Een politica haalde het door de versnipperaar, en toch werd dit Hongaarse sprookjesboek met lgbtq+-personages een bestseller

Op een dag worden de bewoners van het Saffierbos verrast door de geboorte van een konijn met niet twee, maar drie oren. Sommige inwoners van het bos vinden de komst van het vreemde konijn maar niets. Toch weet Driederik, zoals het dier heet, net dankzij zijn derde oor het bos voor een ramp te behoeden.

Driederik, het konijn met drie oren is een van de zeventien sprookjes uit het geïllustreerde Hongaarse kinderboek Sprookjesland is van iedereen, waarvan de Nederlandse vertaling deze maand is verschenen bij Matan Publishers. Toen het boek vorig jaar in Hongarije uitkwam, had een deel van de Hongaarse politiek net als de inwoners van het Saffierbos de nodige bedenkingen bij het konijn met drie oren. En bij de andere sprookjes.

Extreme reacties

De reacties waren extreem: een politica van een radicaal-rechtse partij stopte pagina’s in een papierversnipperaar. Een regeringswoordvoerder bestempelde het als “homoseksuele propaganda”, premier Viktor Orbán noemde het een “provocatie”.

Afgelopen zomer voerde de regering een wet tegen ‘lgbtq+-propaganda’ in, die onder meer onderwijs over homoseksualiteit en transgenders verbiedt. Boekwinkels moeten een waarschuwingsbordje ophangen als ze boeken verkopen waarin bijvoorbeeld twee ouders van hetzelfde geslacht voorkomen. In een straal van 200 meter rond scholen en kerken mogen zulke boeken helemaal niet worden verkocht.

“Er is zoveel haat”, zegt samensteller Boldizsár Nagy (38). “Iedereen die anders is, is een vijand van de ‘echte’ Hongaren. En echte Hongaren haten kennelijk iedereen.” Nagy, zelf homoseksueel, vertelt via een videoverbinding hoe hij doodsbedreigingen kreeg. “Van wildvreemden. Soms had ik het gevoel dat ik gevolgd werd op straat.”

Maar hij heeft het liever over de positieve kanten van dit verhaal. Sprookjesland is van iedereen bleek een groot succes. De obsessieve aandacht van rechtse politici hielp mogelijk zelfs: na het incident met de papierversnipperaar was de eerste druk razendsnel uitverkocht. Inmiddels zijn 32.000 exemplaren verkocht in Hongarije.

“We krijgen veel berichten van ouders die het een goed kinderboek vinden. En ik was vorig jaar een keer op bezoek in een schoolklas, waar ik werd ontvangen als een soort rockster. Het was een beetje gênant.” Nagy lacht.

Gewei

Het geheim is volgens hem dat het geen didactische sprookjes zijn geworden. “Dat was behoorlijk lastig. Veel schrijvers wezen de opdracht daarom af.” En de ruim honderd inzendingen – om beginnende auteurs een kans te geven, schreef de uitgever een wedstrijd uit – waren ook niet altijd even geslaagd. “Ze zaten vol opzichtige allegorieën. Maar dan krijg je minder verhaal, minder magie, kortom: minder literatuur.”

Hij geeft een voorbeeld, een variatie op Bambi. Het is een van zijn favoriete verhalen. Het gaat over een ree die graag een gewei zou willen hebben. Uiteindelijk krijgt het personage een gewei, maar dan van twee takken. Door de betovering van een fee vergroeien de takken met het lichaam: wel een gewei, toch iets anders. “Een prachtig detail”, vindt hij. “Je kunt het zien als verwijzing naar de moeilijkheden die transpersonen ervaren. Het is een eerlijk verhaal: een beetje verdrietig maar ook vrolijk. Sprookjes zijn heel krachtig.”

Uitgerekend sprookjes zijn leuk om mee te spelen, zegt Nagy, omdat ze vaak vol stereotypen zitten. Door daar een draai aan te geven worden de verhalen fris en nieuw, maar ook inclusief. Daar is behoefte aan, getuige sommige van de reacties die hij ontvangt. “Lgbtq+’ers schrijven dat ze als kind zo’n boek hadden willen lezen.” Ook uit de Roma-gemeenschap klinken positieve geluiden. “Een moeder schreef dat ze blij was een sprookje te kunnen voorlezen waarin het Roma-personage niet arm en hulpbehoevend was.”

De positieve reacties zijn lichtpuntjes in een donker jaar voor lgbtq+-rechten in Hongarije. Maar Nagy ziet steeds meer mensen zich uitspreken tegen haat. “De pride in Boedapest was dit jaar drukker dan ooit. Het tegengeluid wordt sterker.” Onder dat tegengeluid vallen ook de verhalen uit Sprookjesland is van iedereen. “Het brengt de discussie op gang. Zelf kom ik uit een heel conservatief dorp. En zelfs daar begreep niemand het schandaal rondom het boek.”