Waarom extreemrechts in Wallonië zo moeilijk van de grond komt

Enkele tientallen kilometers scheiden Hénin-Beaumont en de provincie Henegouwen. In de thuisbasis van Marine Le Pen in Noord-Frankrijk haalde het Rassemblement National (het vroegere Front National) bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2020 74 procent van de stemmen. Net over de grens in Wallonië krijgt uiterst rechts al jaren geen voet aan de grond. Nochtans is de sociologie grotendeels hetzelfde: een verarmde arbeidersbevolking in een regio met veel migratie. 

Woensdagavond wordt met de partij Chez Nous alweer een poging ondernomen om het uiterst rechtse potentieel in Wallonië wakker te kussen. Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken en Jordan Bardella, de jonge voorzitter van het Rassemblement National, zullen aanwezig zijn als sprekers.

Geen Dewinter of Fortuyn

De voedingsbodem is er zonder twijfel, geeft ook politicologe Léonie de Jonge (Rijksuniversiteit Groningen) aan. Ze boog zich in haar proefschrift over de vraag waarom radicaal-rechts niet in Wallonië doorbreekt. “Als je kijkt naar enquêtes koestert de Waal zelfs een tikje meer negatieve gevoelens tegenover de vreemdelingen dan de Vlaming”, zegt ze. “Toch uit zich dat niet aan de stembus.”

Daar zijn verschillende verklaringen voor. Zo is er in Franstalig België nooit een figuur opgestaan als Filip Dewinter, Marine Le Pen of Pim Fortuyn, die een partij naar electorale hoogtes kon stuwen. Het Belgische Front National haalde in de jaren negentig twee Kamerzetels binnen zonder ooit een degelijke partijstructuur te hebben, laat staan leidersfiguren. Halfweg de jaren 2000 peilde ze nog op zo’n 8 procent, daarna verbrokkelde de partij door intern geruzie. 

De Parti Populaire van Fortis-advocaat Mischaël Modrikamen haalde met een ultrarechts discours zowel in 2010 als in 2014 één verkozene in de Kamer. Laurent Louis liet zich vooral opmerken door zijn bizarre, soms xenofobe tussenkomsten. Aldo Carcaci was compleet onzichtbaar. 

Toch is de uitleg van te zwak politiek personeel niet afdoende, meent De Jonge. “Modrikamen was best welbespraakt, had meer dan genoeg financiële middelen en had zijn internationale contacten”, zegt ze. “Hij had een goede band met Steve Bannon, de oud-adviseur van Donald Trump. Hij had zijn eigen YouTube-kanaal en was erg actief op de sociale media in aanloop naar de verkiezingen in 2019.” Terwijl het Vlaams Belang opveerde, volgde dat jaar de definitieve neergang van de Parti Populaire.

Het grote verschil zit in het mediacordon dat in Franstalig België erg strikt wordt nageleefd. Interviews met uiterst rechtse politici zijn absoluut uit den boze. Zelfs Alain Destexhe, zeker met Vlaamse bril geen absolute hardliner, werd geweerd in 2019. Hij stapte uit de MR om met de Listes Destexhe het gat op rechts te vullen. “Zijn discours leunt te dicht aan bij extreemrechts,” was het oordeel van Le Soir. Zonder legitimering van de klassieke media geraakt niemand echt gelanceerd, meent De Jonge.

Linkse tegenreacties

Tegelijk laten de traditionele politieke krachten amper ruimte. Terwijl in Frankrijk, Vlaanderen en Nederland heel wat arbeiders wegliepen van de sociaaldemocraten naar extreemrechts bleef de PS in Wallonië overeind. Nu de partij toch stilaan terrein verliest, wint de PTB, extreemlinks dus. Dat maakt ook dat migratie amper op de agenda geraakt. 

Ook bij Chez Nous duikt meteen een forse tegenreactie op. Vanuit de socialistische vakbond FGTB vertrok vorige week een brief naar alle Waalse burgemeesters om de bijeenkomst te verbieden. De locatie wordt tot net voor het event geheimgehouden uit veiligheidsoverwegingen. Zowel de vakbonden als het Luikse Front Antifasciste 2.0 hebben al een tegenbetoging aangekondigd.

De twee initiatiefnemers van Chez Nous, Jérôme Munier en Gregory Vanden Bruel, hebben een verleden bij de Parti Populaire en worden bijgestaan door Patricia Potigny, een voormalig Waals parlementslid voor de MR dat ook even bij Listes Destexhe passeerde. “Een structuur hebben we nog niet”, vertelt Munier aan telefoon. Pas begin juni hebben ze hun activiteiten opgestart, vooral met filmpjes en pancartes op Facebook, met een beperkte aanhang van ruim 900 leden.

Daarom is het des te opmerkelijk dat Van Grieken en Bardella hun naam willen verbinden aan dit initiatief. Over het Belgicistische FN hebben ze bij het Vlaams Belang nog steeds geen goed woord over. Europees Parlementslid Gerolf Annemans noemde Modrikamen in 2018 nog een charlatan. “Zoals we intiatieven steunen in Frankrijk, Nederland of Italië doen we dat nu ook bij onze Waalse vrienden", zegt Van Grieken nu. Verder dan een acte de présence gaat de samenwerking niet, stelt zowel Van Grieken als Munier. 

Wat opvalt: hoewel beide stichters van de partij Brusselaars zijn hebben ze het expliciet over een Waals project. “In onze hoofdstad zijn al genoeg politieke initiatieven”, zegt Munier. Zo lopen ze niet voor de voeten van Vlaams Belang, dat nog steeds de stille ambitie koestert om in Brussel de grootste Vlaamse partij te worden. 

Met de komst van de twee extreemrechtse kopstukken ziet Chez Nous zich vooral verzekerd van media-aandacht. Of het hun ook legitimiteit zal geven? De Jonge: “Voor de gevestigde politieke klasse en media heeft de aanwezigheid van die twee net een tegenovergesteld effect.”