Ophef over expertenrapport Congocommissie: ‘Onaanvaardbaar’

Eén van de experten, kunsthistorica en vertegenwoordigster van de diasporaverenging Anne Wetsi Mpoma, houdt in het rapport van 681 pagina’s een pleidooi voor de erkenning van de kolonisatie van Congo als misdaad. Dat gaat gepaard met herstelbetalingen, klinkt het. Over de grootte van die eventuele som spreekt Mpoma zich niet uit. “De geleden schade valt niet te becijferen, wat niet wegneemt dat die toch via een financiële schadevergoeding moet worden hersteld.” 

Volgens Mpoma zou België ook een procedure moeten opstarten om herstelbetalingen toe te kennen aan ‘Afro-descendenten’ - Belgen met Congolese, Rwandese of Burundese roots - met onder meer terugbetaling van bepaalde psychologische ondersteuning: “De geslagen wonden worden doorgegeven van de ene generatie op de andere.” 

Mpoma is ook kritisch voor een aantal racistische afbeeldingen in de populaire cultuur. In het rapport wordt verwezen naar de voorstelling van zwarten als ‘kannibalen, lafaards, naïevelingen’ in stripreeksen als Kuifje en Suske en Wiske, maar ook naar Antwerpse chocoladen handjes. 

Oppositiepartij N-VA reageerde al bijzonder scherp op het expertenrapport. De partij verzet zich tegen eventuele herstelbetalingen. Kamerlid Tomas Roggeman: “Als we huur moeten betalen voor de bezette gronden in Congo, zoals gesuggereerd wordt, hebben we zelf heel wat historische rekeningen te vereffenen met zowat elk ander Europees land. Daarnaast lezen de hoofdstukken over racisme als het kookboek van de cancelculture. Van humor over Antwerpse handjes tot folkloristische reuzen en carnavalstoeten: haast onze hele volkscultuur wordt als ‘racisme’ gebrandmerkt. Onaanvaardbaar.”

‘Geen taboe uit de weg gegaan’

De commissie is in het leven geroepen na de Black Lives Matter-protesten van vorig jaar. Ze moest een stand-van-zaken maken rond de kennis over het koloniale verleden en nagaan hoe dat verleden vandaag nog doorwerkt. Bij de tien experts zitten historici, maar ook andere experts. Al van in het begin was er heisa over de samenstelling van het panel en het rapport zelf heeft ook al maanden vertraging opgelopen. 

De bevindingen vormen de basis waar politici in de commissie nu verder over debatteren. Wouter De Vriendt, de voorzitter van de commissie, benadrukt dat elke bijdrage in het rapport onder de verantwoordelijkheid valt van de expert die ze geschreven heeft. 

“Op zich is het niet verwonderlijk dat deze zaken in het rapport voorkomen”, zegt hij. “De experts moesten net de link tussen het kolonialisme en racisme en discriminatie vandaag onderzoeken. Het is goed dat het rapport geen taboe uit de weg gaat. Het is en blijft een moeilijke opdracht en het is nu aan de commissieleden om dit verder te bespreken.”