Mijn leerlingen geloofden het echt: de leerkracht was vroeger de loser van de klas

‘U bent een master... En u staat voor de klas?’ Met enig medelijden kijken mijn nieuwe leerlingen me aan wanneer ik hun interesse naar mijn vooropleiding beantwoord. Dezelfde ontgoocheling ervaar ik wanneer het lerarentekort als een hot topic in de media wordt gelanceerd. Dit is geen nieuws. Een batterij wetenschappers mag in menig actuaprogramma de problematiek trachten te duiden, het biedt geen troost voor de teleurstelling die een leerkracht wel vaker aantreft in de blik van jonge dromers.

De keuze voor een lerarenopleiding was voor mij geen kinderdroom. Ik koos destijds met Germaanse voor een opleiding, een passie, meer dan voor een beroep. Daar ben ik, dixit collega’s, zeker geen uitzondering in. Aan het einde van mijn studies bevond ik me op een kruispunt: kies ik voor onderzoek, verdere specialisatie of toch nog iets anders? Het stond vast dat ik beroepsmatig absoluut een sterke koppeling wou behouden met dit vakgebied. En ja hoor, ik werd met overtuiging de clichématige leerkracht met veel verlof en een mening over alles.

Toen ik voor de eerste keer het woord ‘lerarenopleiding’ opperde, was de teleurstelling van mijn omgeving al snel duidelijk. Ik hoorde hen denken en - jammer genoeg - zeggen: ‘Waarom gooi je die universitaire titel weg?’ Holy shit, dacht ik toen: waarom ziet iedereen mijn idee als een desastreuze faling? 

Imagoprobleem

Ik zag en zie het anders: mijn leerkrachten gaven me de ruimte voor emancipatie. Ze lieten mij proeven van axioma’s tot zenits en hoewel ik nog steeds niet helemaal begrijp wat redoxreacties zijn, heb ik in verregaande mate door hen een prima leven voor mezelf kunnen opbouwen. Ongetwijfeld ben ik niet de enige met die reflectie op zijn schooljaren. 

Voor mijn dochter breekt weldra een mijlpaal in haar leven aan: de eerste schooldag. Ze doet niets liever dan met juf Barbie schooltje spelen en lesgeven aan haar zus, astronaute Barbie. Het is maar dat u weet dat ik helemaal mee ben met het STEM-verhaal. Voor haar zijn de kinderverzorgsters en de toekomstige juf verdiend mensen van aanzien. 

Waar gaat het dan mis in de publieke opinie(vorming), zelfs in de opvoeding? Het uitvergroot en permanent benadrukt imagoprobleem van het onderwijs. Lees: de selffulfilling prophecy van het lerarentekort. Sensationele, maar reële cijfers over maandenlange zoektochten naar leerkrachten voor kernvakken. Nobele verhalen over zij-instromers die financiële harakiri plegen voor een hoger doel. Dalende taal- en rekenvaardigheden bij onze kinderen, alleen maar versterkt door de coronacrisis. Een nieuwe cao die wel erg droog gekapseisd werd door een tragikomische besparingsronde. Welke koelbloedige gek ambieert dan nog de (over)stap naar het onderwijs?

Zij-instromers

Ze bestaan gelukkig wel degelijk, die koelbloedige gekken die hun kans wagen. We hebben deze mensen broodnodig, maar nog meer schreeuwen zij – en wij – om een betere startbegeleiding. We werpen hen als een onervaren prooi voor de klas, alsof ze vanaf dag 1 hun didactische draai wel zullen vinden. Zo werkt het helaas niet.

In de realiteit belandt de essentiële begeleiding (zeg maar: gehele opleiding) van zij-instromers op de schouders van de collega’s. Die mentoren hoeven heus geen ervaren leerkrachten te zijn, integendeel. In welk ander beroep is het de normale gang van zaken dat personeel zonder de essentiële vooropleiding, noch ervaring in de eerste maanden van hun aanstelling al een stagiair opleidt? De leek leidt de leerling op. We boeten in sneltempo ernstig in aan lerarenkwaliteit door stiefmoederlijk om te gaan met de begeleiding van startende leerkrachten, gediplomeerd of niet. Kandidaten haken af, maar ook ervaren rotten geven er vaker de brui aan: de extra werkdruk door het lerarentekort wordt stilaan verstikkend.

Positieve beeldvorming

Ik begrijp intussen waarom leerlingen medelijden met me hebben. De beeldvorming rond het lerarentekort is zodanig negatief dat ze werkelijk geloven dat de leerkracht de loser van de klas was. De sukkel die geen ander beroep of opleiding aankon. Ze krijgen soms enthousiaste, nieuwbakken leerkrachten voor de klas die in feite gepresenteerd worden als ‘noodoplossing’. Dat getuigt niet alleen van zeer weinig respect voor deze leerkrachten in spe, maar ook van de geringe waarde die we hechten aan goed onderwijs voor onze kinderen.

Nochtans zit er net in die jeugd een kans om het tij te keren. Ik presenteerde mijn leerlingen dit jaar een aantal thesissen van hun leerkrachten. Holy shit, hoor ik een coole knaap verbaasd opmerken: dees is keigraaf. En plots daagt het bij me: in feite moest ik niet zoveel doen om dat imagoprobleem bij de leerlingen recht te zetten. Ik toonde hen een realistisch en verdiend positief beeld van hun leerkrachten: mensen met inhoud, met toewijding, met een overtuiging om het beste uit hen allen te halen. Meer dan alles verdienen mijn duizenden collega’s de positieve beeldvorming die de andere kant van het verhaal belicht.