Kernuitstap zet regering-De Croo onder hoogspanning: de weg wordt lang en zwaar

Kunnen de zeven Belgische kernreactoren tegen 2025 dicht? De federale regering wil de vraag eind deze maand beantwoorden, maar ze is er nog niet uit. Op dit moment zorgen de kerncentrales voor zowat de helft van onze elektriciteit. Als we ze stilleggen, moeten er voldoende alternatieven klaarstaan om stroom te leveren. Anders dreigt het licht uit te gaan. Bovendien moet deze stroom ook betaalbaar blijven.

Aangezien wind en zon geen constante aanvoer van elektriciteit garanderen, wordt er gekeken naar extra gascentrales. Deze zijn niet duurzaam maar wel flexibel en zouden enkel op dagen met weinig wind of zon worden ingeschakeld. In ruil zou de overheid een subsidie toekennen aan de uitbaters. Maar eerst moest een veiling duidelijk maken of er op de markt überhaupt interesse was om de centrales te bouwen en tegen welke prijs. Wie tegen de laagste subsidie stroom kon beloven, haalde de opdracht binnen.

Het resultaat van de veiling toont aan: er zijn voldoende kandidaten. In totaal selecteerde netbeheerder Elia 40 projecten van 13 verschillende kandidaten. De grote winnaar is het Franse Engie, dat twee nieuwe gascentrales mag leveren. Het gaat om een nieuwe centrale in het Luikse Les Awirs en de vervanging van een oude gascentrale in Vilvoorde. De rest zijn kleinere projecten, bijvoorbeeld voor de opslag van stroom in batterijen.

Ook de prijs lijkt voorlopig mee te vallen: 141 miljoen euro per jaar. Al zal die sowieso stijgen omdat er in 2024 nog een extra veiling volgt.

Principiële kwestie

Energieminister Tinne Van der Straeten (Groen) deed dit weekend haar best om de resultaten zo neutraal mogelijk toe te lichten, maar haar opluchting sprak boekdelen. “Er hebben meer projecten geparticipeerd dan nodig en tegen lagere investeringskosten.”

Voor de groenen is de veiling het ultieme bewijs dat niets de kernuitstap nog in de weg mag staan. In het regeerakkoord werd afgesproken dat de jongste twee reactoren eventueel langer kunnen openblijven als de stroomvoorziening en de betaalbaarheid niet verzekerd kunnen worden. Maar deze uitslag veegt de twijfels van tafel. “Deze veiling heeft gezorgd dat de energiebevoorrading veilig is”, zegt Groen-voorzitter Meyrem Almaci.

De groenen haalden de kernuitstap in 2003 binnen in ruil voor hun regeringsdeelname aan de paars-groene regering van Verhofstadt. Sindsdien werden investeringen in duurzame alternatieven jaar na jaar op de lange baan geschoven. Nu ze opnieuw aan de knoppen zitten, maken ze er een principiële kwestie van om de ‘nuclexit’ alsnog te realiseren. Maar alles wijst erop dat de weg van Van der Straeten nog lang en zwaar wordt.

Niet het minst omdat coalitiepartner MR een eigen lezing heeft van het rapport. “Het systeem blijft veel te onzeker op het vlak van beschikbare energiecapaciteit”, reageerde partijvoorzitter Georges-Louis Bouchez op Twitter. Tegenover De Morgen verduidelijkt hij dat de keuze “hyperbelangrijk” is voor de toekomst van ons land. “Willen we echt van Rusland en Qatar afhangen voor de levering van gas? Willen we echt miljoenen euro’s uitgeven aan het kopen van emissierechten voor gascentrales? De centrale van Vilvoorde is nog niet eens vergund.”

Hoewel de Franstalige liberalen in de vorige legislatuur voor de kernuitstap pleitten, willen ze er nu niet meer van weten. Ze werpen zich op als de rationele stem tegenover de dogmatische groenen – goed wetende dat de groenen in een lastig parket zitten nu ze de bouw van CO₂-uitstotende gascentrales moeten verdedigen. Het groene verzet tegen kernenergie botst met de eigen overtuiging dat de uitstoot omlaag moet om de klimaatcrisis aan te pakken.

Nieuwe, kleinere reactoren?

Officieel klinkt het bij premier Alexander De Croo (Open Vld) dat Van der Straeten deze maand een finaal rapport moet opmaken. “Dit rapport onderzoekt de bevoorradingszekerheid en de impact op de energieprijzen.” Achter de schermen wordt er van de periode gebruikgemaakt om te timmeren aan een compromis dat MR kan overtuigen.

Open Vld kijkt richting ‘small modular reactors’ (SMR), kleine nucleaire reactoren die veiliger zijn en minder afval produceren dan de huidige reactoren. Onder meer Frankrijk gaat hier in investeren. Het probleem is dat ons land dit pas kan als de wet op de kernuitstap uit 2003, die investeringen in kerncentrales verbiedt, wordt aangepast. Hoewel de SMR pas ten vroegste in 2045 klaar kunnen zijn, zou MR dan nu al kunnen uitpakken met het einde van het nucleaire investeringsverbod.

Compromis

Bronnen binnen Open Vld bevestigen dat de SMR als compromis naar voren wordt geschoven “vanuit de liberale familie”. Maar gevraagd of dat klopt, lijkt Bouchez daar een andere visie op te hebben. “Dus we gaan nu beslissen dat kernenergie slecht is en overstappen op gas, terwijl we het in 2045 plots een topidee vinden? We moeten een beetje rationeel blijven.” Zo lijkt een oplossing toch nog ver weg.

Dat een sereen debat vrijwel onmogelijk wordt, bleek vorige week al toen de Hoge Gezondheidsraad (HGR) zich kritisch uitliet over kernenergie. Het advies mondde uit in een rel tussen wetenschappers en regeringspartijen. Zo retweette Bouchez het bericht van N-VA-voorzitter Bart De Wever dat het rapport “als een beginseltekst van Agalev” (nu Groen) las.