Hongaarse premier Orban: "Sancties tegen Polen, het beste land in Europa? Belachelijk!”

Met een veelbesproken arrest stelde het Poolse Hof twee weken geleden openlijk de voorrang van het Europees recht op het nationaal recht in vraag - nochtans een van de pijlers van de Europese samenwerking. “De Polen hebben helemaal gelijk”, zei Viktor Orban donderdag, waarmee hij zich tot de medestander van Morawiecki in de Europese Raad ontpopte.

“De primauteit van het EU-recht staat niet als dusdanig in de Europese verdragen. De Europese Unie heeft voorrang op de terreinen waar ze bevoegd is, en daarover gaat het hier. De Europese instellingen omzeilen de rechten van de nationale parlementen en regeringen en passen illegitiem de verdragen aan”, aldus Orban. “In de domeinen waar we geen bevoegdheden hebben overgedragen, heeft de nationale wet primauteit. Daar bestaat geen twijfel over. Het is in feite een simpele juridische kwestie.”

Orban leek daarmee voorbij te gaan aan de werkelijke inhoud van het arrest, dat de afgelijnde bevoegdheden van het Europees Hof van Justitie onderuit haalt. “Polen is een succesvol land. Het heeft een goede economie, de democratie doet het er erg goed, verkiezingen zijn vrij... Wat is het probleem met Polen?”, vroeg hij retorisch.

Volgens Belgisch premier Alexander De Croo raakt de discussie over Polen Europa in het hart. “Alle burgers en alle bedrijven in Europa moeten er zeker van kunnen zijn dat ze overal dezelfde rechten hebben. Het is jammer dat we hier veel tijd aan gaan moeten wijden, we zouden het beter hebben over de stijgende energieprijzen, de toekomst van onze economie, een betere sociale bescherming...”

Maar het gesprek met Morawiecki moet worden aangegaan, aldus De Croo. “Je kunt geen deel willen uitmaken van een club en dan zeggen dat de regels niet meer voor jou gelden. Daarom willen we weten: u hebt de vraag waarop het Hof een antwoord geboden heeft zelf voorgelegd, hoe ziet u nu nog de plaats van Polen in de club (de EU, red.)?”

Ook de Nederlandse premier Mark Rutte ziet in de Poolse stellingname een fundamenteel probleem voor de EU. “Het belangrijkste dat hier op het spel staat, is de onafhankelijkheid van het gerecht in Polen. Polen moet op dat vlak stappen zetten, daarover kan niet onderhandeld worden.” Terwijl De Croo vaststelde dat de bijna 24 miljard euro uit het Europese relancefonds dat voor Polen bestemd is de facto bevroren is, zei Rutte dat het “moeilijk te zien is” hoe dat geld überhaupt kan worden overgemaakt zolang de onafhankelijkheid van de rechtbanken niet gegarandeerd is.

De Duitse bondskanselier Angela Merkel herhaalde dan weer haar pleidooi voor dialoog met Warschau. “Respect voor de rechtsstaat vormt de kern van de Europese Unie, maar anderzijds moeten we ook manieren vinden om elkaar tegemoet te komen.” Bij haar bezoek aan België, vorige week vrijdag, prees ze al het Europese vermogen om in moeilijke omstandigheden compromissen te vinden. Telkens opnieuw naar het Europees Hof van Justitie trekken tegen Polen zal het probleem niet fundamenteel oplossen, zei ze donderdag nog eens.

De Luxemburgse eerste minister Xavier Bettel wil eveneens met Polen de dialoog aangaan, maar sluit financiële sancties niet uit als laatste mogelijke maatregel. “Waarom niet?”, stelde hij. Morawiecki zelf blijft intussen bij zijn standpunt en dat van het Grondwettelijke Hof in Warschau, dat hij eerder deze week verdedigde in het Europees Parlement. Als het over de rechtsorde gaat, ziet hij “geen verschil van opvatting” met de andere lidstaten.