Mensenrechtenorganisatie: "Vluchtelingen zeer vaak opgesloten, gefolterd en vermoord bij terugkeer naar Syrië"

Human Rights Watch stelde het rapport op aan de hand van interviews met 65 getuigen. De grote meerderheid van hen is teruggekeerd uit Jordanië of Libanon, twee buurlanden van Syrië die een aanzienlijk aantal vluchtelingen hebben opgenomen. Behalve de vluchtelingen zelf werden ook advocaten, onderzoekers, mensenrechtenorganisaties en de Verenigde Naties gehoord bij het opstellen van het rapport.

De verhalen zijn schokkend. Teruggekeerde vluchtelingen worden door de regering of door aan de regering verbonden milities opgepakt, ontvoerd, gefolterd, verkracht en soms zelfs vermoord. 

"Zelfs als ze fysiek geen gevaar lopen, is het voor hen zo goed als onmogelijk om te leven in een land dat verwoest is door de oorlog." Dat zegt een van de auteurs van het rapport, Nadia Hardman, in een gesprek met onze redactie. 

"Er is misschien een uur elektriciteit per week, een gebrek aan overheidsdiensten, ziekenhuizen en onderwijs", zegt Hardman. "De grove schendingen van de mensenrechten die we hebben blootgelegd, zijn dezelfde schendingen die we al jaren optekenen. Daar draait dit rapport om: mensen zijn gevlucht voor een regering, een regime en een veiligheidsapparaat dat nog steeds hetzelfde is."

Human Rights Watch is snoeihard voor Libanon en Jordanië. In eerste instantie werden Syrische vluchtelingen goed opgevangen in de beide buurlanden, maar het beleid is drastisch gewijzigd. 

In Libanon, dat zwaar te lijden heeft onder de coronapandemie en onder een zware economische en politieke crisis, leeft meer dan 90 procent van de Syrische vluchtelingen in diepe armoede. In Jordanië heeft amper 2 procent van de Syrische vluchtelingengezinnen genoeg te eten. 

In Jordanië en Libanon zijn Syrische vluchtelingen enorm kwetsbaar, maar toch blijven ze liever daar dan terug te keren naar Syrië. Daar hebben ze nog meer te vrezen voor hun veiligheid. De Syriërs die toch besluiten om terug te keren, doen dat meestal omdat ze geen andere mogelijkheid meer zien. 

In Libanon wordt het Syrische vluchtelingen op allerlei manieren moeilijk gemaakt om een leven op te bouwen. Hun verblijfsvergunningen worden niet verlengd, hun onderkomens worden afgebroken omdat ze zogezegd de bouwvergunningen overtreden, ze krijgen een avondklok opgelegd of worden in grote groepen gedeporteerd. 

In Jordanië is het voor vluchtelingen verboden om bepaalde jobs uit te voeren, waardoor velen onder hen geen werk vinden en dus geen inkomsten kunnen vergaren. Veel van de Syriërs die toch terugkeren uit Jordanië hebben bij de grensovergang te horen gekregen dat ze zeker drie tot vijf jaar geen asiel meer mogen aanvragen in Jordanië, mochten ze vervolgd worden in Syrië en willen terugkeren. 

Ook Europa blijft niet gespaard van kritiek van Human Rights Watch. Denemarken heeft onlangs de status van "tijdelijke bescherming" opgeheven voor vluchtelingen uit de Syrische hoofdstad Damascus en de omliggende regio, hoewel het daar heel onveilig is voor terugkeerders. Dat betekent dat die vluchtelingen niet langer gegarandeerd een asielprocedure kunnen opstarten, waardoor ze dus het risico lopen teruggestuurd te worden. Human Rights Watch noemt de beslissing van Denemarken een "gevaarlijk precedent". 

Human Rights Watch dringt er bij Denemarken op aan om de beslissing terug te draaien en roept tegelijk andere Europese lidstaten op om zeker geen Syrische vluchtelingen te dwingen om terug te keren. Mensen die een terugkeer overwegen, beschikken over te weinig informatie en contacten om in te schatten of dat wel veilig is, klinkt het bij de mensenrechtenorganisatie. 

De reden waarom het rapport nu gepubliceerd wordt, is volgens Hardman dat er bepaalde relaties met Syrië beginnen te veranderen in de voorbije weken. "We merken een wijziging in het bredere verhaal," zegt Hardman. "Zeker in de regio van Syrië wordt het steeds normaler om het over terugkeer te hebben. Het idee heerst dat Syrië veilig is. Zeker de voorbije weken, nu de relaties met Assad genormaliseerd worden."