Voor de regenboogvlag was er de roze driehoek. Historicus legt uit: “Belofte dat de geschiedenis zich niet zou herhalen”

De roze driehoek werd voor het eerst gebruikt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Net zoals Joden een gele ster moesten dragen, kregen mannelijke homoseksuelen een roze driehoek op hun rechterborstzak gespeld eens ze opgepakt werden en in een kamp zaten. De symbolen werden opgelegd door de nazi’s en waren een manier om bevolkingsgroepen te classificeren. Later, in de jaren zeventig en tachtig, werd de roze driehoek het symbool voor homorechten.

“Tijdens de vorige eeuw was er in Duitsland, zoals in de meeste andere landen destijds, een antihomowet die geslachtsverkeer tussen mannen verbood, beter bekend als paragraaf 175", weet Johan Puttemans, historicus van Stichting Auschwitz. “De wet werd in Duitsland ingevoerd voor de nazi’s aan de macht kwamen, tussen 1919 en 1933. De nazi’s breidden paragraaf 175 wel uit. Ze maakten homoseksuele handelingen zonder fysiek contact, zoals naast elkaar masturberen, ook strafbaar. Paragraaf 175 werd pas lang na de oorlog afgeschaft, in 1994.”

“Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten nazi’s symbolen om 'gevaarlijke personen’ mee aan te duiden in concentratiekampen. Zo waren rode driehoeken voor politieke opstandelingen, zwarte driehoeken voor asocialen en roze driehoeken voor homoseksuele mannen.” Belangrijk is hier het woordje mannen, benadrukt Puttemans. “Er werd een onderscheid gemaakt tussen homoseksuele mannen en homoseksuele vrouwen. Homoseksuele mannen konden omwille van hun seksualiteit opgesloten worden in kampen.”

Lesbische vrouwen die opgesloten werden kregen geen roze driehoek, maar een zwarte: het symbool voor asocialen. Vrouwen werden door de nazi’s namelijk beschouwd als 'kinderdraagsters’, een vrouw die geen kinderen baarde was bijgevolg asociaal.

^{(Lees verder onder de foto.)}

De roze driehoek omkadert dus niet alle genderidentiteiten en seksualiteiten die er zijn. Maar hoe werd het dan het symbool voor LGBTQ+-gemeenschap? In de jaren zeventig werd de algemene bevolking zich ervan bewust dat niet alleen joden, maar ook homoseksuelen zwaar vervolgd en zelfs gemarteld werden in concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Rond die periode zagen we de roze driehoek dan ook voor het eerst opnieuw verschijnen. 

“Toen homorechtenactivisten in Miami aan het protesteren waren, maakten ze het symbool vast op hun kleren om solidariteit te tonen, met nationale media-aandacht als gevolg”, weet de historicus. “‘Rakelen jullie zo niet het naziverleden op?' vroeg iemand zich af. ‘Homoseksuelen dragen vandaag de roze driehoek als herinnering aan het verleden en als plechtige belofte dat de geschiedenis zich niet zal herhalen’, was het antwoord.”

In de jaren tachtig veroorzaakte de aidsepidemie veel angst, en in eerste instantie werd de homogemeenschap geviseerd. “De activisten die bewustzijn rond deze gezondheidscrisis wilden creëren, gebruikten een roze driehoek als symbool voor hun campagne. ‘De stilte rond de onderdrukking en vernietiging van homoseksuelen moet, toen en nu, verbroken worden om te overleven’, stond er in hun manifest.”

Kunstenaar en activist Avram Finkelstein ontwierp toen de roze driehoek die gebruikt werd in de campagne, al maakte hij er een rechtopstaande in plaats van een omgekeerde van. “Dat deed hij nadat een expert in 1986 suggereerde dat HIV en/of Aidspatiënten een speciale tattoo moesten laten zetten zodat eventuele bedpartners gewaarschuwd zouden zijn.” Een publieke discussie ‘die homoseksuele mannen in concentratiekampen wilde steken, om ervoor te zorgen dat de epidemie zich niet zou verspreiden’, noemde Finkelstein het. 

In de jongste jaren zagen we roze driehoeken opduiken tijdens demonstraties voor homorechten wereldwijd. In april 2017 strooiden demonstranten roze driehoeken uit voor de Russische ambassade in Londen, met daarop de woorden: ‘stop de vernietigingskampen’. Drie maanden later stemde het Duitse parlement unaniem voor het verlenen van gratie aan homoseksuele mannen die veroordeeld waren voor homoseksualiteit tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarbij 3.000 euro werd toegekend aan de 5.000 mannen die nog in leven waren, en 1.500 euro voor elk jaar dat ze gevangen zaten.”

De stemming kwam ongeveer vijftien jaar na de uitvaardiging van een officiële verontschuldiging en bijna tien jaar na de onthulling van een gedenkteken voor homoseksuele Holocaustslachtoffers in Berlijn. Een ander bekend monument is het Pink Triangle Park in de wijk Castro in San Francisco, dat zichzelf ‘het eerste permanente, vrijstaande monument in de V.S. voor homoseksuele Holocaustslachtoffers’ noemt.”

2 Belgen over hun coming out: “Tijdens relaties was ik altijd jaloers op mooie vrouwen. Later bleek dat ik hen vooral zélf heel aantrekkelijk vond” (+)

Laatste homoseksuele overlevende van nazivervolging overleden (gratis)