Met stevig stijgende coronacijfers herrijst de vraag: is het tijd voor maatregelen?

Het was een aloude kermis die in Oudsbergen de besmettingen weer de hoogte in joeg. De Limburgse gemeente greep naar het bekende recept van mondmaskers en sociale contacten beperken. Die richtlijnen moeten de Oudsbergenaren nu zeker tot volgende vrijdag nauwgezet volgen om de situatie weer onder controle te krijgen.  

De burgemeester van Oudsbergen speelde soloslim door de maatregelen in te voeren, maar er zijn nog gemeenten waar de besmettingscurve indrukwekkend stijgt. In Merksplas ligt de incidentie (aantal gevallen per 100.000 inwoners in twee weken tijd) nu op 1.033, veel meer dan de 421 van Oudsbergen. 

De snel stijgende besmettingscijfers tonen een vierde golf. Er raken nu dagelijks gemiddeld 3.151 mensen besmet met corona, een stijging met de helft in vergelijking met een week geleden. Vroeger volgden er vaak verstrengingen op snel stijgende cijfers, maar moet dat nu ook? 

Drempelwaarden 

Als je de cijfers vergelijkt met de drempelwaarden van de coronabarometer, die een jaar geleden op de regeringstafel lag, dan zitten we nu qua besmettingen bijna in de hoogste alarmfase. Die barometer schreef toen voor dat mensen in die fase nog maar één keer per maand een ‘nauw contact’ mochten zien. 

Pro memorie: de barometer is nooit ingevoerd. Een jaar later is er bij politici ook weinig animo om zulke  maatregelen opnieuw van stal te halen. Dat komt omdat de vaccins een dam hebben opgeworpen, die ziekenhuizen beschermt. 

Even vergelijken: de besmettingen liggen nu ongeveer even hoog als half maart, toen de derde golf begon. Maar de ziekenhuisopnames liggen de helft lager: op 14 maart stonden de dagelijkse ziekenhuisopnames op 159, nu op 79. 

“Toch kunnen de stijgende cijfers nu nog steeds druk zetten op de ziekenhuizen”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (KU Leuven/UHasselt). “We weten dat als het aantal besmetting verdubbelt, het aantal ziekenhuisopnames stijgt met 35 procent. De modellen tonen dat we nog steeds naar 600 ic-bedden kunnen gaan.” 

Natuurlijk spreken de experts nu nog helemaal niet over een lockdown. Maar Molenberghs pleit er wel voor om ook in Vlaanderen een aantal maatregelen te nemen zoals de uitbreiding van het Covid Safe Ticket. Infectiologe Erika Vlieghe (UAntwerpen) liet eerder al verstaan dat ze weer meer mondmaskers wil zien. 

Ook volgens Margot Cloet van Zorgnet Icuro is het tijd voor actie. “Van zodra er meer dan 300 mensen op intensieve zorg liggen, moeten we opnieuw zorg gaan uitstellen”, zegt Cloet. “Eigenlijk zijn we nu die van de vorige golf nog aan het inhalen.” 

Dan is er volgens Cloet nog een ‘zwaard van Damocles’ dat boven de ziekenhuizen hangt. Omdat de voorbije maanden zo slopend waren, zit het personeel op zijn tandvlees. “We zien redelijk wat absenteïsme”, zegt Cloet. “Mensen vallen uit door de griep of door uitputting. Er is nu al zorgpersoneel te kort.” 

De vierde golf zal de ziekenhuizen dus niet overspoelen, maar bij sommige artsen en verpleegkundigen staat het water wel al aan de lippen. Bij de Vlaamse regering valt ondertussen te horen dat de cijfers nauwgezet opgevolgd worden, maar dat maatregelen nog veraf zijn.  

“Op dit moment zijn de cijfers nog niet van die aard dat we met een gigantisch probleem zitten", zegt een bron in de Vlaamse regering. Maar federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) wil dat we ons schrap zetten, zo zei hij in VTM Nieuws. “Dat betekent onder meer mondmaskers dragen in gesloten ruimtes, waar je de mensen niet kent.”  

Federale fase 

Politici bereiden zich ook stilaan voor op het overlegcomité van volgende vrijdag, waar het belangrijkste onderwerp de ‘federale fase’ zou zijn. Als er in ons land een grote crisis uitbreekt, dan is het aan de federale regering om het voortouw te nemen, zoals ze nu doet in de strijd tegen corona. Maar als die crisis onder controle is, trekt het federale niveau zich terug. 

Als de federale fase stopt, is het in de eerste plaats aan burgemeesters en gouverneurs om maatregelen zoals samenscholingsverboden te treffen. De gewesten buigen zich dan over hun bevoegdheden (scholen, bijvoorbeeld) en over het gebruik van het Covid Safe Ticket. 

In zijn laatste rapport stelt de expertengroep RAG voor om af te stappen van het nationale crisisbeheer en lokale besturen de ruimte te geven om uitbraken te bestrijden. Ook Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) roept al sinds de zomer op om een einde te maken aan de federale fase. Maar het kabinet van Vandenbroucke reageert nog afwachtend. 

De vraag is dus op welk peil de cijfers eind volgende week zullen staan. Door de vierde golf is de crisisstatus van de pandemie niet meer zo duidelijk. Dan is er ook nog het risico dat een lokale aanpak leidt tot een lappendeken aan maatregelen om het virus te bestrijden. 

“Dat is hoe dan ook te vermijden”, zegt Molenberghs. “Een situatie waarin gemeenten verschillende maatregelen treffen, wil niemand. Dat zou zeker het draagvlak bij de bevolking ondermijnen om ze nog te volgen. Omdat ze even wat minder in de media kwam, leek de coronapandemie wat verdwenen. Maar nu is de crisis in volle hevigheid terug.”