Onbekende gewapende mannen bestormden maandagochtend in alle vroegte het huis van de Soedanese premier Abdalla Hamdok, en brachten hem naar een onbekende bestemming. Ook vier ministers, leden van de Soevereine Raad (de overgangsraad die het land bestuurt), een groot aantal gouverneurs, en leiders van pro-regeringspartijen werden opgepakt.

Al snel volgde een mededeling van het ministerie van Informatie: militaire strijdkrachten zouden achter de arrestaties zitten. Zij zouden de premier onder druk zetten omdat ze willen dat hij publiekelijk zijn steun uitspreekt voor de coup. Maar volgens het ministerie weigerde de premier en werd hij daarop meegenomen.

Soldaten massaal op straat

Militairen en paramilitaire groeperingen zijn inmiddels massaal aanwezig in het straatbeeld van hoofdstad Khartoem. De luchthaven van de hoofdstad is ook afgesloten, internationale vluchten zijn voorlopig opgeschort. Soldaten bezetten de kantoren van de staatszender in de stad Omdourman, die aan de andere Nijloever tegenover Khartoem ligt. Volgens het ministerie van Informatie worden de medewerkers vastgehouden en zendt de staatstelevisie een lang concert van traditionele muziek uit.

Pas enkele uren later bevestigde generaal Abdel Fattah al-Burhan, de hoogste militaire vertegenwoordiger, in een televisietoespraak dat het leger de macht grijpt, dat de overgangsregering zal worden ontbonden, en dat de noodtoestand zal worden afgekondigd in het hele land. Volgens de generaal moet er een regering komen met “competente mensen”. Hij stelt wel dat hij werk wil maken van een “overgang naar een burgerlijke staat”, onder meer via de oprichting van een Hooggerechtshof.

Protest

Vakbonden riepen inwoners van Khartoem eerder op de dag via Facebook en Twitter al op om de straat op te gaan. “We roepen de massa’s op de straten te bezetten, alle wegen af te sluiten met barricades, een algemene staking aan te houden, niet samen te werken met de coupplegers, en burgerlijke ongehoorzaamheid te gebruiken om de confrontatie met hen aan te gaan”, aldus de burgercoalitie SPA op Facebook.

Op beelden van Al Arabiya is alvast te zien dat mensen in de straten brandende barricades opwerpen, duizenden mensen zouden de straat al zijn opgekomen. Volgens het ministerie van Informatie schiet het leger “met scherp” op de manifestanten, met name op betogers buiten het hoofdkwartier van het leger in het centrum van Khartoem. Daarbij zijn minstens drie betogers om het leven gekomen en raakten zeker tachtig mensen gewond.

Tweede poging

De coup komt er na weken van stijgende onrust tussen de militaire leiders en de burgerlijke overheid: in september vond al eens een mislukte couppoging plaats. Die werd toen door Hamdok omschreven als “de ergste en gevaarlijkste crisis” waar de overgangsregering al mee werd geconfronteerd.

De afgelopen weken schaarde een coalitie van rebellengroeperingen en oppositiepartijen zich bovendien achter de militaire leiders, en werd de roep om de burgerlijke overheid op te heffen steeds luider. Betogingen met die eis brachten de afgelopen weken al tienduizenden manifestanten op de been in de straten van Khartoem. In even massale tegenbetogingen werd dan weer geprotesteerd tegen het vooruitzicht van een nieuwe militaire coup.

Soedan leeft – in afwachting van de overgang naar een volledig democratisch bestuur na geplande verkiezingen in 2023 – al jaren in een ongemakkelijk evenwicht tussen de burgerlijke overheid en het leger. Die twee machtsblokken zouden de macht moeten delen sinds de opstand tegen voormalig president Omar al-Bashir in 2019. Die werd toen na maanden van straatprotest en na drie decennia aan de macht afgezet en gevangengenomen.

Ongeruste reacties

De situatie in Soedan leidt tot heel wat ongerustheid bij de internationale gemeenschap. Er wordt opgeroepen tot dialoog en tot de vrijlating van de gevangengenomen ministers. De VN-gezant voor Soedan, Volker Perthes, is “zeer verontrust over de berichten over een staatsgreep” in het land. Hij noemt de arrestaties van verschillende ministers “onaanvaardbaar”. “Ik roep het leger op onmiddellijk de gevangengenomen personen vrij te laten”, zo klinkt het.

Ook de Europese Commissie roept op tot een “snelle vrijlating” van de civiele leiders in de regering. De hoge vertegenwoordiger van het Europese buitenlandbeleid, Josep Borrell, vraagt ook “om de Soedanese transitie weer op de rails te zetten”.

In een mededeling van de Arabische Liga wordt dan weer opgeroepen tot dialoog. Er wordt aan “alle partijen” gevraagd om het akkoord te respecteren dat gesloten werd na de val van voormalig president Omar al-Bashir in april 2019. Daarin werden afspraken gemaakt over een machtsdeling in een overgangsbewind.

Ook de voorzitter van de Commissie van de Afrikaanse Unie, Moussa Faki, vraagt in een mededeling om “de onmiddellijke hervatting van het overleg tussen burgers en militairen”.

Tot slot waarschuwen de Verenigde Staten dat “elke verandering in de overgangsregering de Amerikaanse hulp in gevaar zou brengen”. Een militaire machtsovername “gaat in tegen de grondwettelijke verklaring en tegen de democratische aspiraties van het Soedanese volk”, schrijf de Amerikaanse gezant Jeffrey Feltman op Twitter.