risico op ondervoeding heeft. “Bij patiënten op een afdeling geriatrie of oncologie loopt dat op tot veertig procent”, weet Ann Meulemans, diensthoofd klinische voeding aan het UZ Leuven. En dat is nog maar bij aankomst in het hospitaal. De studie keek niet hoe het mensen verder verging, maar volgens Meulemans is het niet zo verwonderlijk dat hun toestand soms verslechtert. “Dat ligt niet alleen aan het eten. Het is nu eenmaal moeilijk om patiënten met bepaalde aandoeningen voldoende te laten eten. Voldoende keuze, aangepaste porties en energie- en eiwitverrijkte voeding kunnen helpen patiënten op gewicht te houden. De aandacht daarvoor neemt toe, maar voeding is nog te weinig een integraal onderdeel van de zorg.”

Chemotherapie kan bijvoorbeeld de smaakzin van kankerpatiënten volledig overhoop halen. Verschillende ziekenhuizen spelen daar met op maat afgestemde menu’s op in. Zo ontwikkelde het team van Goossens gepersonaliseerd ‘oncobrood’, met toevoegingen zoals honing, citroen of mosterd. “Voor u en mij is het soms niet te vreten, maar de patiënten vinden het lekkerder”, zegt Goossens.

“Alleen al op de afdeling oncologie zijn bij ons vijf diëtisten actief”, zegt Michael Sels, hoofddiëtist in het Universiteit Ziekenhuis Antwerpen. “Ook na een operatie proberen we patiënten zo snel mogelijk weer aan het eten te krijgen, terwijl ze vroeger enkel een beschuitje kregen.”

Het Jan Yperman Ziekenhuis in Ieper is een van de ziekenhuizen die tonen dat het anders kan. Het ontving vorig jaar een GaultMillau-onderscheiding voor grootkeukens voor zijn ‘voedselbibliotheek’. “We bieden onze patiënten sowieso een keuzemenu aan”, zegt woordvoerder Pieter-Jan Breyne. “Maar wie daar zijn gading niet in vindt, kan altijd spaghetti, stoofvlees of een ander gerecht kiezen uit ons gepasteuriseerd assortiment. We bereiden alles zelf met een ploeg van tachtig mensen die er een erezaak van maken de patiënten lekker eten voor te schotelen. We zijn ervan overtuigd dat lekker eten bijdraagt tot het herstel.”

Inventief

Meulemans waarschuwt om niet alle ziekenhuizen over dezelfde kam te scheren. “Velen doen inspanningen om smakelijke maaltijden aan te bieden. Ook al moet je met de beperkte middelen vaak inventief zijn. Dat neemt niet weg dat in verschillende ziekenhuizen nog werk aan de winkel is.”

Waarom investeert de ene instelling hier veel in en de andere weinig? “Met het uitgespaarde geld kan een ziekenhuis andere kosten dekken”, zegt Sels. De overheid controleert of ziekenhuizen ingrepen correct uitvoeren, medicatie correct toedienen en de hygiëneregels respecteren. Niet of ze voldoende aandacht besteden aan voeding. “In Nederland moeten ziekenhuizen verplicht de eiwitinname van hun patiënten rapporteren”, weet Sels. “Door voeding op te nemen in de kwaliteitsevaluatie van ziekenhuizen stimuleer je aandacht voor lekkere en gezonde maaltijden.”